فلسفه مشاء

ماهیت نفس، تجرد یا مادی بودن آن و نیز کیفیت ارتباط آن با بدن، همواره یکی از چالشیترین مباحث در آرای فلسفی و کلامی بوده است. در جستار حاضر، علاوه بر توجه به تبیین ماهیت نفس در آرای فلسفی ارسطو و ابن سینا، به لوازم دیدگاه های این دو به ویژه در موضوع حیات پس از مرگ خواهیم پرداخت. ارسطو ازیک سو نفس را در تعامل با بدن تبیین میکند و ازسویدیگر، رابطه آنها را از نوع رابطه ماده و صورت میداند که از مصادیق ترکیب اتحادی است. درنتیجه وی در تبیین حیات پس از مرگ با مشکل مواجه میشود؛ چراکه با از بین رفتن بدن، نفس نیز باید از بین برود. ازسویدیگر، ابن سینا برای برون رفتن از چالشی که ارسطو در آن گرفتار شده، با تفکیک حیث ذاتی و حیث فعلی نفس تلاش میکند در تبیین حیات پس از مرگ، با تناقض پیش روی ارسطو مواجه نشود.

۳۰۳.

شهود عرفانى ملاک حقیقى بودن وجود در برهان صدیقین سینوى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد بهشتى محمودرضا میرزاجانى

منبع: معرفت فلسفی سال نهم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: برهان صدیقین ابن سینا ملاصدرا حقیقت وجود مفهوم وجود برهان شهودى وجودى

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء

تعداد بازدید : ۷۹۰ تعداد دانلود : ۴۹۰

فلاسفه خداباور همواره کوشیده اند استدلالى بر وجود خدا اقامه کنند که تا حد ممکن از مقدمات فلسفى برى باشد و بدون نیاز به مخلوقات، از خود «حقیقت وجود» بر وجود حق گواه گیرند. بنابراین نخستین بار ابن سینا خود را به منزله مُبدِع و پیشگام این مسئله معرفى کرد و با قیاسى «شبه برهانى»، از حال «وجود» که اقتضا دارد واجبى داشته باشد، بر «وجود خدا» استدلال کرد و آن را «برهان صدیقین» نامید؛ اما ملّاصدرا بر این برهان اشکال کرده که از راه «مفهوم وجود» بر وجود خدا اقامه دلیل شده است، و به همین دلیل آن را شبیه به صدیقین نامید. ما ضمن اینکه از زبان برخى فلاسفه تبیین مىکنیم که این برهان صدیقین است، از طریق برهان شهودى و قرین به وجودى ابن سینا، روشن مى سازیم که ابن سینا با یک تیر دو نشان زده است؛ یعنى هم برهان عقلى اش را هدف رفته و هم به طریق شهودى، به حقیقت عینى وجود دست یافته است.

۳۰۴.

بررسی و نقد دیدگاه ابن سینا درباره ی حیث التفاتی ادراک حسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی عرفانی

منبع: اندیشه دینی تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴۳

کلید واژه ها: ادراک حسی حیث التفاتی ادراک ذات تجرد از ماده

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۸۱ تعداد دانلود : ۷۵۰

۳۰۵.

شاخصه هاى کلان مکتب فلسفى با تأکید بر مکتب مشّاء و اشراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید احسن یدالله یزدان پناه

منبع: معرفت فلسفی سال دهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۸)

کلید واژه ها: اشراق حکمت متعالیه مشاء مکتب فلسفى نظام فلسفى شاخصه هاى کلان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۸۳ تعداد دانلود : ۸۳۳

در حوزه فلسفه اسلامى با سه مکتب معروف فلسفى یعنى مشاء، اشراق و متعالیه روبه روییم. نگاه درونى به مسائل گوناگون مطرح در این مکاتب و تحلیل و بررسى آنها، بخش عمده کتب و مقالات را به خود اختصاص داده است؛ ولى نگاه بیرونى و کل نگرانه به این مکاتب و بررسى شاخصه ها و مؤلفه هاى تشکیل یک مکتب فلسفى و فرایند تحقق آن در گذر زمان نیز بسیار مهم است. بدین سان پرسش اصلى این است که مختصات یک مکتب فلسفى که موجب تمایز آن از مکاتب دیگر مى شود چیست؟ و به راستى چرا در فلسفه اسلامى، تنها با سه مکتب مواجهیم؟ در مقاله پیش رو، کوشیده ایم ضمن تبیین و تحلیل این شاخصه ها، آنها را بر دو نظام مشائى و اشراقى تطبیق کنیم. مدعا این است که مکتب مشاء و اشراق داراى نقطه آغاز، روش خاص فلسفى، ابزارهاى لازم براى وصول به مقصود و دستگاه سازوار هستى شناختى هستند که با دقت در مجموعه تعالیم آنها هم مى توان این عناصر را یافت و هم مى توان تحلیل کرد که چرا به آنها مکتب فلسفى گفته مى شود و وجه تمایز آنها از یکدیگر چیست. نتیجه اى که از این تحلیل به دست مى آید دو مطلب است، اولاً، مبانى کلان لازم براى تأسیس یک مکتب فلسفى تبیین مى شود؛ ثانیا، روشن مى شود که صرف اتحاد روش فلسفى دو حکیم و یا اتفاق آنها در یک یا چند مسئله به معناى یکى بودن نظام فلسفى ایشان نیست؛ به گونه اى که حتى وجود یک مشخصه جدید، هویت ساز مکتب جدیدى کاملاً متمایز از مکاتب پیشین مى شود.

۳۰۶.

پژوهشی در تقریرات ابن سینا از برهان صدیقین و تأثیرگذاری آن بر سایر تقریرات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمد بهشتی فاطمه فقیه ایمانی

منبع: اندیشه نوین دینی سال هشتم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۹

کلید واژه ها: وجود واجب الوجود امکان فقری ضرورت ازلی حقیقت وجود مفهوم وجود خارجیت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۱۳ تعداد دانلود : ۹۰۴

برهان صدیقین اولین بار توسط ابن سینا با ملاک «واسطه قرار ندادن غیر وجود در اثبات واجب الوجود» مطرح شد و سپس تقریرهای گوناگونی از آن ارائه گشت. با تقویت ملاک های ارائه شده در مکاتب متأخر درباره روش یکی از تقریرات بوعلی اشکالی مطرح شده است؛ اما پس از تحلیل براهین به مقدمات و بررسی تقریرات شیخ، از لحاظ منطقی (صورت برهان) و فلسفی (ماده برهان) و با توجه به «جنبه برهانی» و «جنبه صدیقین» هر تقریر، «صدیقین بودن» برهان آوری وی ثابت میشود. در این پژوهش تقریرات مختلف ابن سینا از برهان صدیقین از جنبه های «برهانی» و «صدیقین» ارزشیابی گشته و نقدهایی که به آن تقریرات شده، بررسی میشود.

۳۰۷.

ملاصدرا و نقد مبانی حکمت سینوی درباره ادراک غیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی عرفانی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴۷

کلید واژه ها: اتحاد عاقل و معقول ابن سینا حرکت جوهری ملاصدرا مثل افلاطونی ادراک غیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۰۲ تعداد دانلود : ۷۵۶

دیدگاه ملاصدرا درباره ادراک غیر، حاصل مطالعه عمیق و نقد جدی آرای ابن سینااست و فهم دقیق آن توجه بیش تر به این نقدها را می طلبد. ابن سینا ادراک غیر را حصولی و انطباعی می داند. صدرا این نظریه را مورد انتقاد قرار داده رد می کند؛ زیرا آن را مبتنی بر اصولی چون ثبات جوهر جسمانی، انکار مثل افلاطونی و نفی اتحاد عاقل و معقول می داند که از نظر وی به هیچ وجه قابل قبول نیست. صدرا برخلاف ابن سینا تفسیر خود را از ادراک غیر، بر اعتقاد به حرکت جوهری جسم و نفس، مثل افلاطونی و اتحاد مدرِک با مدرَک استوار می سازد و از این رو ادراک غیر را منحصر در ادراک حضوری یعنی حضور صورت شیء نزد مدرک می داند. صحت و سقم یا برتری هر یک از این دو دیدگاه درباره ادراک غیر به صحت و سقم یا برتری مبانی و اصول آن بستگی دارد. از میان این چهار مبنا، اتحاد عاقل و معقول از اهمیت خاصی برخوردار است. نظریه ای که شالوده آن را وحدت و اصالت وجود تشکیل می دهد و نه تنها اندیشه ملاصدرا را از ابن سینا، بلکه از سهروردی هم متمایز می سازد.

۳۰۸.

نبوت از نگاه صدراوموسی بن میمون(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده: مسعود صادقی سید محمود موسوی

منبع: پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی (طلوع نور سابق) سال یازدهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴۲

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۶۹ تعداد دانلود : ۵۲۶

۳۰۹.

نقدهای شیخ اشراق بر نظریه مشائیان درباره ادراک ذات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسن سعادت مصطفوی مهران رضایی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴۷

کلید واژه ها: واجب الوجود صورت شیخ اشراق مشائیان هیولی ادراک ذات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۰۷ تعداد دانلود : ۱۰۰۱

ادراک و بررسی زوایای مختلف آن در طول تاریخ، از جمله مباحث پرتقابل در فلسفه بوده است. یکی از جلوه های این موضوع، مسئله ادراک ذات است؛ تقریر مسئله بدین گونه است که در چه صورت یک موجود می تواند خود را ادراک کند؟ مشائیان قائل اند که هر موجودی که مجرد از ماده شود، عالم به ذات خویش است؛ در مقابل، از منظر شیخ اشراق فقط امری می تواند عالم به ذات خود باشد که نور لنفسه است. شیخ اشراق اظهار می کند با فرض قبول نظریه مشائیان، لازم است که هیولی عالم به ذات خود و عالم به تمام صور قائم به خود و با توجّه به ماهیت نداشتن هیولی هم چون واجب الوجود عالم به تمام اشیا باشد و از سوی دیگر واجب الوجود نیز هم چون هیولی، افتقار به صور داشته باشد. البته سهروردی تمام این نتایج و لوازم را باطل می داند. در مقام دفاع از نظریه مشائیان، به عنوان نظریه مطبوع، اشکالات شیخ اشراق مردود شمرده می شود و منشأ آن به ضعف شیخ در فهم سخنان مشائیان برمی گردد؛ زیرا مشائیان هیولای مجرد را در خارج محقق نمی دانند (بلکه هیولی را قوه صرف می دانند که در خارج فعلیتی مستقل و ماسوای از صورت ندارد) و همین طور قائل نیستند که هیولی وجودی محض و بی ماهیت (هم چون خدا) است؛ در نتیجه، اشکالات شیخ اشراق وارد نیست.

۳۱۰.

نقد و بررسی نظریه حرکت فیلوپونس از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس طارمی جعفر چاووشی

منبع: شناخت (پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی) بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۶۶

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۳۷ تعداد دانلود : ۷۳۸

۳۱۱.

جایگاه فلسفه دین در سنّت فلسفة اسلامی به روایت ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین غفاری

منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت سابق) سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰)

کلید واژه ها: انسان کامل ابن سینا فلسفة دین عقلانیت عدل قانون گذار الهیات شفا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۹۶ تعداد دانلود : ۷۰۱

این مقاله سعی میکند نشان دهد که در سنّت فلسفة اسلامی، مجموعة نسبتاً کامل و منسجمی از مباحث «فلسفة دین»، به طور یکجا در نظام فلسفة سینائی بیان شده است. برای این کار، به معرفی مقالة دهم از کتاب «الهیات شفا» ابنسینا خواهیم پرداخت که معمولاً چندان به آن پرداخته نمیشود. این مقاله، آخرین بخش کتاب «الهیات شفا» و مشتمل بر 5 فصل است که تقریباً در بر دارندة مهمترین عناوینی است که به طور پیشینی باید در موضوع فلسفة دین مطرح شوند. در یک فلسفة عقلی وابسته به سنّت کلاسیک ـ مانند فلسفة ابنسینا که موضوع فلسفه را موجود از آن جهت که موجود است میداند و مسائل فلسفه را عوارض ذاتی این موضوع معرفی میکند ـ اولین پرسش این است که هر مسئلة فلسفی جدید باید از عوارض ذاتی موجود مطلق یا موجود چونان موجود باشد. به این ترتیب، باید برای فلسفة دین و هر فلسفة مضاف دیگری، جایگاهی منطقی در نظام وجود مطلق پیدا کرد. در این مقاله، این موضوع و همچنین سایر مباحثی که در فلسفة دین ابنسینا آمده است ـ از جمله بحث عدالت به عنوان معیار نیازمندی به دین ـ تبیین گردیده و به ارزیابی انتقادی آن پرداخته شده است. مهمترین خصوصیت فلسفة دین ابنسینا، عقلانیّت دین و هماهنگی کامل آن با اصول پیشینی عقل نظری است که در عین حال، روح نظریة انسان کامل عرفانی نیز در آن یافت میشود. در مجموع میتوان گفت که طرح مباحث فلسفة دین نزد ابنسینا، نشان دهندة ویژگیهای یک فلسفة دین شیعی است.

۳۱۲.

پدیده انتشار صوت در قراضه طبیعیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامحسین رحیمی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۴۷

کلید واژه ها: ابن سینا موج قراضه طبیعیات انتشار صوت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۱ تعداد دانلود : ۷۹۹

مبحث تولید و انتشار و آشکارسازی و فهم صوت از پدیده های مهم و کمابیش پیچیده طبیعی به شمار می رود؛ به همین علت، کمتر دانشمندی در تمدن های باستانی و میانه به آن پرداخته است. کتاب قراضه طبیعیات منسوب به ابوعلی سینا در فرازهایی، به سبک پرسش و پاسخ، این مهم را مورد بحث قرار داده است. با بررسی سابقه صوت در آرا و نظریات دانشمندان پیشین و بازنویسی متن نظریات ابن سینا درباره پدیده صوت، نکات علمی مندرج در نظریه ابن سینا با زبان علمی روز و مبتنی بر قواعد و مبانی فیزیک معاصر تشریح می شود. ابوعلی سینا کاملاً بر پاره ای از اصول انتشار موج صوتی آگاهی داشته است و با توجه به مثال هایی که ارائه می کند، مشخص می شود که از طبیعت موجی صوت و نحوه انتشار آن در اجسام جامد و مایع و گاز نیز آگاهی داشته است.

۳۱۳.

تأثیر پذیری غزالی از ابن سینا در دو موضوع نفس و معاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا اکبری عبدالرسول کشفی نسرین سراجی پور

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴۸

کلید واژه ها: نفس غزالی ابن سینا معاد برانگیختگی عذاب قبر بدن جدید عرض حیات

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۹۵ تعداد دانلود : ۸۶۰

هر چند غزالی در کتاب تهافتالفلاسفه به نقد فلاسفه مشاء پرداخته، اما در هر دو نظریه ای که درباره معاد ارائه می دهد، تحت تأثیر نفس شناسی ابن سیناست. او در کتاب تهافت الفلاسفه نظریه بدن جدید را به عنوان یک امکان برای معاد جسمانی معرفی می کند که مبتنی بر وجود و تجرد و بقای نفس و نیز پذیرش نفس به عنوان ملاک این همانی شخصیت است که همگی نظریاتی مشایی هستند. نظریه دیگر او نظریه برانگیختگی است که نزد متکلمان، نظریه ای مرسوم بوده است و غزالی آن را در کتاب الاقتصاد فی الاعتقاد آورده است. در این نظریه نیز شاهد نقاط افتراق غزالی با متکلمان و تأثیر پذیری او از حکمت مشایی هستیم. در حالی که نزد اشعریان متقدم و معتقد به برانگیختگی، نفس مجرد جایگاهی ندارد، غزالی نظریه برانگیختگی را به گونه ای مطرح کرده که با تجرد نفس تنافی ندارد. از سوی دیگر، هر چند که او مانند غالب متکلمان متقدم حیات و مرگ را عرض می داند، اما در تحلیل این عرض با آن ها هم داستان نیست و مانند مشائیان این دو را به ارتباط و انقطاع نفس و بدن تفسیر می کند. تأثیر پذیری او از حکمت مشایی در مبحث عذاب قبر نیز مشهود است. مرور کتاب ها و رساله هایی هم چون معارج القدس، المضنون به علی غیراهله، کیمیای سعادت و احیاء علوم الدین نیز نشانگر تأثیر پذیری او در مسئله معاد ازمباحث نفس شناسی در حکمت مشایی است.

۳۱۴.

بررسی تطبیقی همه عاشق انگاری نزد ابن سینا و شیخ اشراق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نادیا مفتونی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴۸

کلید واژه ها: ادراک ابن سینا کمال سهروردی همه عاشق انگاری عشق عقلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۳۵ تعداد دانلود : ۷۷۳

همه عاشق انگاری یا باور به سریان عشق در همه موجودات و مراتب هستی، هم در آرا ابن سینا و هم در اندیشه سهروردی به چشم میخورد. شیخ الرئیس دو تعریف از عشق بیان میکند که در یکی تنها کمال اخذ شده و در دیگری علاوه بر کمال، ادراک نیز ملحوظ شده است. بنا بر تعریف نخست، هیچ موجودی از شمول عاشقی بیرون نیست، هر چند بیشتر اشیا به عشق خویش عارف نیستند. این عشق شامل دو گونه عشق طبیعی و ارادی است. عاشقی در تعریف دوم به موجودات ذی شعور اختصاص دارد. این عشق به سبب ذو مراتب بودن ادراک و اشتمال آن بر ادراک حسی، خیالی، وهمی،ظنی و عقلی ذو مراتب است. ابن سینا شریفترین مرتبه عشق ارادی را که متوقف بر ادراک عقلی است، عشق اختیاری یا عقلی یا نطقی خوانده است و مراتب پایینتر را عشق حیوانی مینامد. شیخ عشق ارادی بدون دخالت قوه ناطقه را به مثابه گناه و بیماری تلقی کرده است. شیخ اشراق به تعاریف ابن سینا وفادار و قائل به عشق فراگیر در دو گونه ارادی و طبیعی است و با زبان نمادین عشق عقلی را به تصویر کشیده است. وی از عشق به تاریکی ها سخن گفته است و چنین عشقی را برابر با شقاوت میداند.

۳۱۵.

متافیزیک ارسطو و ابن سینا در تقابل با دیدگاه مثُل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلی تیوای

منبع: اندیشه دینی پاییز ۱۳۹۱ شماره ۴۴

کلید واژه ها: افلاطون مثل متافیزیک ارسطو - ابن سینا

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۱۹ تعداد دانلود : ۸۳۹

۳۱۶.

فرایند استکمال نفس از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا اسعدی حسن معلمی

منبع: انسان پژوهی دینی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲۷

کلید واژه ها: نفس تکامل ابن سینا مجرد

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی فلسفه مشاء

تعداد بازدید : ۱۹۵۳ تعداد دانلود : ۹۴۹

نفس از دیدگاه فلاسفه، جوهری مجرد است که از استکمال برخوردار است. ایشان علم و عمل را عامل استکمال نفس می دانند. اما تأثیر ایندو در نفس انسانی چگونه است و نفس در مسیر استکمال چه فرایندی را طی می کند؟ علاوه بر این، آیا پس از مرگ نیز استکمال نفس ادامه می یابد یا آنکه حرکت استکمالی آن با مرگ پایان می پذیرد. در این مقاله با دیدگاه ابن سینا در این زمینه آشنا می شویم. این نوشتار به این شبهه نیز می پردازد که چگونه فلاسفه با آنکه نفس انسان را مجرد می دانند و بر این باورند که مجردات از ثبات برخوردارند، از تکامل و حرکت نفس سخن گفته اند؛ بهعبارت دیگر چگونه ثبات مجرد با حرکت و استکمال نفس سازگار است؟ در این زمینه تبیین های متفاوتی ارائه شده است. ابن سینا این مسئله را براساس ثبات جوهر و حرکت در اعراض پاسخ داده است. در مورد این تبیین نیز به داوری خواهیم نشست.

۳۱۷.

پژوهشى درباره عقل نظرى از دیدگاه ابن سینا و ملّاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جمال سروش محمد فنایى اشکورى

منبع: معرفت فلسفی سال دهم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: عقل ابن سینا ملاصدرا عقل نظرى

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۱۳ تعداد دانلود : ۸۶۹

عقل نظرى مهم ترین قوه نفس ناطقه است که اصلى ترین کارکردش از نظر فلاسفه، ادراک کلیات است. این کلیات دربردارنده صور و معانى، تصورات و تصدیقات، قضایاى صادق و کاذب، و نظرى و عملى، واجبات، ممکنات و ممتنعات، ظنیات، یقینیات و... است. عقل نظرى بدون نیاز به بدن و قواى بدنى، آن کلیات را به گونه اى ویژه و با علم حضورى از مبادى عالیه دریافت مى کند و نقشش در این دریافت، تنها انفعال و تأثر است؛ اما اینکه مبادى عقل نظرى چیست و مراتب آن کدام اند و آیا همه افراد مى توانند به همه مراتب آن نایل شوند و نیز عقل نظرى چه نقشى در تولید علم و اخلاق دارد و آیا مى تواند در حصول سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت نقشى داشته باشد و موانع این نقش کدام اند، پرسش هایى اند که پاسخشان از نظر ابن سینا و ملّاصدرا در این مقاله کانون بررسى و تحقیق قرار مى گیرد.

۳۱۸.

نقش اجتماعی دین از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمید پارسانیا فاطمه کاظمی

منبع: اندیشه دینی دوره دوازدهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴۵

کلید واژه ها: دین نقش ابن سینا اجتماع

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۹۹

پژوهش حاضر نیز به دنبال بررسی کارکرد و نقش دین در عرصه های مختلف جامعه از دیدگاه ابن سینا بوده است. از آن جا که نوع نگاه و تبیین و تفسیر اندیشمندان و جامعه شناسان به دین و جامعه مختلف است، در ابتدا لازم شد به تعریف دین و جامعه و رابطه ی میان آن دو از دیدگاه ابن سینا پرداخته شود و سپس کارکردهای دین در درون جامعه از دیدگاه ایشان بیان گردد. حاصل بحث چنین شد که ابن سینا وجود دین را امر قدسی از جانب خدا دانسته، با بیان کارکردهای مختلف، آن را برای حفظ حیات و پیش رفت جامعه و سعادت اخروی لازم و ضروری می داند.

۳۱۹.

ادلّة توحید ذاتی در فلسفة مشاء و حکمت متعالیه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: مصطفی ابوطالب دخت شورکی

منبع: آیین حکمت سال چهارم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۱۴

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۰۳ تعداد دانلود : ۱۰۵۴۳

۳۲۰.

نسبت دو معنای ماهیت (""ما به الشیء هو هو"" و ""ما یقال فی جواب ما هو"") در فلسفه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه شهیدی

منبع: حکمت سینوی (مشکوه النور) سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۴۸

کلید واژه ها: وجود ماهیت ابن سینا ملاصدرا حد «ما یقال فی جواب ما هو» «ما به الشیء هو هو»

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۲۲۵ تعداد دانلود : ۷۲۳

ماهیت دارای دو معنای مشهور است: «ما به الشیء هو هو» یا وجود و «ما یقال فی جواب ما هو» یا مفهوم کلی شیء. ملاصدرا نخستین کسی است که به این دو معنا، و مدلول هر یک تصریح داشته است. این دیدگاه، با اصالت و وحدت وجود به عنوان مهم ترین مبانی نظام صدرایی سازگار و حتی ملازم است. در عین حال با توجه به این که این دو اصل نزد فیلسوفان پیش از صدرا و به طور خاص ابن سینا مطرح نبوده اند حتی اگر بتوان دو معنای یاد شده را از برخی عبارات شیخ برداشت کرد، به دلیل اختلافات بنیادی نظام سینوی و صدرایی نمی توان نسبت میان آن ها را در این دو نظام فلسفی یکسان دانست. در فلسفه ابن سینا ماهیت چیزی نیست جز «ما به الشیء هو هو» که عیناً همان حقیقت و ذات شیء و متمایز از وجود است. اگر «ما به الشیء هو هو» یا ماهیت شیء، مجهول باشد، از آن به ما هو سؤال میشود و پاسخ یا همان «ما یقال فی جواب ما هو»، مفهومی است که دلالت تام بر «ما به الشیء هو هو» دارد. بنابراین، این دو معنای ماهیت بر خلاف آنچه در فلسفه صدرا ملاحظه میشود، نسبت دال و مدلول به یکدیگر دارند و از جهتی میتوان گفت دو مرتبه یا دو مقام از یک امرند. با این تفسیر، دیگر تأویلاتی که صدرا و پیروان او از منظر حکمت متعالیه از برخی عبارات شیخ دارند، لازم نمی آید.

درخت حوزه‌های تخصصی