درخت حوزه‌های تخصصی

اسماء السور (اسامی سوره ها، نام سوره ها)، در چارچوب طبقات مفاهیم و میدانهای معنا شناختی قرآن کریم و برای نمایاندن خطوط اصلی جهت گیریهای قرآن در زمینه های مختلف پدیدار گشته اند به گونه ای که نامهای سوره ها مبین مفاهیم عام مطرح در قرآن می باشند و میان این دو ، پیوندی ژرف و نمادین وجود دارد. در این مقاله تنها به شماری از نام سوره ها که در طبقه عقیده و مکتب فکری می گنجیده اند، به ترتیب ذیل پرداخته ایم: 1- مقدمه : در مقدمه به جایگاه نام سوره در قرآن کریم و در سوره مورد نظر پرداخته و شمارگان ورود آن در هر دو جا یادآوری شده است. 2-طبقه بندی نام سوره بر اساس وجه تسمیه قرآنی آن ، در این بخش طبقه بندی خاصی از نام سوره ها به دست داده شده که امری نو، و بر آیند استنباط و استنتاج نگارنده است. 3-طبقه بندی مفهومی : در این بخش ، دلیل یا دلایل گنجاندن نام سوره های منتخب در میدان معنا شناختی عقیده و مکتب فکری برشمرده شد. 4-تجزیه و تحلیل مفهوم ، مفهومِ اصلی و محوری موجود در ماده ( ریشه ) نام سوره ها را در پژوهشی فقه اللغه ای (An Etymoloical search) برنمایانده ایم، و به تجزیه و تحلیل مفهوم نام سوره پرداخته ایم. نگاه به گروههای نام سوره ها به عنوان اعضای طبقات و میادین معنی شناختی معین و تعلق هر گروه به یک میدان معنی شناختی خاص، فلسفه نامگذاری، معانی و پیامهای موجود در این نامها را آشکار می کند و پیوند خواننده را با قرآن کریم گسترده تر و ژرف تر می سازد.

مجموع آیاتی که معتقدان به وقوع نسخ در آیات قرآن کریم به عنوان مستندات قرآنی این دیدگاه ذکر کرده اند، چهار آیه 106 سوره بقره، 101 سوره نحل، 39 سوره رعد و 15 سوره یونس است. فارغ از قبول یا ردّ اصل وقوع نسخ در آیات قرآن که تحقیق جامع تری را می طلبد، بررسی هر یک از این آیات در جهت فهم سباقی (نفسی)، سیاقی آنها و فهم مجموعی قرآن نشان می دهد که این آیات بر وقوع نسخ در آیات قرآن هیچ دلالتی ندارند؛ بلکه مدلول آیه اول و دوم تغییر و تبدیل معجزات اعطایی به انبیاء الهی است که در آیه سوره بقره به صورت کلی می فرماید که خداوند هیچ معجزه ای از معجزات انبیاء پیشین را برنمی دارد یا با گذشت زمانْ آنها را از یاد نمی رود مگر اینکه معجزه ای بهتر یا مثل آن در تأثیر را به پیامبر بعدی می دهد و در آیه دوم تأکید می کند که بر فرضِ تبدیل معجزات، باز هم کافران ایمان نمی آوردند. در آیه سوم نیز سخن از این است که خداوند در هر زمان حکم و قضایی دارد که اگر اراده کند آن را در زمان دیگری محو می کند و حکم دیگری را ثابت می سازد. آیه چهارم نیز به درخواست کافران از پیامبر(ص) برای تغییر محتوای قرآن به عنوان معجزه ایشان یا آوردن معجزه ای دیگر مربوط است.

نزول قرآن به دو گونه تدریجی و دفعی بوده است. نزول تدریجی قرآن بدین گونه بوده است که در هر بار بخشی از قرآن بر پیامبر اکرم نازل می شده است. هر بخش از قرآن که در یک وحی قرآنی نازل می شده، یک واحد نزول می باشد. نزول این واحدها در هر بار وحی قرآنی، عملیاتی معنادار و هدفمند بوده است که به اقتضای شرایط جامعه نزول و هدف هدایتی قرآن تعریف می شده است. از این رو کشف واحدهای نزول، اقدامی مقدماتی جهت تبیین هدف نزول آن ها می باشد. واحدهای نزول را می توان از روش های گوناگون و به وسیله ابزارهای متفاوتی شناسایی کرد. اما اصیل ترین روش شناسایی واحدهای نزول، روش زبانی است. این روش از ابزارهای گوناگونی چون ابزارهای لفظی، معنایی و لفظی معنایی در شناسایی واحدهای نزول بهره می گیرد. این جستار بر آن است تا ابزارهای لفظی را معرفی کند که بتوان به وسیله آن ها واحدهای نزول قرآن را شناسایی کرد و حد و مرزِ نزول آیات قرآنی را مشخص کرد.

خداوند قرآن را براى هدایت بشر فرو فرستاده است. یکى از راه هاى برخوردارى از هدایت قرآن، ترجمه ی روان، بدون ابهام و زودیاب آن است. نقد ترجمه هاى قرآن یکى از راهبردهاى رسیدن به ترجمه هایى با ویژگى هاى پیش گفته است. در این مقاله به بررسى ترجمه ی فعل مقاربه ی « کاد/ یکاد » در ترجمه آقایان مکارم شیرازی، فولادوند، خرمشاهى و کریم زمانى پرداخته ایم. این مترجمان در ترجمه ی « کاد » معادل « نزدیک بود» و در ترجمه ی « یکاد » معادل « نزدیک است » را به کار برده اند. آقاى فولادوند و کریم زمانى در ترجمه ی این دو فعل علاوه بر معادل بیان شده، از معادل « چیزى نمانده بود » براى « کاد» و « چیزى نمانده است » براى « یکاد » نیز استفاده کرده اند. برخى از مترجمان یادشده در ترجمه ی« لایکاد » و « لم یکد » معادل « نزدیک نیست » یا « نزدیک است » را به کار برده اند که نادرست است. در ترجمه ی این دو فعل باید از معادل « نمى تواند » استفاده کرد .