بهروز محمدی منفرد

بهروز محمدی منفرد

مدرک تحصیلی: استادیار دانشکاه تهران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۵۲ مورد.
۲۱.

اخلاق باور و اصول معرفتی در پژوهشهای تقریبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۵۴ 5 - 18

کلید واژه ها: اخلاق باور پژوهش تقریبی اصول معرفتی اصول ارزشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۱۵۳
هدف اصلی پژوهش حاضر تأثیر بر نخبگان و فرهیختگان مذاهب مختلف اسلامی برای ایجاد همفکری و تقریب بین آنها است. در این صورت، چنین اتفاقی بر دیگر افراد جامعه نیز تأثیرگذار بوده و در نهایت امت واحد اسلامی سامان می یابد. روشن است که هر پژوهش تقریبی می تواند بستری برای همدلی بین فرهیختگان مذاهب مختلف به شمار آید. این نوشتار کوشیده است به تحقق پژوهشی موفق یاری رساند. برای این مهم ابتدا «اخلاق باور به تقریب مذاهب اسلامی» را تبیین نموده و بیان داشته است که شواهد و قراینی برای ضرورت تقریب مذاهب وجود دارد که سبب می شود فرد به چنین ضرورتی باور داشته و در قبال آن مسئول باشد. همچنین اصولی معرفتی از قبیل انسجام گزاره ها و وجود باورهای مبنایی و پایه را معرفی و تبیین می نماید. نتیجه سخن اینکه معرفی چنین اصولی می تواند بستر را برای اعتنا و اعتماد فرهیختگان و اندیشمندان پیرو مذاهب مختلف اسلامی فراهم آورد، تا در نتیجه با سبکی علمی تر امر تقریب بین مذاهب اسلامی را مورد توجه قرار دهند.
۲۲.

رهاوردهای نظریه توالد ذاتی شهید صدر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۳۹۹ شماره ۸۱ 35 - 64

کلید واژه ها: شهید صدر شناخت توالد ذاتی حساب احتمالات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۶ تعداد دانلود : ۵۰۱
  نظریه توالد ذاتی شهید سیدمحمدباقر صدر، نظریه ای بدیع در معرفت شناسی است که مدعی است قضایای یقینی، تنها بدیهیات و قضایای برآمده از آنان با قیاس برهانی نیستند، بلکه «نتیجه حاصل از دلیل استقرایی» نیز بر اساس حساب احتمالات طی دو مرحله توالد موضوعی و توالد ذاتی، مورد یقین واقع می شود. ازآنجاکه شهید صدر معتقد است بیشتر معارف بشری از همین طریق حاصل می آیند، این روش معرفتی را در حوزه های مختلف علمی به کار گرفته و توانسته است گره هایی را باز و حتی سؤالات بی جوابی را با پاسخی مدلّل روبه رو سازد. آنچه از رهاوردهای این نظریه در این مقاله مورد توجه قرار گرفته، مربوط به سه حوزه منطق، فلسفه و کلام است. انحصار بدیهیات در «اولیات» و «فطریات» در علم منطق، اثبات «واقعیت خارجی»، «علم به خارج» و «رابطه علّی و معلولی» در فلسفه و اثبات «وجود صانع حکیم» و «نبوت پیامبر اسلام…» در کلام از رهاوردهای نظریه توالد ذاتی است که در این مقاله بررسی، نقد و ارزیابی شده است. 
۲۳.

واکاوی مناسبات «حسن و قبح» و «مصلحت و مفسده» مبتنی بر رویکرد شهید صدر(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اصولی سال هفتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 121 - 144

کلید واژه ها: حسن قبح مصلحت مفسده شهید صدر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۴۹۶
 چگونگی تعیین حسن و قبح افعال در علم اصول، مسأله ای مبنایی است که تأثیر مستقیم در درک ماهیت «حجیّت» دارد. برخی از اصولیین که طرفداران حسن و قبح عقلایی هستند، با استفاده از آرای فیلسوفان مسلمان در باب قضایای مشهورات، سعی کرده اند میان حسن و قبح با مصالح و مفاسد افعال رابطه برقرار کرده و با معرفی مصلحت و مفسده خاصی، خوبی ها و بدی ها را بر اساس آن تعیین و تبیین کنند. شهید صدر به عنوان یکی از طرفداران سرسخت حسن و قبح ذاتی و عقلی، با وجود چنین رابطه ای به شدت مخالف است و از این رو ضمن نقد دلایل مربوطه، بحثی را مبتنی بر تمام احتمالات ممکن درباره مصلحت و مفسده معیار شکل داده و بعد از تبیین آنها، هرگونه رابطه ای میان خوبی و بدی و این مصلحت و مفسده را مورد مناقشه قرار می دهد. نوشتار پیش رو بعد از بیان نقدهای خرد و کلان شهید صدر، به ارزیابی آنها پرداخته و نشان می دهد به جز مبانی فرااخلاقی، دیدگاه اندیشمند در خصوص ماهیت «مصلحت و مفسده معیار» و همچنین درک وجدانی از «قبح یا عدم قبح تجرّی» و «تفاوت فعل مضر با قبیح»، در میزان همراهی با اشکالات شهید صدر تأثیر دارد.
۲۴.

تحلیل و نقد دیدگاه جِسی پرینز در رد فطری بودن اخلاقیات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت سال بیستم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۶۵ 45 - 66

کلید واژه ها: فطرت اخلاقی هنجار اخلاقی احساسات اخلاقی جِسی پرینز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۱۴
هدف مقاله حاضر دفاع از فطری بودن غالب گزاره های اخلاقی است. برای این کار لازم است به ادعا و استدلال های مخالفان فطری بودن هنجارهای اخلاقی پاسخ گفته شود. جسی پرینز از جمله فیلسوفان اخلاق است که تلاش کرده است با کمک برخی استدلال ها، فطری بودن هنجارهای اخلاقی را نفی کند. فهم رویکرد پرینز مبتنی بر شناخت نوع نگاه وی بر حقیقت فطرت و هنجار اخلاقی و منشأ آن هنجار است. وی معتقد است فنوشیپ روان شناختی p زمانی فطری است که از طریق مکانیسم های روان شناختی مختص به p حاصل شود. وی همچنین هنجارهای اخلاقی را تحت تأثیر عواطف و احساسات می داند، البته نه به این معنا که حقایق اخلاقی عین احساسات و عواطف باشند. در این مقاله ضمن تبیین اجمالی دیدگاه پرینز در مورد حقیقت فطرت و منشأ هنجارهای اخلاقی و نفی فطری بودن چنین هنجارهایی، تلاش می شود برخی نقدهای وارد بر این رویکرد بیان شود. برای نقد دیدگاه پرینز – به ویژه- از دیدگاه سوزان دویر و کاندرا سری پادا استفاده می شود. در نهایت به این نتیجه می رسیم که فطری بودن غالب هنجارهای اخلاقی قابل دفاع تر است، هرچند برخی هنجارهای اخلاقی نیز فطری نیستند.
۲۵.

پاسخی به استدلال جیگون کیم در مورد نقش علّی اوصاف اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هستی و شناخت جلد ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲

کلید واژه ها: واقع گرایی اخلاقی ناواقع گرایی اخلاقی جیگون کیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۴۰۲
رویکردهای مختلفی نسبت به نقش علّی اوصاف اخلاقی در تحقق امور فیزیکی و کارکرد این ادعا وجود دارد. برخی همانند جیگون کیم بر این باورند که اوصاف اخلاقی، همچون امور ذهنی از هیچ گونه نقش علّی در تحقق امور فیزیکال برخوردار نیستند و همین دلیلی بر وجود اوصاف اخلاقی است. در مقابل، شفر لانداو بر این باور است که اگرچه اوصاف اخلاقی نقش علّی مستقلی نسبت به امور فیزیکی ندارد؛ ولی این امر دلیلی بر عدم وجود این اوصاف نیست و به طورکلی، وجود یا عدم وجود اوصاف اخلاقی ربطی به نقش علّی داشتن یا نداشتن آن ها ندارد. در این نوشتار، می بینیم که شفر لانداو دیدگاه نخست را رد می کند؛ ولی دیدگاه وی نیز رد شده و روشن می شود که اولاً اوصاف اخلاقی از نقش علّی برخوردار هستند و دوم اینکه همین نقش علّی، دلیلی بر برخورداری آن اوصاف از وجودی خارجی است. در این پژوهش، نخست استدلال علّی را به سود ناواقع گرایی اخلاقی تبیین نموده و پاسخ می دهیم و درنهایت، آن استدلال را در اثبات رویکرد کلی واقع گرایی اخلاقی به کار می بریم. دستاورد سخن این است که رویکرد واقع گرایی اخلاقی نسبت به ناواقع گرایی اخلاقی موفق تر است؛ ازاین روی که می توان آن را تبیین بهتری برای مشاهده خصوصیات اخلاقی تلقّی کرد.
۲۶.

تحلیل معیار ارزش بر مبنای اندیشه اخلاقی شهید صدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 131 - 155

کلید واژه ها: معیار ارزش شهید صدر وظیفه گرایی غایت گرایی فضیلت گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۸ تعداد دانلود : ۴۵۲
معیار سنجش ارزش های اخلاقی اگرچه از سوی متفکران مسلمان به طور مستقل مورد بررسی قرار نگرفته است اما می توان براساس مبانی فکری هریک از آنها این معیارها را استنباط کرد. شهید سید محمد باقر صدر نیز از جمله اندیشمندان مسلمان است که با بررسی آرای وی می توان معیاری برای سنجش ارزش های اخلاقی معرفی کرد. شهید صدر در بررسی حسن و قبح افعال، ضمن تعرّض به اقوال و آرایی که در اندیشه اسلامی مطرح بوده و همچنین با در نظر گرفتن احتمالات ممکن دیگر در باب معیار خوبی و بدی، انواع ممکنِ نظریه های غایت گرایانه را نقد نموده و با پذیرش عقل عملی و مطلق دیدن مدرکات آن، وظیفه گرایی قاعده نگر محسوب می شود؛ لکن در عین حال، غایتی به نام رضوان الهی را نیز همتراز با معیار وظیفه گرایانه قبول داشته و موارد نقصان و خطای عقل عملی را از این طریق، قابل جبران می بیند. از این رو یافته این پژوهش آن است که از دیدگاه صدر، نه وظیفه گرایی به نحو مطلق قابل قبول است و نه غایت گرایی مطلق، بلکه ترکیبی از وظیفه گرایی و غایت گرایی مورد نظر او بوده است؛ به تعبیری صدر یک وظیفه گرای خدا گرا است که بر اخلاق فضیلت نیز تأکید دارد.
۲۷.

بازخوانی حقیقت لذت در اندیشه اخلاقی ابن سینا و ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دوازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۳ 7-18

کلید واژه ها: حقیقت لذت قوای نفس مراتب نفس اندیشه اخلاقی ابن سینا اندیشه اخلاقی ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۲ تعداد دانلود : ۵۳۹
حقیقت لذت و جایگاه وجودی و ارزشی آن در اندیشه اخلاقی ابن سینا، امری حصولی و خطاپذیر و درعین حال قابل وصول است . هر لذتی از قوه مخصوص خود حاصل و ادراک می شود و در تاثیرگذاری و تاثیرپذیری بین قوای نفس، میان اقسام و مصادیق لذت رابطه متباین وجود دارد. ملاصدرا با نقد و ابطال نظریه قوای نفس سینوی و جایگزین کردن نظریه مراتب تشکیکی و تفاضلی نفس در مراتب وجودی انسان، به حقیقت لذت و جایگاه وجودی و ارزشی آن پرداخته است. حقیقت لذت در حکمت متعالیه علاوه بر اینکه امر وجودی بوده، حضوری نیز هست و تخلّف ادراکی و خطای تطابقی در آن راه ندارد. عالی ترین لذت از حیث شرافت در حکمت متعالیه، مربوط به لذائذ عقلی است و بر اساس فاعلیت بالتسخیر عقل در علم النفس صدرایی، لذائذ مادون عقل، از ارزش های اخلاقی برخوردار است. هدف از این پژوهش ارائه راهکار عقلانی بر اساس علم النفس صدرایی، برای مدیریت و تعامل اخلاقی با ادراکات تاثیرگذار مثل لذت در متن زندگی است.
۲۸.

بررسی و نقد استدلال سایمون بلک برن از طریق سوپروینینس در نفی اوصاف اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تأملات فلسفی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ 327 - 354

کلید واژه ها: سوپروینینس واقع گرائی اخلاقی ناواقع گرایی اخلاقی بلکبرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۱ تعداد دانلود : ۳۷۲
سوپروینینس به معنای فرارویدگی، ابتناء و ترتب بوده و عبارت از نوعی نسبت و ارتباط نامتقارن بین دو دسته از ویژگی های خاص و متفاوت مثل A و B است. به این صورت که دو دسته از ویژگی ها مثل A و B به نحوی ارتباط و وابستگی وجودی دارند که تغییر در ویژگی A بدون تغییر در ویژگی B ممکن نیست و ویژگی A تنها در صورتی بر ویژگی B سوپروین ( مبتنی و مترتب) می شود که تغییر در ویژگی A مستلزم تغییر در ویژگی B باشد. این مقاله به دنبال بررسی و نقد استدلال از طریق سوپروینینس در ردّ واقع گرائی اخلاقی است. جان مکی با استفاده از سوپروینینس اخلاقی – به عنوان یک مقدمه- استدلالی در مقابل واقع گرائی اخلاقی ارائه می کند. سایمون بلک برن این استدلال را در مقابل واقع گرائی اخلاقی توسعه داد. او آثاری را منتشر کرد که بر اساس آنها، این استدلال در حوزه طبیعی اشکالات و نگرانی هائی برای واقع گرائی اخلاقی ایجاد می کند و بنابراین پروجکتیویسم ردّ می شود. او برای استدلال خویش از ترکیب دو نظریه سوپروینینس اخلاقی و فقدان استلزام بهره می برد و به این نتیجه می رسد که واقع گرائی اخلاقی نمی تواند "ممنوعیت جهان های ترکیبی" را تبیین کند، ولی ناواقع گرائی اخلاقی از عهده این کار برمی آید. البته واقع گرایانی از قبیل راس شفر لانداو به این استدلال پاسخ داده اند و در مقابل ادعا کرده اند که امکان سوپروین شدن اوصاف اخلاقی بر امور توصیفی وجود دارد. در این نوشتار – با تمرکز بر استدلال سایمون بلک برن- ابتدا گزارشی از سوپروینینس و قلمرو آن به حوزه اخلاق ارائه می شود. سپس استدلال از طریق سوپروینینس در نقد واقع گرائی اخلاقی تبیین و تحلیل می شود. در نهایت این استدلال توسط واقع گرا پاسخ گفته می شود. نتیجه این پژوهش این خواهد بود که نمی توان با کمک چنین استدلالی به راحتی واقع گرائی اخلاقی را ردّ کرد، هر چند همچنین به معنای پذیرش واقع گرایی اخلاقی نیز نیست.
۲۹.

بررسی و نقد قیاس غایب بر شاهد در اثبات نظریه زیادت صفات بر ذات الهی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و چهارم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۹۶) 28 - 50

کلید واژه ها: صفات الهی رابطه ذات و صفات اشاعره نظریه زیادت قیاس غایب بر شاهد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۹ تعداد دانلود : ۴۰۳
یکی از مسائل چالشی در مباحث خداشناسی، مبحث وجودشناسیِ صفات الهی است. در بحث وجودشناسی صفات الهی از کیفیت رابطه ذات الهی با صفات سخن گفته می شود. اشاعره در این بحث، به زیادت صفات بر ذات الهی قائل اند. یکی از ادله مهم اشاعره در این زمینه، قیاس غایب بر شاهد است. در این قیاس، حکم صفات در شاهد، یعنی انسان، به غایب، یعنی خدای متعال نسبت داده می شود. این قیاس با وجود اینکه نوعی قیاس فقهی یا تمثیل است، ولی چون جهت مشابهت یا جامع در آن، علت تامه برای ثبوت حکم در اصل می باشد، دارای اعتبار است. در مقابل، مخالفان اشاعره نقدهایی بر این قیاس وارد کرده اند که البته بیشتر آنها وارد نیستند. ما در این نوشتار با روشی تحلیلی به تقریر این قیاس پرداخته و نقدهای وارد بر آن را بررسی کرده ایم. نتیجه اینکه کارکرد این قیاس، تنها در اثبات وجود مبدأ اوصاف الهی است و توانایی تبیین کیفیت رابطه این مبادی با ذات الهی را ندارد، و ازهمین رو اگر برای اثبات نظریه زیادت به کار رود، اعم از مدعا خواهد بود.
۳۰.

بی اعتباری استدلال تسلسل قهقرایی با تکیه بر باور اخلاقی پایه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متافیزیک سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۷ 45 - 60

کلید واژه ها: مبناگرایی اخلاقی باور اخلاقی پایه استدلال تسلسل قهقرایی توجیه شهودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۴۴۸
هدف اصلی این پژوهش بی اعتبار ساختن مهم ترین دلیل شکاکیت اخلاقی، یعنی استدلال تسلسل قهقرایی است که با کمک باورهای اخلاقی پایه ای از طریق شهود اخلاقی حاصل می شوند. براساس مبناگرایی اخلاقی شهودگرا سلسله ی توجیه باورهای اخلاقی به آن باورهای پایه منتهی می شود که در نهایت سبب می شود یکی از فرض های استدلال تسلسل قهقرایی پاسخ داده شود. در این رویکرد شهودات عقلی و اخلاقی می توانند به عنوان منشأ توجیه این باورهای پایه به شمار آیند، البته نه به این معنا که این شهودات یکی از مقدمات استنتاج و مبنا و پایه باشند. در واقع در اینجا "نسبت محمول به موضوع" در گزاره های اخلاقی بدیهی از طریق شهودهای اخلاقی، ادراک و تصور می شود و باورهای پایه حاصل از این شهودها، به عنوان باورهای اخلاقی شهودی به شمار می آیند و توجیه کننده سایر باورهای اخلاقی هستند. در این نوشتار ابتدا گزارشی از استدلال تسلسل قهقرایی ارایه می شود. سپس مراد از باورهای پایه اخلاقی روشن می شود. در نهایت نحوه موجه شدن چنین باورهایی تبیین می شود.
۳۱.

مبناگرایی در تقلیل گرایی اخلاقی طبیعت گرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن تابستان ۱۳۹۷ شماره ۷۴ 137 - 156

کلید واژه ها: طبیعت گرایی اخلاقی توجیه باور اخلاقی مبناگرایی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۵۲۲
بر اساس تقلیل گرایی اخلاقی طبیعت گرا، ویژگی های اخلاقی به ویژگی های غیراخلاقی طبیعی و تجربی ازقبیل لذت و کامیابی کاهش می یابند. در این رویکرد باورهای حاکی از مشاهده های غیراخلاقی به عنوان پایه و مبنا برای توجیه باورهای اخلاقی به شمار می آیند. این ادعا بر پایه پذیرش «امکان استنتاج باید از هست» و گسترش آن به حوزه معرفت شناسی است. از نظر نگارنده این رویکرد با عنوان مبناگرایی اخلاقی غیرشهودگرا پاسخی به استدلال تسلسل قهقرایی به شمار می آید؛ اگرچه با چالش هایی روبه روست که در این نوشتار به آن پرداخته شده است تا اینکه به موضع مختار نیز در حوزه توجیه باور اخلاقی اشاره شود. پیامد تبیین رویکرد حاضر این است که پیوندی وثیق میان اخلاق هنجاری و فرااخلاق وجود دارد؛ به این صورت که بحث توجیه باور اخلاقی تأثیرگذار در شناسایی قلمرو مصادیق نظریه هنجاری اخلاقی، به ویژه فایده گرایی و خودگرایی طبیعت گرایانه است.
۳۲.

انسجام اخلاقی و موازنه متأملانه گسترده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های معرفت شناختی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۳

کلید واژه ها: راولز انسجام اخلاقی توجیه باور اخلاقی انسجام سطح گسترده موازنه متأملانه گسترده

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۲۸۷۲ تعداد دانلود : ۲۴۴۰
در دهه های اخیر، شاهد سطحی از انسجام اخلاقی با عنوان «موازنه متأملانه گسترده» هستیم که از درجه اعتماد بالاتری نسبت به سطح محدود انسجام اخلاقی برخوردار است؛ زیرا برای توجیه یک باور اخلاقی، علاوه بر انسجام آن با باورهای اخلاقی دیگر، ضروری است آن باور اخلاقی با باورهای غیراخلاقی مناسب و مرتبط از قبیل باورهای روان شناختی، زیست شناختی، جامعه شناختی و انسان شناختی نیز منسجم باشد. آنچه اهمیت دارد این است که چنین سطحی از انسجام نیز با چالش هایی مواجه بوده و نسبت به نظریه رقیب، یعنی مبناگرایی اخلاقی موفق نیست. این نوشتار می کوشد پس از تبیین سطح گسترده انسجام اخلاقی، یعنی موازنه متأملانه گسترده، این رویکرد کلی را نقد کند. درنهایت روشن خواهد شد که اگر تصور شود یک باور اخلاقی در موازنه متأملانه گسترده، موجه است، اما این باور تنها به طور مسامحه ای موجه است؛ یعنی تا این اندازه موجه است که فاعل دلیلی معرفتی برای پذیرش یا ردّ آن گزاره ندارد و لذا نمی توان آن را به طور معرفتی موجه دانست.
۳۳.

مفهوم شناسی وجدان اخلاقی و گستره تأثیرگذاری آن در نظم عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال نهم بهار ۱۳۹۵ شماره ۳۱

کلید واژه ها: حقوق قانون نظم عمومی امنیت اجتماعی وجدان اخلاقی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۱۷۳۲ تعداد دانلود : ۸۱۴
حاکمیت نظم و قانون مداری از مهم ترین مؤلفه های اجتماعِ به سامان است که بستر امنیت و آرامش را برای سیر افراد در جهت اه داف ف ردی و جمعی امکان پذیر می سازد. دستی ابی به جامع ة بهره مند از نظم عمومی، نیازمند وجود قوانین مربوط و مابازای قانونی مناسب برای اجرای این قوانین است. بی شک مهم ترین ضامن اجرای قوانینِ دارای جنبه نظم عمومی، دولت ها و نهادهای اجتماعی قضایی و انتظامی هستند؛ اما توجه به اخلاقیات، حاکی از وجود مابازای اخلاقی و درونی برای رعایت قوانین یادشده است. ازاین رو هماهنگی و همراهی الزامات خارجی و درونی، مهم ترین دستاورد برای رسیدن به نظم عمومی خواهد بود. در تحقق این هدف، مفهوم وجدان اخلاقی با توجه به کارکردهای آن، نقش اساسی دارد. در این نوشتار با مراجعه به آرای اندیشمندان، ضمن مفهوم شناسی «وجدان اخلاقی»، تأثیر این عاملِ در دسترس و همگانی برای تربیت افراد اخلاقی و به تبع آن تشکیل جوامع اخلاقی که نظم داری و قانون مداری را سرلوحه فعالیت های خود قرار دهند، بررسی شده و تلاش گردیده است تا مفهوم اخلاقی وجدان به صورتی کاربردی تر ارائه شود.
۳۴.

نقدی بر زمینه گرائی ساختاری توجیه باور اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اخلاق وحیانی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: سیاق زمینه گرایی معرفتی زمینه گرایی ساختاریِ توجیه باور اخلاقی باور مبنایی زمینه ای

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  4. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۱۱۰۰ تعداد دانلود : ۶۲۲
مبناگرایی و انسجام گرایی اخلاقی رویکردهایی سنتی برای ساختار توجیه باور اخلاقی اند که هریک مشکلاتی دارند؛ ازاین رو، امروزه برخی فیلسوفان اخلاق مانند مارک تیمونز، زمینه گرایی ساختاری توجیه باور اخلاقی را نظریه مستقلی در عرض آن دیدگاه ها می دانند. هدف ما این است که نشان دهیم این رویکرد برای توجیه باور اخلاقی بسنده نیست؛ ازاین رو، ابتدا تفسیر توجیه و به تعبیر تیمونز، مسئولیت پذیری و تعهد را تحلیل و نقد می کنیم. سپس مهم ترین عنصرهای این رویکرد، یعنی سیاق و باورهای مبنایی زمینه ای را نقد می کنیم. نتیجه پژوهش این است که زمینه گرایی ساختاریِ توجیه باور اخلاقی نمی تواند موفق باشد و به ویژه با اندیشه های اخلاقی جوامع دین گرا ناسازگار است.
۳۵.

تحلیل و نقد شکاکیت اخلاقی پیرهونی میانه رو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۲۰)

کلید واژه ها: سینوت – آرمسترانگ مقایسه گرائی اخلاقی شکاکیت پیرهونی شکاکیت میانه رو شکاکیت آکادمیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۴۸
این نوشتار درصدد تحلیل و نقد موضع انتقادی سینوت – آرمسترانگ نسبت به امکان سنجی توجیه باور اخلاقی است. سینوت– آرمسترانگ با قائل شدن به گونه ای شکاکیت، معتقد است که نسبت به توجیه باورهای اخلاقی باید توقف نمود. وی شکاکیت اخلاقی پیرهونی میانه رو را نوعی مصالحه بین شکاکیت آکادمیک، شکاکیت پیرهونی و شکاکیت میانه رو می داند و برای تفصیل این مصالحه، ابتدا مقایسه گرائی را در حوزه معرفت شناسی و توجیه باور اخلاقی تبیین نموده و شکاکیت اخلاقی پیرهونی را براساس آن تفسیر می نماید. سپس با بررسی شکاکیت اخلاقی آکادمیک و میانه رو، بین آن سه نوع شکاکیت، ترکیب و مصالحه ای ایجاد می کند.
۳۶.

بازخوانی وجدان اخلاقی از نگاه علامه جعفری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال هشتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۹

کلید واژه ها: عقل اخلاق وجدان وجدان اخلاقی ایدئال

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی کلیات شخصیت ها[زندگینامه ها؛ اندیشه ها و...]
تعداد بازدید : ۲۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۲۰۲
یکی از محوری ترین مباحثی که علامه جعفری در عمده آثار خود، تلویحاً و تصریحاً، به آن اشاره نموده، وجدان اخلاقی است. از منظر وی، مدلول مفهوم وجدان اخلاقی، شامل ندای درونی، قطب نمای وجود انسانی، رهنمون سازی به سوی ایدئال ها می باشد. ایشان در دفاع از وجود وجدان اخلاقی، به شمول این قوه بین تمامی انسان ها صحه گذاشته است و فعالیت این قوه را مکمل فعالیت روش عقلانی می شمارد. در نظر علامه، کارکردهای وجدان اخلاقی می تواند شامل بروز عواملی چون، رشد شخصیت بشری، راهنمای مطمئن انسانی و مواردی از قبیل سرزنش و شکنجه شدن انسان باشد. تحقیقات ایشان در باب وجدان اخلاقی، کوششی بی بدیل است؛ اما با این همه، نظریه ایشان با انتقادهایی نیز مواجه است که از آن جمله می توان به تأثیر قوانین اخلاقی اجتماعی بر وجدان اخلاقی، مستقل دانستن قوه وجدان اخلاقی از سایر قوا، و وجود ایدئال های مختلف در بین افراد و جوامع یاد کرد. علاوه بر این، علامه جعفری عمده اهتمام خویش را بر مفهوم وجدان اخلاقی معطوف کرده و از مصادیق وجدان اخلاقی کمتر سخن گفته است.
۳۷.

معرفت شناسی طبیعت گرایی اخلاقی تقلیل گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۱۸ بهار ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۵۸) 95 - 116

کلید واژه ها: معرفت شناسی اخلاق طبیعت گرایی اخلاقی تقلیل گرا طبیعت گرایی اخلاقی ناتقلیل - گرا درون گرایی اخلاقی اعتمادگرایی اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۵
طبیعت گرایی اخلاقی در نگاه نخست، عنوانی معناشناختی و وجودشناختی است که تقلیل گرائی و ناتقلیل گرائی اخلاقی دو گونه از آن به شمار می آیند. هدف: این نوشتار به تحلیل و نقد طبیعت گرایی اخلاقی تقلیل گرا از حیث توجیه باور اخلاقی پرداخته است. روش: روش مقاله، کتابخانه ای از نوع تحلیل اسنادی است. یافته ها: در این مقاله به بررسی نحوه توجیه باور اخلاقی با فرض پذیرش موضع طبیعت گرایی اخلاقی تقلیل گرا پرداخته شده است. بر اساس این نظریه، توجیه باور اخلاقی، مبتنی بر مشاهده اموری غیر اخلاقی از قبیل سود بیشتر، توافق جامعه یا امر الهی بوده و در نتیجه، شاهد استنتاج توجیه باور به نتایج اخلاقی از مقدمات غیر اخلاقی هستیم. نتیجه گیری: با وجود یک مقدمه اخلاقی مخفی ضروری در کبرای استدلال می توان راهی برای گریز از استنتاج نتایج اخلاقی از مقدمات غیر اخلاقی یافت. البته طبیعت گرایان اخلاقیِ ناتقلیل گرا، از قبیل استرجن و بوید کوشیده اند حیث معرفت شناختیِ طبیعت گراییِ اخلاقی را به گونه ای مطرح کنند که هم طبیعی بودن علم اخلاق و مشاهده تجربی امور اخلاقی را لحاظ کرده، هم استنتاج توجیه باور به نتایج اخلاقی از مقدمات غیر اخلاقی را رد کنند.
۳۸.

واقع گرایی اخلاقی با تأکید بر اندیشه صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال ششم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۹

کلید واژه ها: صدرالمتألهین واقع گرایی ناواقع گرایی گزاره های اخلاقی موضوع اخلاقی محمول اخلاقی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی کلیات مکتب های فلسفی حکمت متعالیه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی اخلاق اسلامی کلیات فلسفه‌ اخلاق
تعداد بازدید : ۱۵۸۲ تعداد دانلود : ۱۱۱۳
تبیین واقع گرایی اخلاقی براساس اندیشه متعالیه و ارائه نظریه مختار مسئله این مقاله است؛ ازاین رو ابتدا با اثبات وجود مُعَنونی برای موضوعات گزاره های خارجی جهت فراهم آوردن بستر برای وجود خارجی محمول های گزاره های اخلاقی گردد. به یاری معقولات ثانی فلسفی و معناشناسی، استدلال هایی برای واقع نمایی محمولات اخلاقی ارائه گردد. در نتیجه چنین نظامی در صورتی می تواند وجود واقعیاتی در جانب مفاهیمی را که شأن محمولی دارند، اثبات نماید که نفس الامر را آن گونه که علامه طباطبایی تفسیر کرده (تحقق و ثبوت) تلقی کنیم. نکته قابل ذکر اینکه در این نوشتار، مسئله واقع گرایی تنها از حیث وجودی مورد بحث قرار می گیرد و جنبه معرفت شناسانه آن لحاظ نمی شود.
۳۹.

شهود اخلاقی؛ معنا و توجیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جاویدان خرد بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۳

کلید واژه ها: شهود شهود اخلاقی باور اخلاقی توجیه شهودی اعتمادپذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴
معرفت شناسان معاصر در مورد معنا و توجیه شهود و شهود اخلاقی دیدگاه های متفاوتی دارند. نگارنده در این نوشتار درصدد بررسی معنا و توجیه شهود اخلاقی است و این دیدگاه را می پذیرد که شهود اخلاقی گونه ای از نمود عقلانی است که محتوایی ارزشی دارد. این مقاله به این سؤال پاسخ می دهد که شهود اخلاقی چگونه سلسله توجیه باورهای اخلاقی را متوقف ساخته و باورهای مبنا را توجیه می کند؟ در این مقاله ابتدا به ویژگی های ایجابی و سلبی شهود اخلاقی اشاره شده و سپس ماهیت توجیه شهود اخلاقی، تحلیل می شود و به دو مدل تبیین درون گرایانه و اعتمادپذیری شهود اخلاقی اشاره می شود. هریک از دو نظریه کمک می کنند که باورهای فرد توجیه شده و تسلسل توجیه باورهای اخلاقی متوقف شوند. در نهایت شرایط توجیه شهودی از قبیل بی طرفی اخلاقی بیان می شوند.
۴۰.

تبیین درون گرایانه شهودگرایی اخلاقی (مبتنی بر مبناگرایی غیراعتقادی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال هجدهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۷۰) 76 - 97

کلید واژه ها: استدلال تسلسل شهود اخلاقی توجیه باور اخلاقی تبیین درون گرایانه اعتمادگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۴۳۸
این نوشتار درصدد تبیین درون گرایانه شهودگرایی اخلاقی با استفاده از الگوی مبناگرایی غیراعتقادی فومرتن و بونجور است؛ بدین معنا که می کوشد توجیه باورهای اخلاقی را به اموری وجودی منتهی کند که برای فرد درونی اند و نزد وی حاضر هستند. به بیان دیگر، امور وجودی را به عنوان مبنا قرار دهد تا در نتیجه سلسله توجیه باور اخلاقی را متوقف سازد. بر این اساس، حالات آگاهی و معرفت اخلاقی شهودی از سه ضلع برخوردارند و این سه حالت آگاهی برای تعیین مبنای سلسله توجیه باور اخلاقی کافی هستند: الف) آگاهی مستقیم از درستی نسبت امری مثل خوبی به کلی عدالت؛ ب) آگاهی مستقیم از باور متعلق به درستی آن نسبت؛ ج) آگاهی مستقیم از نسبت میان آن دو حالت. برای این منظور، نخست به تبیین توجیه شهود اخلاقی پرداخته می شود. در ادامه، تبیینی درون گرایانه از شهودگرایی اخلاقی ارائه می شود که از حیث معرفت شناختی بر قرائت مبناگرایی غیراعتقادی مبتنی است و در نهایت، به اشکالاتی همچون تسلسل، ناآگاهی و معرفت داشتن بسیاری از عوام از شهودات اخلاقی پاسخ داده شده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان