هستی شناسی

نمایش ۲۸۱ تا ۳۰۰ مورد از کل ۱٬۰۹۴ مورد.

۲۸۱.

رابطه وجود ذهنی و ارزش شناخت از دیدگاه استاد مطهری(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: احمدعلی نیازی

منبع: معارف عقلی تابستان ۱۳۸۸ شماره ۱۴

کلید واژه ها: مطابقت علم حصولی ماهیت وجود ذهنی استاد مطهری ارزش شناخت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه اندیشه های فلسفی در ایران معاصر
حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی معرفت شناسی
حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات فلاسفه اسلامی
حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی
حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی مباحث وجود

تعداد بازدید : ۱۹۰۶ تعداد دانلود : ۸۶۲

آیا تنها راه مطابقت ذهن و عین و واقع نمایی ادراکات، اتحاد ماهوی صورت های ذهنی با خارج است و با نفی این اتحاد، راه شناخت ما به عالم واقع مسدود می شود و ما گرفتار سفسطه می شویم یا راه دیگری نیز وجود دارد؟ دیدگاه استاد مطهری در این زمینه دو بخش دارد: بخش اول مدعا، این است که علم حصولی، حضور ماهیت اشیا در ذهن است. این جهت، بعد هستی شناختی موضوع است؛ بخش دوم، ادعای معرفت شناسانه است؛ بدین صورت که تنها راه مطابقت ذهن و عین حصول ماهیت اشیا در ذهن است. در این نوشتار، ضمن نگاه اجمالی به سیر تاریخی مسئله و اشاره به اقوال دیگران، دیدگاه استاد شهید مرتضی مطهری در این موضوع تبیین و نقد می شود.

۲۸۲.

نقد و بررسی وجود ذهنی از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قاسم کاکایی عزت مقصودی

منبع: پژوهش های فلسفی-کلامی سال دهم تابستان ۱۳۸۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۰)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۹ تعداد دانلود : ۹۵۳

۲۸۳.

اتحاد علم و عالم و معلوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حبیب الله دانش شهرکی

منبع: علوم انسانی دانشگاه سیستان و بلوچستان بهار و تابستان ۱۳۷۸ شماره ۸

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی مباحث وجود

تعداد بازدید : ۱۸۹۸ تعداد دانلود : ۸۹۸

۲۸۴.

نقش مبانی صدرا در تبیین رابطه نفس و قوا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فروغ رحیم پور لیلا مهدویان مجید منجمی

منبع: مقالات و بررسی ها ۱۳۸۵ شماره ۸۱

کلید واژه ها: حرکت جوهری ذومراتب بودن نفس نقش نفس و قوا در فاعلیت رابطة وجودی نفس و قوا اتحاد نفس و بدن

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۵

اصول بنیادین حکمت متعالیه در حوزه¬های گوناگون فلسفی, آثار عمیقی به جا گذاشته است. از میان این اصول در حوزة نفس، حرکت جوهری و تشکیک و اشتداد در وجود نمود بیشتری دارد و در بین مباحث نفس، رابطة نفس و قوا در اثر پیوند با این اصول، دچار تحول عمیق¬تری شده است. از دو محور عمده این بحث, یعنی فاعلیت نفس و قوا و وحدت یا تعدد وجود آنها، محور اول کمتر محلّ اختلاف است و شیخ¬الرئیس و صدرالمتألهین با تفاوتی اندک، نفس را فاعل جمیع افعال اعم از ادراکی و تحریکی و مدرک تمام ادراکات اعم از جزیی و کلی می¬دانند, اما در بخش دوم تفاوت مبنایی دو فیلسوف آشکار می¬شود و صدرا بر خلاف شیخ که به تعدّد وجود نفس و قوا معتقد است با تأیید نقش قوا، نظریة اتحاد وجودی نفس و قوا را ارائه می¬کند. شیخ و صدرا مبانی و تئوری خود را دربارة رابطة نفس و قوا, عیناً به رابطة نفس‌ و بدن ‌نیز تسری می¬دهند. لذا همان اختلافات در این مورد هم ظاهر می¬شود.

۲۸۵.

مدل سازی ریاضی حرکت توسّطی و حرکت قطعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیده مریم موسوی محمد سعیدی مهر

منبع: فلسفه و کلام اسلامی سال چهل و چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱

کلید واژه ها: حرکت مدل سازی تغییر تدریجی حرکت قطعی حرکت توسطی تغییر دفعی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی مقولات

تعداد بازدید : ۱۸۹۴ تعداد دانلود : ۸۴۰

از جمله مناقشات موجود در باب مفاهیم حرکت توسّطی و حرکت قطعی آن است که کدامیک از این دو مطابق با حرکت واقع در عالم جسمانی است. در این نوشتار قصد بر آن است که با بهره گیری از زبان ریاضیّات، به ارائه مدلی برای هریک از مفاهیم مذکور پرداخته و بدین ترتیب مسئله فوق بررسی و بازنگری شود. در نتیجه، حرکت توسّطی راسم تابعی پوشا و حرکت قطعی راسم تابعی پیوسته از زمان حرکت به مسافت خواهد بود که با توجّه به دو تعبیر مختلف از تعریف، یا یک بهیک اند و یا در هیچ زیربازه ای از دامنه ثابت نیستند. بدین ترتیب، حرکت توسّطی مانع تغییرات دفعی نبوده و حرکت قطعی به دلیل اتّصالی که حرکت توسّطی فاقد آن است، ضامن تدریجی بودن تغییرات جسم مفروض خواهد بود. لذا آن معنایی از حرکت که در خارج موجود است میباید حرکت به معنای قطع آن باشد.

۲۸۶.

انسان در جهان یا جهان در انسان؟:جستاری در خصوص رابطه انسان با جهان از نگاه صدرالمتألهین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه سلیمانی

منبع: حکمت و فلسفه سال یازدهم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۴۴)

کلید واژه ها: انسان صدرالمتألهین عالم صغیر جهان عقل فعال اتحاد عالم و معلوم انسان کبیر انسان عقلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۹ تعداد دانلود : ۱۵۶۶

فیلسوفان اسلامی در خصوص رابطه انسان با جهان بر این باورند که انسان، عالم صغیر است و جهان، انسان کبیر.در این نگاه انسان عصاره و چکیده جهان محسوب می شودوجامعیت او به واسطه روح الهی و ملکوتی است که در او دمیده شده است.از بین فلاسفه ملاصدرا معتقد است که هنگامی که بدن انسان با حرکت جوهری به مرحله «تسویه»رسید،استعداد و قابلیت لازم را جهت دریافت این نفخه الهی می یابد و آن گاه روح الهی با تمامی اسماء و صفاتش، درحدّ استعداد و قوه، در ترکیب بدن انسان جلوه می کند. بدین ترتیب، انسان به عنوان خلیفه الهی، می تواند تمام حقایق کلی و جزیی عالم و خواص و اسماء آن ها را بشناسد و بنا بر اتحاد عالم و معلوم، جهانی عقلانی شبیه جهان خارجی گردد. بر این اساس، مسأله اصلی در این تحقیق این است که آیا انسان در جهان است و موجودی از موجودات جهان محسوب می شود یا جهان در انسان؟ چگونه جهان با تمام عظمت خود در انسان واقع می شود؟ انسان با چه ویژگی می تواند جهانی عقلانی گردد؟

۲۸۷.

نوآوری های ابن سینا در مسأله ی علیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد بهشتی محسن ایزدی محمودرضا میرزاجانی

منبع: اندیشه دینی دوره سیزدهم بهار ۱۳۹۲ شماره ۴۶

کلید واژه ها: ارسطو ابن سینا علت و معلول

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۹۳ تعداد دانلود : ۱۰۳۵

در دسته بندی مسایل فلسفی از حیث اهمیّت و قدمت، مبحث «علیّت» (علّت و معلول) در رتبه ی نخست جای دارد. هر چند آثار مکتوب فلسفی نشان می دهد که این مسأله محصول تلاش فکری فیلسوفان یونان و به خصوص «ارسطو» است، لیکن طرح این پرسش اهمیّت دارد که فیلسوف بزرگی مانند «ابن سینا» در تبیین و توسعه ی مباحث این مسأله چه نقشی دارد؟ با وجود این که ابن سینا بارها مقام علمی ارسطو را ستوده است، مع الوصف به هیچ وجه نمی توان او را فقط مفسّر فلسفه ی ارسطو دانست و ابتکارات فلسفی او را انکار نمود. ابن سینا که در بسیاری مسایل فلسفی هم از لحاظ محتوا و هم صورت بندی خلّاقیّت شگرفی داشته است، به خصوص در مبحث «علیّت» نبوغ خویش را متجلّی ساخته و در اموری نظیر «تعریف علیّت»، «انقسامات» و «حیثیّات مختلف علّت» و«احکام علّت و معلول»، از جهت محتوا و تبیین و تقریر و صورت بندی مطالب، نوآوری های مهمّی از خود به جای گذاشته است.

۲۸۸.

مبانى معرفت‏شناختى باورهاى دینى(2)

نویسنده: محمد حسین زاده

منبع: معرفت ۱۳۷۵ شماره ۱۷

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی علت و معلول

تعداد بازدید : ۱۸۹۵

۲۸۹.

آیا وجود صفت است؟

نویسنده: جرارد هیوز مترجم: مسعود صادقی

منبع: رهنمون ۱۳۸۴ شماره ۱۱ و ۱۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۷ تعداد دانلود : ۸۰۸

۲۹۰.

پدیده های فراطبیعی در نگرگاه فیلسوفان مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمد موسوی بایگی رسول حسین پور

منبع: آموزه های فلسفة اسلامی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شمارة ۱۲۲

کلید واژه ها: رؤیا خوارق عادات تجرد برزخی نفس مجرد قوه خیال واردات غیبی معجزه و کرامات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۶ تعداد دانلود : ۸۷۰

انسان موجودی است که علاوه بر دارا بودن ویژگی های جسمانی از ویژگی های روحانی که برخاسته از نفس مجرد اوست نیز برخوردار است. یکی از پیامدهای مرتبه تجردی انسان ظهور پدیده های فراطبیعی است. چگونه ممکن است که انسان از وقایع آینده باخبر می گردد و کارهایی انجام می دهد که ابزار و زمینه پیدایش آن فراتر از ماده و قوانین آن جای دارد. اگرچه فیلسوفان مسلمان ابن سینا، سهروردی و ملاصدرا و برخی از پیروان آن ها در تحلیل چنین پدیده هایی دیدگاه های یکسان و همانندی ارایه نموده اند و جملگی صدور این آثار را تنها از نفس مجرد امکان پذیر دانسته اند، اما برخی چون ملاصدرا با مبانی ویژه خود از جمله «تجرد قوه خیال» شاخص مناسبی برای پیدایش این پدیده ها مشخص نموده اند.

۲۹۱.

اثبات علیت در خارج از دیدگاه ارسطو و ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم سالم

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال نوزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۵۴

کلید واژه ها: ارسطو ابن سینا علیت علل اربعه معقول اولی معقول ثانی اصول اولیه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۳ تعداد دانلود : ۱۶۲۵

در فلسفه ارسطو هیچگاه به رابطه علی پرداخته نمی شود و همیشه علت است که مد نظر می باشد و او را به سمت اثبات و تبیین نحوه وجود خارجی آن سوق می دهد؛ آنچه در خارج است و مفهوم آن از سنخ معقولات اولی علت است، نه علیت. بنابراین علیت در زمره هیچ یک از مقولات جوهری و عرضی قرار نمی گیرد، پس در خارج موجود نیست. ارسطو بر همین اساس می کوشد در فلسفه خویش وجود علل در خارج را ثابت کند. از نگاه ابن سینا علیت رابطه ای موجود در خارج است که میان علت و معلول برقرار می شود، اما نه به گونه ای که حس، قادر به درک آن باشد. از نظر او مفهوم علیت از سنخ مفاهیم یا معقولات ثانی فلسفی است که در خارج وجود دارد، اما نه به وجود جدا و مستقل از مصادیقش. بنابراین هرگز با ابزار حس نمی توان علیت را دریافت اما با تحلیل روابط خارجی موجودات با یکدیگر می توان این رابطه را کشف کرد. به این ترتیب محسوس نبودن آن نمی تواند دلیلی بر موجود نبودن آن باشد.

۲۹۲.

مبانی تطابق عوالم از دیدگاه صدرالمتألهین(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدمهدی گرجیان سید محمود موسوی نرجس رودگر

منبع: آیین حکمت سال ششم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲۲

کلید واژه ها: تشکیک بساطت علیت تطابق عوالم تشأن صرافت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۲ تعداد دانلود : ۶۷۸

«تطابق عوالم» اصلی است که در حکمت متعالیه بیانگر چندوچون نسبت و روابط حاکم بین عوالم می باشد. ملاصدرا هستی را در چهار عالم اله، عقل ، مثال و ماده طبقه بندی می کند و نسبت این عوالم را از نوع قشر و لُبّ، محیط و محاط، حقیقه و رقیقه و، در یک کلام، «تطابق» توصیف می نماید. تطابق که حاکی از نوعی عینیت در عین غیریت است به معنای حضور عوالم مادون در عوالم مافوق به نحو اعلا و اشرف می باشد. طبق این اصل، ماهیتی که در عالم ماده با وجودی خاص موجود است با وجود برتر مثالی و عقلی و الهی در عوالم برین حضور دارد. اصل تطابق عوالم در حکمت متعالیه با اصول و قواعد شاخص این مشرب حکمی اثبات و تبیین شده است. این اصول عبارت اند از: صرافت و بساطت وجود، تشکیک، و وجود رابط معلول و ارجاع علیت به تشأن. مبانی مذکور از دیگر سو حکمت متعالیه را به اثبات وحدت شخصی وجود سوق داده است. نتیجه این امر جانشینی تجلی و ظهور به جای وجود معلول و همچنین جانشینی تطابق عوالم ظهور به جای تطابق عوالم وجود است.

۲۹۳.

متافیزیک و معرفت شناسی علیّت در آثار غزالی A Ghazalian Predicament: Epistemology and Metaphysics of Causation in the Works of Ghazali

نویسنده: امیراحسان کرباسی زاده

منبع: جاویدان خرد دوره جدید پاییز ۱۳۸۸ شماره ۴

کلید واژه ها: غزالی علیت علیت عاملی بهترین جهان ممکن کفایت علی ضرورت رخدادی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۷

در این مقاله به بررسی نظر غزالی در مورد علیّت میپردازم. ابتدا نگاهی به کتاب التّهافت میاندازم و خلاصه ای از انتقادات غزالی را بر علیّت ارسطویی ذکر میکنم. پس از آن با مراجعه به دیگر آثار غرالی ریشه های تمایز علیّت عاملی و علیّت وقایع را جستجو میکنم و علاوه بر آن، آرای دیگر غزالی را مورد بررسی قرار میدهم که چندان با موضع اشعریای که به او نسبت میدهند سازگار نیست. برای رفع ناسازگاری موضع غزالی، راه حل او را مبنی بر این که جهان ما به عنوان بهترین جهان ممکنی است که میتوانسته است خلق شود؛ تا اندازه ای بسط و شرح میدهم.

۲۹۴.

انواع مختلف علیت

نویسنده: پارکینسون جیاچار مترجم: محمدحسین مهدوی نژاد

منبع: نامه حکمت ۱۳۸۴ شماره ۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۷۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۷

۲۹۵.

چیستی معنا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: غلامرضا فیاضی هادی ملک زاده محمدجواد پاشایی

منبع: آیین حکمت سال پنجم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۶

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی

تعداد بازدید : ۱۸۶۹ تعداد دانلود : ۱۲۴۳

۲۹۶.

نفس و روح در فلسفه و عرفان ‏

نویسنده: مختار تبعه ایزدى

منبع: خردنامه صدرا ۱۳۸۲ شماره ۳۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۶۷ تعداد دانلود : ۱۲۸۶

۲۹۷.

واکاوی و نقد ادلة عرفا دربارة هدف آفرینش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرجان درستی مطلق علی افضلی

منبع: معرفت کلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۷)

کلید واژه ها: عرفان تجلی حب ظهور هدف خلقت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۶۵ تعداد دانلود : ۶۵۷

یکی از مباحث معرفتی دقیق در حوزة الهیات، هدف خداوند از خلقت جهان است متکلمان اسلامی، هدف خداوند از آفرینش عالم را رساندن جود به خلق می دانند. فلاسفه معتقدند ازآنجاکه خداوند واجد همة کمالات و علت تامه خلقت است و معلول از آن لامحاله تخلف نمی کند، فیض رسانی و صدور وجود و خلق نظام احسن از ناحیة خداوند واجب است. از منظر عارفان، آفرینش بر پایة عشق خداوند به شناخته شدن انجام پذیرفته است و مجموعه هستی، تجلیات ذات پروردگار هستند که وجودی غیر از وجود حق تعالی ندارند. خداوند عاشق کمالات بی نهایت خود بود؛ لذا در قالب پدیده های مختلف عالم تجلی کرد تا از دیدن جمال خود در آینة فعل خویش که همان جهان خلقت است، لذت ببرد و هدفی برای آفرینش در ماورای ذات بی همانندش وجود ندارد. در این نوشتار، از میان همه نظرات، به روش کتابخانه ای، به بررسی پاسخ پرسش اصلی دربارة دیدگاه عرفا در این زمینه پرداخته شد و با طرح پرسش ها و ایراداتی بر آن و تبعات پذیرش این نگرش، مشخص شد که مطلب نیازمند بازنگری و رجوع به تعالیم قرآن کریم و روایات حضرات معصومین است.

۲۹۸.

زیبایی و شأن وجودی آن نزد سهروردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه شفیعی علیرضا فاضلی

منبع: پژوهش های هستی شناختی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳

کلید واژه ها: عشق سهروردی حُسن (زیبایی) حکمت و معرفت هنر اشراقی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۶۰ تعداد دانلود : ۷۷۷

سهروردی برای حُسن که معادل زیبایی است، شأنی وجودی، یعنی مکانتی در نظام جهان شناسی خویش در نظر می گیرد. این موضع او می تواند مدخلی برای ورود به مباحث زیبایی شناسی گردد. نوشتاری که در پی می آید، جستجویی است برای یافتن معنای زیبایی و ویژگی های آن، چنان که از سخنان سهروردی می توان استفاده کرد. در این راه ابتدا مفهوم زیبایی و سپس شأن وجودی حسن و عشق مورد تدقیق قرار می گیرد که از این تأمل خصایص عینیت، تشکیک و همبستگی با معرفت به دست می آید. این ویژگی ها می تواند مفهومی به نام هنر اشراقی را پدید آورد که نتیجة پیوند روح هنرمند با عوالم بالاتر و عشق و شوق او به مبدأ اعلی است و دستاوردهای آن روگرفت و تقلید جهان برین است. چنین هنری که زاییدة عشق هنرمند به حسن و زیبایی است، والاترین هنرمندان را عاشقان خیر اعلی معرفی می کند و نفس هنرمند و مخاطبش را از رکود باز می دارد.

۲۹۹.

عالم واسطه در عالم اندیشه(1)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مسعود امید

منبع: کلام اسلامی ۱۳۷۹ شماره ۳۴

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی هستی شناسی مباحث وجود

تعداد بازدید : ۱۸۶۱

۳۰۰.

فرایند وحی و معجزه در نفس شناسی ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد بهشتی حمیدرضا خادمی

منبع: اندیشه دینی بهار ۱۳۹۱ شماره ۴۲

کلید واژه ها: معجزه عقل فعال معرفت وحیانی تکامل نفس نبی نگارگری خیال

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۵۸ تعداد دانلود : ۹۹۸

درخت حوزه‌های تخصصی