درخت حوزه‌های تخصصی

آنچه در پیش روی دارید متن سخنرانی استاد محقق آیت الله سبحانی ، پیرامون توحید و شرک در عبادت در دانشکده الهیات تهران است. که پس از استخراج از نوار ، و ویراستاری مختصر منتشر می گردد.

بسیاری از آیات قرآن کریم درباره یهودیان است. یهودیان همواره ارتباط خصمانه ای با مسلمانان داشته اند. به گواهی برخی آیات، این ارتباط خصمانه منحصر در آن زمان نیست و همچنان ادامه دارد. آنچه قرآن برای رویارویی با یهود معاصرِ پیامبر بیان می کند، بر گرایش ها و تندروی های یهود معاصر مانند صهیونیست ها یا هر ملّتی که دارای ویژگی های نکوهیده، ستمگری، خودبرتربینی و... باشند نیز تطبیق پذیر است. قرآن کریم با این دشمن ویژه به شکلی خاص مقابله می کند که با روش «عملیات روانی» در جهان معاصر شباهت ها و البته تفاوت هایی دارد. نوشته حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که آیا می توان روش قرآن را در این رویارویی به دست آورد. قرآن کریم با استفاده از ابزار زبان و بیان در تأثیرگذاری بر مخاطب یهود، از برخی روش ها که شبیه تاکتیک های عملیات روانی است، مانند تاکتیک روشنگری، استمرار و تواتر، رعب، شیفتگی و... بهره برده است. همچنین گاه می توان روش بیان قرآنی را در قالب عملیات روانی علنی یا سرّی مشاهده نمود.

از جمله موضوعات مهم مطرح شده در قرآن کریم، اخبار غیبی است که در آن به پیشگویی وقایع و حوادث آینده پرداخته شده است. با توجّه به اینکه افعال الهی هدفمند است و بیان این اخبار در قرآن کریم از جمله افعال الهی به شمار می رود، این پیشگویی ها نیز دارای اهداف خاص و بلند مرتبه ای است. در این مقاله با بیان ویژگی های بارز پیشگویی های تاریخی قرآن کریم، ذکر نمونه ها و مصادیق آن و سپس با بررسی مهم ترین اهداف این پیشگویی ها، به تبیین و تحلیل آن پرداخته شده است. دستاورد این مقاله گویای این مهم است که اخبار و پیشگویی های قرآن کریم همچون دیگر موضوعات مطرح شده در این معجزه جاوید، دارای اهداف گوناگون است که از جمله آن می توان به اهدافی همچون: اثبات نبوّت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، توجّه دادن به علل و اسباب غیر مادّی، تقویّت روحی مومنان و مسلمانان، توجّه دادن به علم و قدرت الهی، برقراری رابطه بین عملکرد انسان ها و آینده اشاره کرد.

از جمله آداب تلاوت قرآن کریم مسأله ترتیل است. ترتیل که در لغت به معنی منظّم و مرتّب ساختن است در اصطلاح، به مفهوم خواندن آیات قرآن با تأنّی و نظم لازم و ادای صحیح حروف و تبیین کلمات و دقّت و تأمّل در مفاهیم آیات و اندیشه در نتایج آن است. بدیهی است چنین قرآن خواندنی می تواند به سرعت به آدمی رشد و نموّ معنوی و تقوی و پرهیزگاری ببخشد.

بخشی از آیات قرآن به بیان احکام شرعی دین مبین اسلام می پردازد. از این رو قرآن کریم اولین و مهم ترین منبع استناد و استخراج احکام فقهی میان فقهای فریقین است. به نظر مشهور اندیشمندان علوم قرآنی تعداد این آیات، که به آیات الاحکام شهرت دارد، 500 آیه است. این تحقیق بر آن است تا به بررسی آیاتی بپردازد که امامان معصوم(ع) از آن آیات، استنباط فقهی داشته اند اما جزء آیات الاحکام مشهور شمرده نشده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که با توجه به وسعت دلالت آیات قرآن و نیز استشهادهای امامان معصوم(ع) به آیاتی که در ظاهر و دلالت اولیه خود ارتباطی به احکام و مسائل فقهی ندارند، می توان دایره آیات الاحکام را وسیع تر از آنچه تاکنون پذیرفته شده، دانست. همچنین این گونه استنادهای امامان معصوم(ع) و برداشت های ظریف فقهی آنان از برخی آیات قرآن، حاکی از بینش الهی ویژه آنان در پرتو امامت است.