درخت حوزه‌های تخصصی

«سفرنامه ابن بطوطه»یکی از آثار ارزشمند عربی است که می تواند در تعریف یا تبیین برخی مجهولات تاریخ ادبی یا تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در هند تأثیری بسزا داشته باشد. ابن بطوطه سیاح معروف عرب (779- 730 هجری) در بخشی از سفرنامه معروف خود شرح مفصل سفرش را به هند بیان و روایت کرده است. حضور و تقرب خاص او در نزد سلطان فارسی زبان دهلی به گزارش های او ارزش تاریخی و ادبی بخشیده است. در این مقاله گزارش های عربی مشتمل بر مندرجات فارسی در دو بخش الفاظ و جملات به شکل تحلیل در متن موردبررسی قرارگرفته است. پس ازآن به سیر نفوذ فارسی در هند ازنظر تاریخ ادبی و تاریخ سیاسی پرداخته شده است تا به استناد منابع تاریخی و تاریخ ادبیات فارسی دلایل پویایی این زبان مشخص گردد. دستاوردهای این پژوهش نقش حاکمان فارسی زبان هند را در پویایی و رواج فارسی در خارج از مرزهای ایران نشان می دهد. همچنین این سفرنامه، سند و مرجعی مطمئن در تبیین مطالعات تاریخ و ادب فارسی به شمار می رود و باعث می شود ابعاد تعاملات فرهنگی ایران و هند از عمق بیشتری برخوردار گردد و منبعی موثق از فرایند تحقیقاتی منسجم را درباره تاریخ ادبیات و زبان فارسی در هند ایفا نماید.

اقبال لاهوری در کتاب ضرب کلیم خود بر این باور ایستاده است که: اگر روزی تهران به عنوان ژنو عالم مشرق مرکز گفت و گوی تمدنها قرار گیرد سرنوشت جهانیان تغییر خواهد کرد.در این مقاله با بهره گیری از اشعار فارسی و اردو و دیگر آثار این دانشمند دیدگاه وی در زمینه برخورد با فرهنگ غرب و شیوه های بهره یابی از آن و روش گفت و گوی تمدنها باز نموده شده است و ضمن اشاره به تاثیرپذیری اقبال از اندیشه های سنایی، ناصرخسرو، مولوی، صائب، بیدل و غالب دهلوی به بررسی فلسفه فرهنگی اجتماعی وی در اسرار و رموز پرداخته شده و جایگاه شاعری و پایگاه تفکر وی مورد بحث قرار گرفته است و با اشاره به روش سخنوری پارسی گویان شبه قاره، به شیوه ای استدلالی، اقبال به عنوان عصاره تفکر ادبی و فلسفی و عرفانی ایران و نتیجه سیر طبیعی تحلیل در جهان ادب فارسی معرفی شده است.

از آنجا که زبان پدیده ای زنده و نهادی اجتماعی است، همواره در سیر تحولی خود، به ویژه در برخورد با زبان های هم خانواده، تحت تاثیر عوامل سیاسی، اجتماعی، دینی و فرهنگی قرار می گیرد و بنا به جایگاه و موقعیت خود، حالتی تاثیرگذار یا تاثیرپذیرنده پیدا می کند. بر اثر این برخورد است که عناصری از زبانی به زبان دیگر راه می یابد و در موارد بسیاری سبب غنای زبان وام گیرنده می شود.البته این امر به زبان یا دوره ای خاص محدود نیست، بلکه می توان گفت که این دادوستد زبانی و به ویژه واژگانی، تقریبا در تمامی زبان های زنده از قدیم ترین ایام رایج بوده و در علم زبان شناسی، به پدیده «وام گیری» یا «قرض گیری» معرف است.در مقاله حاضر، کوشش شده است ضمن بیان اجمالی روند تاثیر و تاثر قاموسی بین زبان ها به طور عام، نحوه ورود واژه های فارسی در زبان های رایج امروز شبه قاره ــ تا آنجا که حدود مقاله اجازه می دهد ــ و در نهایت، میزان دامنه نفوذ کلمات فارسی در زبان های متداول سرزمین بزرگ هند و پاکستان بررسی شود.چکیده عربی:بما أن اللغة تعتبر ظاهرة حیة وکیانا اجتماعیا، فإنها فی طریق نموها و خاصة بعد احتکاکها باللغات القریبة منها تخضع دائما لأسباب سیاسیة، واجتماعیة، ودینیة، وثقافیة وتتراوح بین التأثیر والتأثر بالنسبة إلی مکانتها. و نتیجة لهذا الاحتکاک تنتقل بعض العناصر من لغة إلی أخری وطالما یؤدی هذا الانتقال إلی تکامل اللغة المأخوذة عنها.هذا و إن هذا الأمر لم ینحصر فی لغة معینة أو فترة بعینها، بل شاع هذا التبادل اللغوی سیما بین المفردات فی کل اللغات الحیة منذ أقدم العصور ویسمی فی علم اللغة بظاهرة «الأخذ اللغوی» أو «القرض اللغوی».یحاول هذا المقال بعد تقدیم خلفیة موجزة عن مجری التأثیر والتأثر المعجمی بین اللغات بشکل عام، أن یدرس کیفیة تسرب المفردات الفارسیة إلی اللغات السائدة فی شبه القارة الهندیة الیوم و أخیرا یقدم مدی نطاق نفوذ تلک المفردات فی اللغات الموجودة فی الهند و باکستان