غلامحسین کرمی

رابطه هنر و تربیت، رابطه ای دیرین است. امروزه نیز هنر در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی بخصوص در حوزه تعلیم و تربیت دارای جایگاهی بی بدیل است و چنان چه پیام های آموزشی و تربیتی با جاذبه های هنری همراه شود موفقیت و اثربخشی مضاعفی پیدا می کنند. بنابراین باید این واسطه ارزشمند را به خوبی شناخت و آن را در نظام آموزش رسمی و غیررسمی به خدمت گرفت. تحقیق حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی بوده و هدف آن بررسی نقش و پیامدهای تربیتی هنر در عموم بخصوص کودکان و نوجوانان است. فرض اصلی مقاله حاضر این است که هنر نقشی ماندگار در پرورش ابعاد مختلف شخصیت انسان و رشد ویژگی ها و قابلیت های مختلف او دارد. لذا هنر با همه گستردگی و در تمامی جلوه هایش، بیانگر وجود قابلیت و زمینه ای در آدمی است که رشد و بروز آن مستلزم فعالیتی منظم و هدفمند، بنام تربیت هنری است. برای بررسی این فرضیه، پیامدهای تربیتی و روانشناختی آموزش از طریق هنر به استناد مجموعه ای از مستندات پژوهشی و جستجوی هدفمند در منابع علمی شناسایی و بطور نظام دار تحلیل و تبیین شده است. نتایج بیانگر آن است که کارکرد اساسی هنر، تأثیرگذاری بر حوزه های مختلف شناختی، تربیت معنوی و رشد فضائل اخلاقی، رشد احساسات و عواطف، پرورش خلاقیت و آفرینشگری، توسعه ارتباطات اجتماعی و شکل دهی به هویت فرهنگی در مخاطبان است.

بیابان زیست بومی است که در آن استمرار و پایداری چرخه حیات با دشواری های فراوانی همراه بوده و کمبود آب مهم ترین شناسه آن است. علیرغم تنگناهای حاکم بر جغرافیای مناطق خشک و بیابانی، دل نگرانی امروز جامعه جهانی، نه از وجود چنین اقلیم هایی بلکه از پدیده زیانبار «بیابان زایی» است که باعث کاهش استعداد تولید سرزمین در طول زمان، به صورت تدریجی و اغلب غیر قابل رؤیت می شود. در حال حاضر بیابانزایی گریبان گیر بسیاری از کشورها بخصوص کشورهای در حال توسعه می باشد و مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زاییده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. هدف این تحقیق بررسی تاریخچه، وضعیت فعلی و مبانی و مفاهیم بیابان زایی در جهان و ایران است و در ادامه علل و عوامل و پیامدهای این پدیده زیست محیطی را مورد مداقه قرار می دهد. همچنین ضمن بررسی روند تاریخی برنامه های مقابله با بیابان زایی در جهان، سیاست ها و راهبردهای گذشته، حال و آینده کشور را در این زمینه بررسی و تحلیل می نماید. تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی است که به روش پژوهش اسنادی و با جستجوی نظام مند در منابع معتبر علمی، نگاهی جامع به موضوع مورد پژوهش دارد. یافته ها نشان می دهد که مهار بیابان زایی و مدیریت پایدار مناطق بیابانی با توجه ماهیت پیچیده و چند بعدی آن ، بیش از مقابله مستقیم با مظاهر بیرونی از طریق رهیافت های فنّی، نیازمند اصلاح الگوهای توسعه و شناخت ریشه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آن با تأکید بر توسعه انسانی است. لذا برنامه ملی اقدام برای مقابله با بیابان زایی و تعدیل اثرات خشکسالی، مستلزم همگرایی سرمایه های طبیعی و انسانی و مشارکت اجتماع محور کلیه کنشگران ذینفع در طراحی راهبردها و اجرا و ارزشیابی اقدامات میدانی به شکل انعطاف پذیر و تکاملی خواهد بود. این مقاله پیشنهاد می نماید در تحقیقات بعدی بنیان های نظری اکولوژی اجتماعی و سیاسی در حوزه «مقابله با بیابان زایی» مفهوم سازی و بسط داده شود.

فقر و بحران های محیط زیست با تأثیر متقابل، از موانع اصلی تحقق پایداری اند و با تشدید یکی، دیگری نیز تشدید می شود. این واقعیت تلخ در الگوواره هایی ریشه دارد که از ارزش های معنوی تهی هستند و به همین دلیل نتوانسته اند برای رفع بحران های زیست محیطی و فقرزدایی راه حلی قطعی بیابند. این مقاله، ضمن بررسی و نقد نارسایی دو الگوی اثبات گرا و پسااثبات گرا در رفع بحران های یادشده، برای گذر از آن ها، الگوی توحیدمحور را معرفی کرد. این الگو که بر مبنای اسلام و آموزه های توحیدی است، با رویکردی متعالی به تشریح ابعاد فقر و بحران های زیست محیطی می پردازد و اجزای هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، روش شناسی و ارزش شناسی آن را در نگاه به فقر و بحران های محیط زیست تبیین می کند.

نقش صنعت گردشگری در راهبردها و برنامه های توسعه کشورها در حال گسترش است و در این میان گردشگری روستایی دارای جایگاهی ویژه می باشد. گردشگری می تواند نقش مهمی در متنوع سازی اقتصاد روستایی و توسعه فرهنگی اجتماعی داشته باشد و با گسترش آن در نواحی روستایی می توان به پایداری جمعیت و اقتصاد این نواحی کمک نموده و زمینه دست یابی به توسعه پایدار روستایی را فراهم نمود. با این حال نباید از اثرات منفی توسعه گردشگری در نواحی روستایی به خصوص از جنبه های فرهنگی و زیست محیطی غافل شد و برای به حداقل رساندن آن ها تلاش و برنامه ریزی نمود. هدف این تحقیق که به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده مطالعات اسنادی و میدانی تهیه شده است، بررسی مفاهیم و اثرات گردشگری و ضرورت توجه به توسعه گردشگری روستایی مطابق با معیارهای گردشگری سبز و محیط زیست محور در کشور بر اساس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و راهبرد اقتصاد مقاومتی است و در ادامه به طور ویژه ظرفیت های دهکده گردشگری بزم در استان فارس را بررسی کرده است. طبق یافته ها با توجه به توانمندی های بی بدیل مناطق روستایی کشور از نظر میراث فرهنگی و جاذبه های زیست محیطی می توان جایگاه صنعت گردشگری را در برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور ارتقاء داد. بنابراین طراحی و اجرای راهبرد آموزش جوامع محلی و توسعه منابع انسانی فعال در این بخش در جهت ایجاد گردشگری سبز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

 توسعه اقتصادی و اجتماعی معمولاً از طریق اجرای سیاست ها، برنامه ها و طرح های توسعه محقق می شود. این طرح ها، مداخله توسعه ای نهادهای عمومی و خصوصی و ابزاری برنامه ریزی شده برای بهبود وضعیت جوامع هستند و قصد دارند رفاه مادی و معنوی انسان ها را ارتقاء بخشند. با این وجود نمی توان نسبت به اثرات ناخواسته و احتمالاً نامطلوب آن ها بی توجه بود. در این پژوهش که به روش کیفی و توصیفی انجام و داده ها و اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعه اسناد، متون و منابع مرتبط تهیه شده، موضوعاتی مانند مفهوم اثر و تغییر، اثرات پروژه، سطوح تأثیر، ارزیابی اثرات، شاخص ها و موانع ارزیابی اثرات بررسی شده است. در پایان نیز به ارزیابی اثرات زیست محیطی و سابقه آن در برنامه های توسعه ایران پرداخته است. قطعاً توانا شدن نظام مدیریت و برنامه ریزی کشور در حوزه ارزیابی اثرات زیست محیطی و اجتماعی، عامل مهمی در رسیدن به توسعه پایدار است.