فرزاد محمدی

یکی از رخدادهایی که باعث گردید تغییرات شگرفی در منطقه و جهان بوجود آید و سرمنشأ بسیاری از تغییر رویکردها و دیدگاه ها در حوزه مسائل دینی و سیاسی بویژه در دنیای اسلام شود، پدیده انقلاب اسلامی ایران بود. باتوجه به ماهیت و اهداف این حرکت سیاسی، بسیاری از موانع در داخل و خارج کشور، درصدد آسیب رسانی و تضعیف مؤلفه های ساختاری آن برآمدند که تاکنون باوجود همه اقدامات، گزندی به اهداف انقلاب وارد نشده است. پس از گذشته بیش از چهار دهه از عمر نظام، رهبر جمهوری اسلامی، بیانه ای را تحت عنوان گام دوم مطرح نمودند. باتوجه به جایگاه شرعی و حقوقی، همچنین شناخت کامل ایشان از چگونگی و چرایی ایجاد تحولات در طول این دوره، لذا واکاوی اهداف این بیانیه از اهمیت زیادی برخوردار است. پرداختن به این مهم که دارای ابعاد چندگانه و چندوجهی می باشد، کاری بسیار مهمی تلقی می گردد. لذا تلاش شده است در این مقاله با بررسی یکی از ابعاد در قالب آسیب شناسی تحولات چهار دهه اول (گام اول) به ضرورت انتشار این بیانیه پرداخته شود. روش پژوهش استفاده شده در مقاله پیش رو بصورت تحلیل محتوی و اسنادی است. درنهایت، یافته ها نشان می دهد که در طول دوره چهل ساله عمر انقلاب اسلامی، باتوجه به تحلیل روندها، به چالش های عمده در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی می توان دست یافت. لذا برای دستیابی به اهداف واقعی این سند مهم انقلابی، شناخت و چرایی ریشه های تاریخی آن از اهمیت زیادی برخوردار است

کشورهایی که از دیپلماسی دفاعی در تأمین انواع نیازمندی های خود ازجمله حوزه پدافند غیرعامل استفاده کنند کمتر مورد تهدید قرار می گیرند.لذا شناخت صحیح این حوزه می تواند کمک موثری در تامین امنیت ملی و منافع کشور نماید. این تحقیق باهدف تبیین نقش دیپلماسی دفاعی در تأمین نیازهای پدافند غیرعامل جمهوری اسلامی ایران انجام شده و ارتباط بین دو متغیر (دیپلماسی دفاعی و نیازهای پدافند غیرعامل) را از طریق جمع آوری اطلاعات منابع کتابخانه ای و اسناد بالادستی مورد بررسی و تحلیل قرارداده است. پژوهش حاضر در حیطه تحقیقات توصیفی و از نوع کاربردی طبقه بندی می گردد و از روش نمونه گیری هدفمند به شیوه گلوله برفی تا رسیدن به آستانه اشباع نظری استفاده می کند. جامعه آماری تحقیق نیز متشکل از معاونین و مدیران حوزه های اجرایی و مطالعاتی مرتبط با دیپلماسی دفاعی و پدافند غیرعامل نیروهای مسلح می باشد. نتایج حاصله حاکی از آن است که نیازهای پدافند غیرعامل مرتبط با دیپلماسی دفاعی شامل: پایش تهدیدات، نیازمندی های انتقال دانش و تجربیات به کشور و نیازمندی های حوزه همکاری های دو یا چندجانبه بین المللی می باشد. همچنین بهره برداری از دیپلماسی دفاعی در تأمین نیازهای پدافند غیرعامل کشور برای دستگاه متولی این حوزه و دستگاه های اصلی تصمیم ساز و تصمیم گیر  سیاسی به منظور رویکردی هم افزایانه در تقویت زیرساخت ها از طریق تأمین نیازها و ملزومات حوزه بین الملل می تواند به نتایج بسیار مثبتی در تقویت وشکوفایی منافع ملی وبین المللی بیانجامد.

در نظام جمهوری اسلامی ایران مقصود از اصول و اهداف سیاست خارجی، مبادی و اساس روابط خارجی دولت اسلامی است که منابع دینی را بعنوان چارچوب و اساس تنظیم روابط خارجی مطرح می کنند. بنابراین، سیاست خارجی نظام اسلامی برای رشد و توسعه تأثیرگذاری خود علاوه بر معیارهای متعارف تأثیرگذاری نیازمند آن است که شاخصه ها و مکانسیم های کارآمدی را از منابع دینی و منظر فقهایی همچون امام خمینی به دقت مورد توجه قرار دهد و در جهت حل معضلات کشور در همه دوران ها، بدان اهتمام جدی داشته باشد. هدف مقاله حاضر واکاوی و تحلیل مبانی قدرت و سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران می باشد، و با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی سعی می گردد تا مبانی قدرت و میزان تاثیر آن بر سیاست خارجی کشور مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. یافته ها نشان می دهد که در سیاست خارجی دولت اسلامی، نقش مکتب اسلام و دیدگاه های موجود نسبت به آن تعیین کننده است. همانگونه که خصلت های فرهنگی و ایدئولوژیک ممکن است در سیاست خارجی هر کشور تأثیرگذار باشد، دولت اسلامی نیز ارزش های مکتبی خود را بر چارچوب و اهداف سیاسی خارجی حاکم می بیند. لذا تغییرات زیادی در مباحث نظری و فرانظری در حوزه روابط بین الملل بعد از تغییرات حکومتی در ایران رخ داده است.

جمهوری آذربایجان باتوجه به داشتن شرایط ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی همیشه مورد توجه بازیگران مطرح بین المللی قرار داشته است و بالطبع آن تحولات داخلی وخارجی این کشور در سطوح مختلف بر محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران تأثیرگذار بوده است. برهمین اساس، بررسی شرایط حاضر جهت اتخاذ تصمیم های درست سیاسی برای رویارویی با سیاست های منطقه این کشور برای ج.ا.ایران جزء ملزومات به حساب می آید. مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که ایران و آذربایجان در دوره کنونی، در چه زمینه هایی دارای همگرایی و در چه زمینه هایی دارای واگرایی هستند. فرضیه این پژوهش بدین ترتیب است که داشتن یک رابطه صحیح و درست با جمهوری آذربایجان در گرو شناخت عوامل همگرایی و واگرایی منطقه ای می باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با استفاده از امکانات و منابع کتابخانه ای و اینترنتی جمع آوری صورت پذیرفته است. نتایج این تحقیق بیانگر فراز و نشیب زیاد در روابط بین دو کشور در سالیان گذشته بوده است که بیشتر موانع، اختلافات و مشکلات موجود به ماهیت های نظام سیاسی دو کشور و نیز رقابت آنها در چارچوب نظام های منطقه ای و بین المللی برمی گردد و چنانچه هریک از طرفین بخواهند از شرایط موجود استفاده درست کنند لازم است درکی صحیحی از وضعیت طرف مقابل و رفع موانع و مشکلات داشته باشند.

ادراک کودک از شایستگی حرکتی خود می تواند نقش واسطه ای مهمی بین شایستگی حرکتی واقعی و فعالیت بدنی باشد. هدف این مطالعه، ترجمه فارسی و ارزیابی روایی و پایایی مقیاس تصویری شایستگی ادراک شده ی مهارتهای حرکتی در کودکان هفت تا 10 سال اهواز بود. راهبرد تحقیق توصیفی-هنجاری و طرح تحقیق مقطعی بود. تعداد 256 کودک هفت تا 10 سال به صورت نمونه گیری خوشه ای از مناطق مختلف اهواز انتخاب و ارزیابی شدند. یک هفته بعد یک زیرمجموعه (98 نفر) به منظور تعیین روایی صوری و یک زیرمجموعه دیگر (87 نفر) برای تعیین پایایی آزمون-بازآزمون بصورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار تحقیق آزمون مقیاس تصویری شایستگی ادراک شده ی مهارتهای حرکتی بود. از روشهای آماری توصیفی و تحلیل عاملی تاییدی، ضریب همبستگی درون طبقه ای و آلفای کرونباخ استفاده شد. روایی صوری برای مهارتهای کنترل شی بهتر بود. یافته های آلفای کرونباخ در هر دو خرده آزمون و کل آزمون قابل قبول بود(0/74تا 0/94). همبستگی درون طبقه ای در خرده-آزمون جابجایی(0/90)، خرده آزمون کنترل شی(0/91) و کل آزمون(0/94) بالا بود. مدل دو عاملی فرض شده مورد آزمون و تایید شد. شاخصهای برازش دارای مقادیر قابل قبولی بود. با توجه به تایید روایی و پایایی مقیاس تصویری شایستگی ادراک شده ی مهارتهای حرکتی، می توان آن را با اطمینان برای ارزیابی شایستگی ادراک شده ی مهارتهای حرکتی کودکان اهواز اسفاده کرد. از آنجا که نمونه ها فقط از کودکان شهر اهواز بودند، احتمال دارد نتایج برای تمام کودکان ایران قابلیت تعمیم دهی نداشته نباشد. بایستی مطالعات آینده بر اساس تنوع فرهنگی مناطق دیگر، ویژگیهای این آزمون را ارزیابی کنند.

جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی خود دارای نظام ارزشی برگرفته از دستورها و مبانی اسلامی است و شاهد تغییرات رفتاری ارزشی در سیاست خارجی پس از انقلاب بوده ایم. این تغییرات ناشی از رهنمودهایی بود که امام خمینی(ره) در احکام و فرامین، پیامها و توصیه ها، مکتوبات، سخنرانیها و مصاحبه ها در مواضع و مواقع مختلف بیان کردند. به تعبیر دیگر سیاست خارجی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی براساس ارزشهای انقلاب تغییر ماهیت داد و بر مبنای اسلام استوار گردید. با پدیدآمدن انقلاب اسلامی ایران و شکل گیری نظام جمهوری اسلامی، حرکت به سمت اجرای قوانین اسلامی آغاز، و فقه سیاسی در پی ریزی سیاست خارجی و روابط بین الملل تأثیرگذار، و از همان ابتدا مسیری به سمت استقلال ملی باز شد. امروزه فقه سیاسی شیعه با ورود عملی و محسوس فقیهان در امور اجتماعی سیاسی، با تجربه ای نو و جدید روبرو است. اقتضائات دوران جدید، پس از مشروطه و بویژه تشکیل نظام جمهوری اسلامی، این امر را از اهمیتی دوچندان برخوردار کرد و فقه سیاسی شیعی را محل تأملات و پرسشگریهای فراوان قرار داد. درواقع سؤال و هدف اصلی مقاله تبیین کاربردهای اصول بنیادی فقه سیاسی در سیاست خارجی نظام اسلامی با استفاده از روش تحلیلی، و بررسی متون مورد مطالعه فقهی است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که اصول فقهی که می تواند به عنوان مؤلفه های تأثیرگذاری نظام اسلامی مورد استفاده قرار گیرد شامل اصل تألیف قلوب، اصل مصلحت، اصل دعوت، اصل افزایش توان و قدرت، اصل وفای به عهد، اصل تقیه، اصل ولایت فقیه و اصل عدالت است.

جنبش گولن یکی از برجسته ترین جنبش های اجتماعی فرهنگی در جهان اسلام و خاورمیانه معاصر است. شالوده این جنبش، که رگه هایی از سنت اسلام گرایی میانه رو و متساهل آناتولی را در خود دارد، بر بازخوانی و تولید و بازتولید مبانی هویتی اسلام استوار است. این جنبش در برخی مفاهیم همچون نوعثمانی گری، ناسیونالیسم ترکی، توسعه و دانش دارای اشتراکاتی با اندیشه اسلام سیاسی اردوغان می باشد. اردوغان با انتخاب مفهوم دیگری از اسلام (اسلام سیاسی) تضاد خود را در اندیشه و رویکرد با گولن نشان داده است. هدف اصلی مقاله پیش رو در وهله اول کمک به شناخت هرچه بیشتر فتح اله گولن بعنوان یکی از چهره های برجسته جهان اسلام و اردوغان بعنوان یک جریان موفق اسلامی در سطح منطقه و یک الگوی موفق تلفیق اسلام و مدرنیته در صحنه سیاسی جامعه ترکیه می باشد. لذا به نظر می رسد شناخت ریشه های فکری و ایدئولوژیک آنان به ویژه جریان فکری گولن برای سایر جوامع اسلامی که در حال رشد و تکمیل نمودن فرآیندهای اجتماعی و سیاسی خود می باشند نیز مفید باشد. فرضیه مقاله بر این مبناست که گولن و اردوغان در برخی مفاهیم بنیادین دارای اشتراکات و افتراقاتی می باشند، گولن متأثر از سعید نورسی و اردوغان متأثر از نجم الدین اربکان برای اداره جامعه اسلامی دو تفسیر گوناگون ازآموزه های اسلام را دارند. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی می باشد و سعی دارد اندیشه های فتح اله گولن و رجب طیب اردوغان را در حوزه اسلام اجتماعی و اسلام سیاسی مورد واکاوی و تحلیل قرار دهد.

حلیمی شیروانی از شعرای ناشناخته اوایل قرن دهم هجری است. درباره احوال حلیمی جز اطلاعاتی پراکنده که از تذکره های مختلف و به ویژه شعر او به دست می آید، آگاهی چندانی در دست نیست. همین اطّلاعات پراکنده و اندک موجب شده است صاحبان تراجم در شرح حال او و حلیمی فرهنگ نویس، صاحب بحرالغرایب، دچار اشتباه شوند. حلیمی شیروانی در اوایل سده دهم در شیروان آذربایجان متولّد شد، به گیلان و قزوین مسافرت رفت، سپس در میانه عمر به شام مهاجرت کرد. کلّیات حلیمی مشتمل بر بیش از شش هزار و پانصد و پنجاه بیت است که تاکنون تصحیح و تحقیقی بر آن صورت نگرفته است. تنها نسخه کلیات حلیمی در کتابخانه لالااسماعیل ترکیه نگهداری می شود. این کلیات مشتمل بر قصیده، غزل، رباعی، قطعه و همچنین حاوی شش رساله و سه منظومه است. حلیمی در سرودن شعر مصنوع، قصاید بی نقطه، معماگویی و ماده تاریخ مهارت بسیار داشته است. وی شاعری سنّت شکن و هنجارگریز است؛ چنان که در چندین جای، خود را مخترع نوعی از قصیده و طرزی خاص از شعر می داند.مقاله حاضر ضمن معرّفی این شاعرِ ناشناخته، امّا پُرکار، پژوهشی در ویژگی های سبک شناختی و مضامین شعری اوست.

عبدالحسین وجدانی یکی از نویسندگان برجسته ایران، در داستان هایش ب ه تح وّلات سیاس ی، فرهنگ ی و اجتماعی انسان معاصر نظر دارد. در آثارِ وی به راحتی م ی ت وان نموده ای فراوان ی از فرهن گ، هویّت، اخلاق، مردم داری، مذهب را که مطابق با سِرِشتِ مردم ایران زمین اس ت، مش اهده کرد. داستانِ «خسرو» سومین داستان از مجموعه داستان «عموغلام» تنها مجموعه داستانی وجدانی است. این داستان از زبان اوّل شخص نقل می شود، امّا شخصیّتِ راوی در مقابل شخصیّت اصلیِ داستان یعنی خسرو، رنگ می بازد. راوی که در دوران تحصیلات ابتدایی با خسرو هم کلاس بوده، روزی او را در خیابان می بیند؛ «شیره تریاک، آن شیرِ بی باک را چون اسکلتی وحشتناک ساخته بود.» آن گاه خاطرات دورانِ جوانی او را بازگو می کند و در لَفافه داستان، درون-مایه این اثر را که طرحِ یکی از مشکلات فرهنگی-اجتماعی عصرِ ما و آثار مخرّب و زیان بارِ اعتیاد است، به میان می آورد و در پایان توصیه می کند که از همنشینِ بد باید دوری کرد. از آن جا که داستان، منعکس کننده مسائل مهمّ اجتماعی در هر دوره و زمان است، این پژوهش به روش توصیفی و تحلیل محتوا «داستانِ خسرو» نوشته عبدالحسین وجدانی را مورد تجزیه و تحلیل و نقد قرار داده و با بررس این اثر، ویژگی ها و ظرافت های زبانیِ آن و نیز شگردهایِ خاصّ نویسنده برای اَدایِ مقصودِ خود را بیان کرده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که وجدانی با استفاده از ظرفیّت های ادبی و شگردهای زبانی مانند تشبیه، کنایه، طنز، اصطلاحات عامیانه توانسته است خواننده داستان را با خود همراه و پیام نهایی (تأثیرِ همنشینِ بَد) را به او اِلقا کند.

برخی از متفکران همانند جواد طباطبایی و عبدالکریم سروش بر عدم ابتنای سقف سیاست بر ستون عرفان تاکید می کنند. در مقابل، برخی جنبشها و دولتهای اسلامی همچون دولت مرعشیان طبرستان، سربداران، دولت اسماعیلی حسن صباح و دولت صفویه ساختار و ماهیتی کاملا عرفانی دارند. در راستای رابطه ایجابی عرفان و سیاست می توان به جنبش اسلام گرایی ترکیه اشاره کرد که متاثر آرای عرفانی طریقت نقشبندیه و نورسیه است. این جریان سیاسی - اجتماعی با تاکید بر مولفه هایی همچون توجه بر اتحاد جهان اسلام و الگوی تمدنی اسلام، رویکرد مثبت به دستاوردهای تمدن غرب، نقش پر رنگ ابعاد اجتماعی اسلام، توجه به خدمت و رساندن منفعت به مردم، قرائت میانه روانه و متساهلانه از اسلام، تاکید بر اسلام فرهنگی، مبارزه با جهل و تفرقه با تاکید بر آموزش و تساهل نسبت به اقلیتهای مذهبی به شدت متاثر از دیدگاههای عرفانی می باشد. حلقه وصل اندیشه های عرفانی و اسلام اجتماعی ترکیه اندیشه های فتح الله گولن می باشد. در این مقاله با استفاده از روش تاریخی – تحلیلی سعی می گردد تا تأثیر عرفان از طریق اندیشه های گولن بر عملکرد جریان اسلام گرای ترکیه مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.