حسین داوری

آموزش دستور زبان از موضوعات بحث برانگیز در حوزه آموزش زبان است که در نتیجه ظهور رویکردهای جدید آموزشی فراز و نشیب هایی داشته وبا ظهور رویکرد ارتباطی ، کماکان آموزش یا عدم آموزش دستور زبان مطرح است. از این رو، در مقاله حاضر، به بررسی منطق بهره گیری از آموزش دستور زبان در رویکرد ارتباطی پرداخته شده و سپس نظر به ورود این مقوله به کتابهای نوتالیف زبان انگلیسی در نظام رسمی آموزش و پرورش که بر پایه رویکرد ارتباطی تدوین شده اند، به سنجش برداشت دبیران نسبت به این مقوله پرداخته شده است. در راستای نیل به این هدف، در قالب مصاحبه کانونی از هشت دبیر زبان ارزیابی به عمل آمد. یافته ها مبین آن است که دبیران زبان انگلیسی، برخلاف منطق حاکم بر بهره گیری آموزش دستور زبان در رویکرد ارتباطی، متاثر از نوعی تلقی رایج، آموزش دستور زبان در کتابهای جدید را در تعارض با رویکرد ارتباطی برمیشمارند؛ موضوعی که ضرورت دانش افزایی مدرسان در راستای اجرای برنامه جدید آموزش زبان را اجتناب ناپذیر میسازد.

رشته آموزش زبان انگلیسی در مقطع کارشناسی ارشد، به عنوان یکی از رشته های پرطرفدار در جامعه دانشگاهی ایران که عمری حدود پنج دهه را سپری نموده، تاکنون سه برنامه را تجربه نموده است. جدیدترین برنامه درسی این رشته که مصوب سال 1396 در شورای تحول و ارتقا علوم انسانی است، از آغاز سال تحصیلی 97-1396 و پس از گذشت سه دهه از اجرای برنامه دوم عملیاتی شد که قرار است پس از گذشت پنج سال، مورد بازنگری قرار گیرد. با توجه به اهمیت این تغییر دیرهنگام در برنامه، در این مقاله تلاش شده تا با نگاهی انتقادی و با بهره گیری از الگوی موسوم به مشارکتی، دیدگاه های دوازده تن از اعضای هیئت علمی شاغل در دانشگاه های دولتی مجری این رشته به نحوی کیفی و در قالب شیوه مصاحبه بررسی و تحلیل گردد تا به این پرسش، پاسخ داده شود که از منظر این دسته مهم از ذی نفعان در برنامه درسی، برنامه جدید چه مزیت ها و کاستی هایی دارد. یافته های این پژوهش که ذیل سه مقوله الف) عناوین دروس، ب) سرفصل و ج) منابع درسی بررسی شده بیانگر آن است که در کنار امتیازهای قابل توجه برنامه جدید از حیث توجه به عناوین درسی جدید، بازنگری در اهداف و سرفصل ها، توجه بیشتر به بافت ایران و ... شاهد کاستی هایی قابل تأمل در قبال برخی از عناوین درسی، گزینش و نحوه ارائه سرفصل ها و نیز ماهیت برخی منابع پیشنهادی و نحوه ارائه آن هستیم که با وجود چنین ضعف هایی، نیل به اهداف خرد و کلان برنامه به نحوی مقبول میسر نخواهد بود. بر پایه یافته های حاصل از این پژوهش، پیشنهادهایی در راستای بازنگری برنامه ارائه شده است.

بر اساس فرضیه درون زایی تعرفه، تعرفه به صورت درون زا و بر اساس مجموعه عوامل اقتصاد سیاسی تعیین می شود. مطالعه حاضر، با به کارگیری مدل خودرگرسیونی برداری هم جمعی طی دوره زمانی 1350-1389 و در چارچوب فرضیه درون زایی تعرفه، عوامل تعیین کننده حمایت تعرفه ای ایران را بررسی کرده است. بر اساس نتایج تحقیق حاضر، اگرچه درباره اثر نرخ بیکاری و نرخ نفوذ واردات در شکل گیری سیاست های حمایتی شواهدی به دست نیامده است، ولی اثر معنادار تولید بدون نفت، سهم بخش صنعت، سهم درآمد نفتی و نرخ واقعی ارز در سیاست های تعرفه ای ایران نشان دهنده اهمیت فضای اقتصاد سیاسی و شاخص های اقتصادی در شکل گیری حمایت در ایران است. در مجموع، فرضیه تحقیق حاضر تأیید شده است و بر این اساس توصیه می شود، ضمن کاهش اتکا به نفت و اندازه دولت، توجه بیشتری به عوامل مؤثر در درون زایی سیاست های آزادسازی اقتصادی به عمل آید تا موفقیت و امکان تداوم این سیاست ها افزایش یابد.

متأثر از تحولات چشمگیر در روند تهیه و تدوین کتابهای آموزش زبان، در سالهای اخیر چه در بعد نظری و چه در عمل شاهد توجهی گسترده به مقوله آموزش زیست محیطی در تهیه و تدوین کتابهای آموزش زبان انگلیسی بوده ایم. گرچه پشتوانه نظری و منطق بهره گیری این دسته از آثار درباره این رویکرد با تفاوتهایی همراه بوده است، اما غالب آنها بر این نکته اتفاق نظر دارند که آموزش زبان انگلیسی به منزله زبانی بین المللی، نه صرفاً یک فعالیت آموزشی بلکه توأمان فعالیتی اجتماعی است. با توجه به اهمیت این موضوع از یک سو و نیز توجه دیرهنگام اما نویدبخش به این مقوله در کتابهای نونگاشت زبان انگلیسی در نظام آموزش و پرورش ایران، در این مقاله تلاش شده است تا به شیوه ای کیفی به سنجش نگرش شماری از متخصصان حوزه تهیه و تدوین کتابهای درسی به جایگاه و اهمیت این رویکرد و نیز مشخصاً دیدگاه آنها نسبت به بازتاب این رویکرد در کتابهای نونگاشت زبان انگلیسی در پایه های دهم، یازدهم و دوازدهم پرداخته شود. یافته های حاصل از مصاحبه های پژوهش بیانگر آن است که با وجود برخی اختلاف نظرها درباره منطق بهره گیری از این رویکرد، از منظر این متخصصان توجه به آموزش زیست محیطی جایگاهی قابل توجه در تهیه و تدوین کتابهای آموزش زبان انگلیسی دارد؛ رویکردی که علاوه بر تقویت مهارتهای زبانی، به تقویت تفکر انتقادی، فعالیت گروهی و رشد اجتماعی فراگیران یاری می رساند. همچنین یافته ها مبین نگرش مثبت متخصصان به گنجاندن آموزش زیست محیطی در کتابهای نونگاشت زبان انگلیسی و البته ارائه پیشنهادهایی در راستای ارائه مطلوب تر آن بوده است.

بررسی دامنه نفوذ و گسترش وام واژه های فارسی در زبان های مختلف و از آن جمله زبان های اروپایی با انتشار آثاری چند در دهه های اخیر همراه بوده که خود بیانگر اهمیت و البته جذابیت موضوع است. بررسی آثار موجود نشان می دهد که شناسایی و معرفی وام واژه های فارسی در زبان های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، سوئدی، آلبانیایی و اسپانیایی با پژوهش هایی داخلی و خارجی همراه بوده که خلأ چنین بررسی هایی درباره زبان ایتالیایی به عنوان یکی از زبان های مهم اروپایی کاملا مشهود است. در حالی که تعداد وام واژه های ایتالیایی در زبان فارسی انگشت شمار است، نتایج پژوهش حاضر مبین وجود حداقل پنجاه وام واژه فارسی در زبان ایتالیایی است که در این مقاله شماری از آنها در قالب بیست مدخل معرفی، به روش کتابخانه ای توصیف و تحلیل شده اند. علاوه بر معرفی واژه در زبان مبدا و مقصد بر پایه منابع و فرهنگ های معتبر، به سیر انتقال، زبان های واسط و دگرگونی های معنایی و آوایی آنها نیز اشاره شده است.