درخت حوزه‌های تخصصی

در فرایند سازماندهی مدارک موجود در کتابخانه، فهرست­نویسی مواد و تهیة سیاهه­ای از آنها همواره متداول و رایج بوده­است. کتابداران همواره درصدد یافتن راهی برای نظم دادن به مجموعه­ها بوده­اند تا از این طریق، دسترسی مراجعان به مواد موجود را میسر سازند. این امر در مورد نسخه­های خطی در قالب متن و یا الکترونیکی نیز صادق بوده و استفاده مؤثر کاربران از این مواد، از طریق توصیف دقیق و ترسیم روشن روابط کتابشناختی میان این مدارک، فراهم میگردد. در سالهای اخیر، ضمن استفادة فراگیر از فهرستهای رایانه­ای، با ارائه الگوهای نوینی جهت تنظیم پیشینه­های کتابشناختی در فهرستها مواجه هستیم که می­تواند برای فهرست نویسی نسخه های خطی نیز مورد استفاده قرار گیرد. از آن جمله می­توان به الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینه­های کتابشناختی اشاره نمود که در سال 1997 از سوی ایفلا مطرح گردید. به نظر می­رسد این الگو دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که می­تواند در فهرست­نویسی مواد کتابخانه­ای موجود و طراحی نظامهای آینده، مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که تاکنون به صورت موردی از این الگو در فهرست­نویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده­شده، شاهد نتایج جالب و امیدوار کننده­ای بوده­ایم. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش مروری و تحلیلی، سعی خواهد شد پس از معرفی کوتاه الگوی ملزومات کارکردی پیشینه­های کتابشناختی و اشاره به مواردی که از این الگو در فهرست­نویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده شده، به مهم ترین خصوصیات و ویژگیهای این الگو اشاره شود. همچنین، با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد فهرست­نویسی مدارک خطی با استفاده از الگوی ملزومات کارکردی در کشور انجام نشده­است، پژوهش حاضر می­تواند راه را برای انجام پژوهشهای مشابه، هموار نماید

هدف این پژوهش، دستیابی به الگوی احتمالی در فهرست نویسی نسخه های خطی ایران با تأکید بر مجموعه پنج کتابخانه بزرگ بوه است. داده های پژوهش با استفاده از سیاهه وارسی گردآوری و تحلیلهای لازم بر اساس آزمون کروسکال والیس جهت مقایسة نحوة حضور عناصر سیاهه وارسی در فهرستهای کتابخانه های مورد بررسی، انجام شد. نتایج به دست آمده بیانگر نبود الگوی واحد در فهرست نگاری نسخه های خطی در ایران و به تبع آن تأیید فرضیه پژوهش بود. برای رفع مشکل و تدوین استاندارد ملی نسخه های خطی در آینده، الگویی بر اساس قواعد موجود در ایران و جهان همراه با ملزومات و مقدمات لازم آن جهت یکسان سازی روال فهرست نگاری نسخه های خطی در کشور، پیشنهاد گردید

هدف: مقابله بخشی از محتوای متن دو نسخه خطی معتبر و قرن های 5 و6 هجری نهج البلاغه و مقابله بعدی آنها با یک ویرایش چاپی معتبر معاصر روش/ رویکرد پژوهش: ازجداول توزیع فراوانی خطبه های نهج البلاغه استفاده شده است. تحلیل بر روی یک خطبه خیلی طولانی، یک خطبه طولانی، یک خطبه نسبتاً طولانی، و دو خطبه متوسط، و یک نامه خیلی طولانی از متن نهج البلاغه (حجم جمعاً نزدیک به 15 درصد از کل متن) انجام شده است. یافته ها: نسخه خطی قرن6 کتابخانه ملی در 144 مورد با کتاب چاپی اختلاف دارد. از مجموع 144 مورد اختلاف نسخه ملی با چاپی، نسخه خطی مرعشی در 94 مورد آن، یعنی در نزدیک به 70 درصد از کل مواردِ اختلاف با نسخه ملی مطابقت دارد. نتیجه گیری: متن پژوهی نهج البلاغه براساس نسخه های معتبر و مصحح قدیمی توصیه می شود.