نجیب الله نوری

هدف پژوهش حاضر استخراج مؤلفه های کنش اجتماعی اسلامی و مقایسه آن با سبک های هویت است. روش این پژوهش مقایسه ای و از نوع تحلیل عامل اکتشافی و تحلیل واریانس است. اینکه کنش اجتماعی اسلامی از چه مؤلفه هایی تشکیل شده و ارتباط آن با سبک های هویت، چه تفاوت هایی در مقایسه با هم دارند؟ از پرسش های این پژوهش است. جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسش نامه کنش های اجتماعی اسلامی (بر اساس برداشت تفسیری از آیات و روایات) و نیز بر پایه پرسش نامه سبک های هویت انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش طلاب و دانشجویان شهر قم است که از میان آنها 388 نفر به شیوه نمونه گیری در دسترس، انتخاب گردیدند. یافته ها نشان می دهد که کنش های اجتماعی اسلامی دارای چهار مؤلفه (عامل) مجزا در بین کنشگران اجتماعی است. هنجارمندی دینی، خودشیفته گریزی در روابط اجتماعی، ارتباط جویی دین محور و مرزیابی اخلاق مدار، از این سازه به دست آمد. این سازه از کنش اجتماعی اسلامی در ارتباط با هویت سه گانه چنین است که سبک های هویت اطلاعاتی و هنجاری تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند، اما هر کدام از آنها با سبک هویت اجتنابی تفاوت معناداری دارند؛ یعنی افراد با سبک هویت اطلاعاتی و هنجاری، سطوح بالاتری از کنش های اجتماعی اسلامی را از خود نشان می دهند و دارندگان سبک هویت اجتنابی درجات ضعیفی از کنش اجتماعی اسلامی را دارا می باشند.

یتناول هذا البحث شرح مفهوم احترام الزوج، وبیان الفوارق بین الرجل والمرأه، ومصادیق الاحترام وآثاره بین الزوجین فی الحیاه المشترکه، ویهدف إلی: إیجاد الحلّ الأمثل لاستقرار الحیاه وجلب السکینه والحیویّه لأفراد الأسره وتلبیه مطالبهم وحاجاتهم المادیّه والمعنویّه وتوفیر الراحه والسعاده لهم. وهو یعتمد على المنهج الوصفیّ التحلیلیّ القائم على المعطیات الدینیّه والنفسیّه ومن أهمّ نتائجه ضروره العنایه بالفروق والخصائص بین شخصیّتی الرجل والمرأه، ومراعاه أذواق الزوجین ونوع انطباع کلّ منهما من سلوک الآخر، والتعرف على مبدأ احترام الزوج ومصادیقه المختلفه.

نظرًا لتوسّع الفضاء السیبرانی فی العصر الراهن، یقضی الناس ساعات طویله یومیًّا فی الفضاء الإلکترونی، فمن الناحیه العلمیّه یوجد سؤال مطروح وهو: ما مقدار استخدام الفضاء الإلکترونی الذی یمکن اعتباره أمرًا طبیعیًّا بحیث یوصف الزائد علیه بأنّه مضرّ؟ والسؤال الثانی: ما مخاطر استخدام الفضاء السیبرانی فی الأسره؟ وقد حاولت الدراسه الحالیّه الإجابه عن هذین السؤالین باستخدام الطریقه التجریبیّه للمسح؛ ولهذا الغرض تمّ تطبیق "استبیان مخاطر التواصل الأسری" (من إعداد الباحث) و"قائمه مراجعه الفضاء الإلکترونی"[1]  علی 240 طالبًا من طلاب الحوزه العلمیّه وطلّاب جامعه "قم"، وتمّ تحلیل البیانات باستخدام معاییر الإحصاء الوصفی، واختبار کایزر مایر ألکین (KMO) وبارتلت، وتحلیل العوامل الاستکشافیه، وترابط بیرسون، واختبار کولموغوروف سمیرنوف، وتحلیل التباین أحادی الاتجاه (ANOA). وقد أظهرت النتائج أنّ مخاطر التواصل الأسری یمکن تقسیمها إلى خمسه عوامل رئیسه، وهی: التواصل داخل الأسره، والتواصل خارج الأسره، والعنف المنزلی، والاضطرابات النفسیّه داخل الأسره، وأزمه الهویّه الأسریّه. وفی الدراسه یمکن تقسیم مستخدمی الفضاء الإلکترونی إلى خمس مجموعات من حیث الاستخدام: نصف ساعه، وساعه، وساعتین، وثلاث ساعات، وأکثر من ثلاث ساعات یومیًّا من استخدام الفضاء الإلکترونیّ، وتظهر النتائج أنّ هناک فرقًا کبیرًا بین المجموعه الخامسه والمجموعات الأربع الأولى، وفی المجموعه الأخیره توجد جمیع مخاطر التواصلات الأسریّه، وأخیرًا تمّ شرح النتائج ومقارنتها بنتائج دراسات أخرى.   [1]. وجدانی، 1397.

پژوهش حاضر با هدف تدوین بستۀ آموزشی معنایابی زندگی برای نوجوانان براساس آموزه های اسلامی و اثربخشی آن انجام شد. روش پژوهش، کیفی و کمّی بود و از دو روش تحلیل محتوا و آزمایشی استفاده شد. در بخش کیفی پژوهش به روش استنباط دینی روان شناختی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه نوجوانان ۱۶ و ۱۷ ساله در شهر قم بود. در این پژوهش نمونه به صورت تصادفی به تعداد ۳۰ نفر انتخاب و در دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. بسته آموزشی در ده جلسه برای گروه آزمایش اجرا شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه معنای زندگی (استگر، ۲۰۱۰) استفاده شد. یافته ها در قسمت کیفی نشان داد که بستۀ آموزشی معنای زندگی دارای سه مولفه اصلی خودیابی، معنایابی و تحقق بخشی است. در قسمت کمّی نیز نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که بین دو گروه کنترل و آزمایش در دو بعد «جستجوی معنای زندگی» و «حضور معنای زندگی» در پس آزمون تفاوت معناداری وجود دارد (01/0 p=)؛ به این معنا که آموزش بسته معنای زندگی سبب کاهش «بعد جستجو» و افزایش «بعد حضور» شده است. مجذور اتا نیز نشان دهنده میزان اثر می باشد که بسته معنای زندگی ۴۴ درصد بر بعد حضور گروه آزمایش تأثیر داشته است. 

پژوهش حاضر با هدف تبیین آثار روان شناختی گریه در منابع اسلامی و به روش تحلیل مفهومی محتوایی ساماندهی و اطلاعات ذیل به دست آمده است: در بررسی گریه، روشن شد که گریه، نوعی واکنش به احساسات درونی ناشی از احساسات درد، غم یا شادی است. در بررسی آثار گریه روشن شد که گریه از جهت بدنی دارای آثار دفع سموم بدن، ضد عفونی کننده، جلوگیری از زخم معده، کاهش چربی، قند و فشار خون است و همچنین گریه از جهت روانی فردی دارای آثار کاهش اضطراب و استرس، آرامش روحی و روانی، تقویت انگیزه، زنده شدن قلب و نورانیت دل و از بین برنده عقده و غم است و از جهت روانی اجتماعی دارای اثرات تحریک جامعه، حفظ مکتب و موجب ارتباط درونی و ابراز همدردی و جلب رحمت عمومی خدا به همه مردم است.

پژوهش حاضر با هدف ساخت پرسشنامه سنجش رفتارهای معنوی مادر براساس منابع اسلامی سامان گرفت. برای تحقق اهداف پژوهش از روش توصیفی پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق را متخصصان و کارشناسان روان شناسی اسلامی و دانش آموزان متوسطه شهر قم ساکن پردیسان تشکیل داده اند. از جامعه اول یک نمونه ۲۳ نفری و از جامعه آماری دوم نمونه ای ۳۸۸ نفری به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش حاضر را پرسشنامه «نگرش فرزند نسبت به مادر» و «پرسشنامه رفتارهای معنوی مادر» (محقق ساخته) تشکیل می دهد. پرسشنامه نهائی با 75 سوال مورد تائید قرار گرفت. روایی محتوایی سوالات با استفاده از شاخص های روائی محتوائی و ضریب نسبی روائی محتوائی مورد تائید قرار گرفت. روایی همگرا از طریق همبستگی با پرسشنامه «نگرش فرزند نسبت به مادر» ۳۳/۰ به دست آمد و روایی سازه از طریق تحلیل عامل تاییدی بر روی ۶ مؤلفه تائید شد. پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ برابر با ۹۳/۰ به دست آمد. نتایج سنجش نشان داد این پرسشنامه با ویژگی های روان سنجی مناسب می تواند به منظور سنجش رفتارهای معنوی مادر مورد استفاده قرار گیرد.

هدف از پژوهش حاضر پیش بینی عوامل صمیمیت بر اساس پای بندی به اخلاق اسلامی همسران است. روش پژوهش توصیفی از نوع هم بستگی، جامعه آماری زوج های شهرستان بابلسر استان مازندران، حجم نمونه شامل 243 نفر (124 زن و 119 مرد) است که به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. شرکت کنندگان به مقیاس صمیمیت (تامپسون و واکر، ۱۹۸۳) و پرسش نامه پای بندی به اخلاق اسلامی همسران (نظری، ۱۳۹۴) پاسخ دادند. داده ها از طریق تحلیل عامل (به منظور مشخص شدن عامل های صمیمیت) و تحلیل مسیر تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که گویه های صمیمیت بر روی ۳ عامل احساس های مثبت، به فکر هم بودن و یکی شدن دارای بارهای عاملی معنادار هستند که می توانند ۶۰ درصد از واریانس صممیت را تبیین نمایند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که پای بندی به اخلاق اسلامی همسران می تواند عوامل صمیمیت یعنی احساس های مثبت (78/0)، به فکر هم بودن (85/0) و یکی شدن (78/0) را به صورت معناداری پیش بینی نماید. شاخص های برازش نشان داد که مدل تحلیل مسیر از برازش قابل قبول برخوردار است. 

سابقه و هدف: پژوهش ها نشان داده است که عزّت نفس در سلامت روان نقش بسزایی دارد. از آنجایی که مقیاس های عزّت نفس موجود فاقد بُعد معنوی است، پژوهش حاضر با هدف ساخت پرسش نامه ی عزّت نفس معنوی با رویکرد اسلامی و اعتباریابی آن انجام شد. روش کار: روش این پژوهش ترکیبی از کیفی (توصیفی-تحلیلی) و کمّی (میدانی) بود. ابتدا آیات و روایات مرتبط با احساس ارزشمندی و توانمندی معنوی، جمع آوری، دسته بندی و تحلیل شد و سپس سازه ی عزّت نفس معنوی به معنای احساس ارزشمندی و توانمندی در بُعد معنوی شامل 10 مؤلفه طراحی شد. مؤلفه ها عبارت بود از: باور به توانمندی و جایگاه آدمی از سوی خدا، باور به ارزشمندی خویش به واسطه ی ایمان و عمل صالح، توکل و امداد الهی، احساس نزدیکی به خدا، ارتباط کریمانه با مردم، احساس بی نیازی از مردم، خویشتن پذیری، هدفمندی معنوی، یکپارچگی معنوی و احساس کنترل. سپس کارشناسان روایی محتوایی مؤلفه ها را تأیید کردند. در ادامه شاخصه های هر مؤلفه تعیین و متناسب با هر شاخصه، گویه هایی طراحی شد. پرسش نامه ی اولیه به همراه پرسش نامه ی عزّت نفس روزنبرگ و سلامت معنوی پولوتزین و الیسون در بین 204 شرکت کننده که به صورت نمونه گیری خوشه یی تصادفی از شش دانشگاه دردسترس قم و تهران انتخاب شده بودند، اجرا شد. در تحلیل یافته ها نیز از ضریب تشخیص، دشواری، همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی؛ و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. در این پژوهش همه ی مسائل اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان داد پرسش نامه ی نهایی عزّت نفس معنوی شامل هفت مؤلفه ی باور به توانمندی معنوی، توکل و امداد الهی، احساس نزدیکی به خدا، احساس کنترل، یکپارچگی معنوی، ارتباط کریمانه با مردم و خویشتن پذیری؛ و 25 گویه در طیف لیکرت چهارتایی است. روایی سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی بررسی شد که مطلوب بود (97/0 = CFI)، همچنین پایایی پرسش نامه با روش آلفای کرونباخ 897/0؛ با استفاده از روش دونیمه سازی و اسپیرمن 831/0 و به روش گاتمن 825/0 به دست آمد. علاوه براین، رابطه ی عزّت نفس معنوی با عزّت نفس (477/0) و سلامت معنوی (677/0) نیز مثبت و معنادار بود (001/0P<)؛ بنابراین روایی هم زمان پرسش نامه نسبتاً مطلوب بود. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، پرسش نامه ی عزّت نفس معنوی با رویکرد اسلامی شامل هفت مؤلفه است و از روایی و پایایی مطلوبی برخوردار است.

این پژوهش در راستای شناسایی مفهوم مسئولیت پذیری و استخراج مؤلفه های آن از منابع اسلامی از جمله آیات، روایات و نظرات اندیشمندان اسلامی انجام گرفت. روش این تحقیق، تحلیل محتوای کیفی متون دینی با رویکرد تفسیری است که در آن ابتدا به جست و جوی واژه مدنظر و مترادف های آن در فرهنگ های لغت پرداخته شد. در مرحله بعد لغات یافته شده را در منابع اسلامی یافته و پس از جمع بندی یافته ها، از برآیند آیات و روایات، مؤلفه ها برداشت شد. سپس با ارائه مؤلفه های به دست آمده به کارشناسان متخصص در روان شناسی و علوم دینی، میزان ارتباط و ضرورت مؤلفه ها برای مستندات و همچنین صحت استنباط مؤلفه ها از مستندات -توسط پژوهشگر- ارزیابی شد. براساس نظر کارشناسان، مؤلفه های تأیید شده مسئولیت پذیری عبارتند از: مؤلفه های شناختی (هشیاری نسبت به مسئولیت)، عاطفی (پایداری در مسئولیت و دغدغه مندی) و رفتاری (مراقبت، پاسخ گو بودن، وفای به مسئولیت، اتقان در عمل، مجاهدت و عدم سستی، تکلیف محور بودن و عذر نیاوردن). 

هدف از پژوهش حاضر مقایسه کارآمدی خانواده در گروه هایی با پای بندی مذهبی و سبک های هویت مختلف است. در این پژوهش از روش توصیفی از نوع علی مقایسه ای استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق، کلیه طلاب مرد و زن و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر قم می باشند. از این جامعه نمونه ای متشکل از 388 نفر به صورت در دسترس انتخاب شد. شرکت کنندگان در این پژوهش به پرسش نامه های کارآمدی خانواده صفورایی پاریزی (SFEQI)، پای بندی مذهبی جان بزرگی(JRAQ) و مقیاس سبک های هویت (ISI-6G) پاسخ دادند. داده ها با استفاده از روش تحلیل واریانس عاملی و آزمون تعقیبی توکی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بین گروه های دارای پای بندی مذهبی، دوسوگرایی و ناپای بندی از نظر کارآمدی خانواده تفاوت معنادار وجود دارد و همچنین افراد با سبک های هویت اطلاعاتی، هنجاری و اجتنابی از نظر کارآمدی خانواده تفاوت معنادار وجود دارد. تأثیر تعاملی پای بندی مذهبی و سبک های هویت بر کارآمدی خانواده معنادار نیست. آزمون تعقیبی توکی نشان داد گروه «پای بند مذهبی» با دو گروه «دوسوگرا» و «ناپای بند» تفاوت معنادار دارد اما دوسوگرا و ناپای بند از نظر کارآمدی خانواده با یکدیگر تفاوت معنادار نشان نداد. همچنین افراد دارای «سبک هویت اطلاعاتی» با دو سبک «هنجاری» و «اجتنابی» تفاوت معنادار دارند. اما سبک های هنجاری و اجتنابی تفاوت معنادار ندارند. بنابراین افرادی که پای بندی مذهبی بالا و سبک هویتی اطلاعاتی دارند، از لحاظ کارآمدی خانواده در سطح بالاتر قرار دارند.

هدف این پژوهش، دستیابی به عوامل و ساختار انگیزش در اندیشه علامه طباطبائی است. بدین منظور، با روش کتابخانه ای، نقطه نظرات علامه طباطبائی دربارة عوامل و ساختار انگیزش انسان از میان آثار ایشان جمع آوری گردید و سپس به روش توصیفی تحلیلی تجزیه و تحلیل گردید. نتایج بررسی نشان می دهد که نه عامل درونی و دو عامل بیرونی به صورت درهم تنیده در صدور رفتار انسان نقش انگیزشی دارند. با توجه به آثار علامه، این عوامل را می توان به صورت لایه های پی درپی در نظر گرفت: لایه اول، نیروهای بنیادین وجود انسان (قوای نفس). لایه دوم، اهداف (علل غایی و کمالات قوا). لایه سوم، گرایش ها و نیازها. لایه چهارم، شناخت ها و برداشت ها (ادراکات اعتباری و حقیقی). لایه پنجم، شوق و میل (هیجانات و عواطف). لایه ششم، خواست و تصمیم فردی (اراده). لایه هفتم، واکنش های فیزیولوژیکی (ایجاد حرکت فیزیکی). لایه هشتم، تجریه رفتار (عمل). لایه نهم، رگه های شخصیتی (ملکات نفسانی). این لایه های نه گانه مربوط به پردازش های درونی وجود انسان هستند که از عوامل بیرونی چون هدایت، کمک، رحمت و لطف خداوند و همچنین محیط بیرونی و جامعه و وسوسه های شیطان متأثرند. به طورکلی، مجموع این عوامل درهم تنیده ساختار انگیزش انسان را شکل می دهند.

هدف این پژوهش، بررسی رابطه پایبندی مذهبی و سبک های هویت با کارآمدی خانواده است. این پژوهش، از نوع توصیفی است که با استفاده از روش همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه طلاب مرد و زن و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهر قم می باشند. نمونه پژوهش، 388 نفر به صورت در دسترس، انتخاب شد. شرکت کنندگان ضمن ارائه برخی مشخصات جمعیت شناختی، به پرسش نامه های پایبندی مذهبی (JRAQ)، سبک های هویت (ISI-6G) و کارآمدی خانواده (SFEQI) پاسخ دادند. یافته ها نشان می دهد که کارآمدی خانواده با پایبندی مذهبی و سبک های هویت اطلاعاتی و هنجاری همبستگی مثبت و با ناپایبندی و دوسوگرایی مذهبی همبستگی منفی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که پایبندی مذهبی و دوسوگرایی مذهبی و همچنین سبک هویت اطلاعاتی، توان پیش بینی کارآمدی خانواده را دارند.

این پژوهش با هدف کشف ساختار مفهومی هویت در منابع اسلامی انجام شد. بدین منظور، با استفاده از روش کیفی تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی، هویت در منابع اسلامی معادل یابی و مؤلفه های ساختاری آن استخراج گردید. سپس، برای بررسی روایی محتوایی، معادل ها و مؤلفه های هویت در اختیار کارشناسان علوم حوزوی، که دارای تخصص روان شناسی یا علوم تربیتی بودند، قرار گرفت. یافته ها نشان داد پس از بررسی ۵۶۱ مفهوم از منابع اسلامی، نخست ۱۷ مورد و در نهایت، ۷ مفهوم فطرت، شاکله، سجیه، ایمان، تسلیم، معرفت نفس و هویت فلسفی، بیشترین هماهنگی را با سازه هویت نشان داد و بر پایه شواهد نظری و دیدگاه متخصصان، «معرفت نفس» مناسب ترین معادل برای هویت معرفی شد و ۱۶ مؤلفه ساختاری برای آن استخراج گردید. بر پایه درجه بندی متخصصان، ۹ مؤلفه باورها، ارزش ها، اهداف، گرایش ها، شناخت اکتسابی، ویژگی های پایدار، احساس هشیارانه، خودارزشمندی و خودپایی، به عنوان مؤلفه های نهایی ساختار هویت معرفی شد. بنابراین، هویت در منابع اسلامی پاسخ به سؤال کیستی فرد است که جنبه های گوناگون خود را شامل می شود.

هدف این پژوهش، شناسایی ساختار مؤلفه ای و مؤلفه های فرایندی هویت دینی از منابع اسلامی است. برای کشف مؤلفه ها از روش تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی در یک طرح دو مرحله ای استفاده شد. روایی محتوایی مؤلفه ها، توسط کارشناسان علوم حوزوی که در روان شناسی یا علوم تربیتی تخصص داشتند، تأیید شد. یافته ها نشان داد که پنج مؤلفة جست وجوگری، یکپارچه سازی، تعهد، هشیاری و خودپایی را می توان مؤلفه های فرایندی هویت دینی معرفی کرد. همچنین بر پایه یافته های این پژوهش هفت مؤلفة باورها، ارزش ها، اهداف، گرایش ها، صفات، توانمندی ها و آسیب پذیری ها مؤلفه های ساختاری هویت دینی به شمار می روند.

این پژوهش، به بررسی رابطه خوش بینی اسلامی با افکار اضطرابی و افکار فراشناختی اضطرابی می پردازد. بدین منظور، یک گروه 110 نفری از دانش پژوهان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، به فهرست افکار اضطرابی و فرانگرانی ولز (1994) و پرسش نامه خوش بینی اسلامی پاسخ دادند. گروه نمونه، به صورت تصادفی انتخاب شده است. نتایج نشان می دهد که بین خوش بینی اسلامی و افکار اضطرابی رابطه منفی معنادار وجود دارد. بین خوش بینی اسلامی با نگرانی اجتماعی، نگرانی سلامتی و افکار فراشناختی اضطرابی (فرانگرانی) رابطه منفی معنادار وجود دارد. همچنین بین توجه به جنبه های مثبت، تفسیر مثبت رویدادها و انتظار مثبت نسبت به آینده با متغیرهای فوق رابطه منفی معنادار وجود دارد. رگرسیون سلسله مراتبی نشان می دهد که خوش بینی اسلامی به صورت معناداری تغییرات مربوط به افکار فراشناختی را پیش بینی می کند. در پایان، یافته های پژوهش از چهار جنبه مورد تحلیل قرار گرفت و محدودیت ها و پیشنهادات نیز مطرح گردید.

در روان شناسی برای مقابله با تنیدگی (استرس) راهبردهایی مطرح شده است. این راهبردها برای کمک به افراد در برابر تنیدگی های نسبتا خفیف مؤثرند، اما در وضعیت های بسیار دشوار مقابله های معنوی کارسازترند. این مقابله ها به باورها و فعالیت های دینی اشاره دارند که به افراد کمک می کنند تا تنیدگی هیجانی را مدیریت کنند. ازآنجاکه مقابله هایی که با رویکرد اسلامی مطرح شده اند از جامعیت لازم برخوردار نبودند. ازاین رو، بررسی این مسئله با توجه به آموزه های دین اسلام درخور توجه است. هدف پژوهش، ارائه راهبردهای مقابله با تنش و استرس از دیدگاه اسلام است. در این پژوهش، از روش تحلیل متون دینی استفاده شده است. نتایج راهبردهای زیر را به عنوان مقابله های معنوی از دیدگاه اسلام ارائه می کند: متعالی نگری، تفسیر مجدد خوش بختی، تحلیل موقعیت، واگذاری به قدرت برتر، خودآرام بخشی ارادی، پذیرش وضعیت، نگاه امتحانی به مشکلات، تصور زوال پذیری، تجسم نتیجه نهایی، توجه به ملاقات عزیزان در آخرت، توجه به دادخواهی اخروی، نادیده گرفتن لغزش ها، مقایسه با مشکل بزرگتر، همگانی سازی، امیدواری، دعا، سبک زندگی مناسب و تحمل افزایی.

هدف این پژوهش، تعیین رابطه میان خوش بینی اسلامی، افسردگی و سبک های مقابله با استرس در دانشجویان بود. از میان جامعة آماری دانشجویان شرکت کننده در طرح ولایت مشهد مقدس سال 1391، 224 نفر (100 پسر، 124 دختر) به عنوان نمونة آماری به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسش نامة خوش بینی اسلامی، افسردگی بک و سبک های مقابله لازاروس بود. برای تحلیل داده ها از روش آماری همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده و چندگانه استفاده شد. یافته ها نشان داد که خوش بینی اسلامی، افسردگی و سبک های مقابله دارای رابطة معنادار بوده و خوش بینی اسلامی و سبک های مقابله شاخص خوبی برای پیش بینی افسردگی هستند. همچنین افراد دارای خوش بینی اسلامی، کمتر دچار افسردگی می شوند و در برخورد با رویدادهای تنش زا از مقابله های مؤثر استفاده می کنند.

امروزه به دلیل محدودیت های روش تجربی کمی و کیفی، پژوهشگران بهکارگیری روش ترکیبی را پیشنهاد میکنند. در این مقاله، با توجه به تأثیر مبانی بر روی روش و لزوم استفاده از وحی، عقل و تجربه در مطالعات علوم انسانی، یک روش تلفیقی پیشنهاد شده است که نتایج جامع تری در پی دارد. شواهدی از منابع دینی به منظور لزوم استفاده از این سه منبع ذکر شده است. در مقام عمل، این روش در چهار مرحلة کلی تحقق مییابد؛ در مرحلة اول دیدگاه های دانشمندان علوم انسانی در مورد آن مسئله بررسی میشود؛ در مرحلة دوم داده های نقلی مربوط به آن موضوع جمع آوری میگردد؛ در مرحلة سوم موضوع مورد نظر به تجربه گذارده میشود؛ در مرحلة چهارم با استفاده از عقل، داده های به دست آمده از سه منبع مزبور مقایسه و تحلیل میشوند. در صورت نداشتن هماهنگی، یا ابزار تجربی به کار رفته یا روش برداشت از متون دینی و یا نظریات دانشمندان مورد تجدید نظر قرار میگیرد. داور نهایی در این روش، هماهنگی بین داده هایی به دست آمده از سه منبع است.