شهلا بختیاری

شهلا بختیاری

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۸ مورد.
۱.

واکاوی رویکرد سیره نبوی در خصوص جرایم اخلاقی زنان؛ با نگاهی به جرایم اخلاقی پیشا اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه حقوق اسلامی سال ۲۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ (پیاپی ۶۴) 407 - 436

کلید واژه ها: سیره نبوی زیست سالم اخلاق جنسی جرایم مرتبط با جنسیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶ تعداد دانلود : ۶
سیره پیامبر اسلام (ص) در غالب امور مرتبط با زندگی بشری حاوی بن مایه های اساسی است که انسان را به سوی زیست سالم اجتماعی سوق می دهد. زدودن رذائل اخلاقی و اعمال ناپسند به منظور هدایت جامعه انسانی، با بهره گیری از آموزه های قرآنی، ایجاب می کرد قوانین و احکام با شفافیت و البته قابلیت اجرایی مطرح شوند؛ لذا مردان و زنان با دستورهایی که مانع از ارتکاب این اعمال ناپسند بود روبرو می شدند. ارتباط دسته ای از جرایم با جنسیت زنانه و نیز در امور مرتبط با اخلاق جنسی زنانِ پیش از ظهور اسلام، پژوهشگران را با نگرشی توصیفی تحلیلی و منطقی اکتشافی، و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، به مقایسه جرایم زنان در دوران پیشا اسلام، با دوران حضور پیامبر اکرم (ص) فراخواند، از این روی، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که «در سیره پیامبر اسلام (ص) در برابر جرایم اخلاقی زنان چه رویکردی اتخاذ شده است و ایشان از چه راهبردها و اقداماتی برای زدودن جرایم مذکور از جامعه بهره گرفتند؟» نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سیره نبوی با اتکاء به آموزه های قرآنی با اتخاذ چند راهبرد اساسی، با تاکید بر درونی سازی زشت انگاری و ناپسند دانستن جرایم اخلاقی، لزوم پایبندی بر عفت و پاکدامنی، تعریفی دقیق از روابط صحیح اجتماعی زنان با مردان ارائه گردد و در کنار آن، با تعریف و تحدید حریم های معاشرتی و توصیه اکید بر رعایت مرزبندی ها و تجدیدنظر در مجازات ها، جرایم اخلاقی زنان کاهش یابد.
۲.

بررسی انتقادی آثار ابن حبیب، با تأکید بر المُنَمَّق و المُحَبَّر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 117 - 141

کلید واژه ها: منبع شناسی ابن حبیب المنمق المحبر تاریخ پیش از اسلام قریش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۴۱
محمد بن حبیب از مورخان سده سوم هجری است که دو اثر مهم وی المُنَمَّق فی أخبار قریش و المُحَبَّر از منابعی هستند که برای مطالعه و بررسی تاریخ پیش و صدر اسلام به کار می آیند. این پژوهش به بررسی و نقد دیدگاه نویسنده و این دو اثر بزرگ پرداخته است. نگرش انتقادی آثار ابن حبیب به عنوان یک راوی مسلمان و همچنین آثار او به عنوان روایت هایی که در تاریخ جاهلیت و اسلام موردتوجه هستند، به شناخت روش وی در تاریخ نگاری اسلام کمک می کند. بررسی ها نشان می دهد که ابن حبیب در تاریخ جاهلیت به سنت های جاهلی مانند منافره و جار پرداخته و گزارش هایی آورده است. وی در تاریخ جاهلیت و اسلام نسبت به ثبت نام و نسب افراد و ابزارآلات و یا حیوانات (مانند اسب) دقت فراوانی داشته و گزارش هایی در این باره آورده که در دیگر منابع دیده نمی شود. فقدان نظم و انسجام در تدوین اخبار، همچنین روایات خلاصه وار از کاستی های این دو اثر است. مهم ترین نکته در تاریخ نگاری وی، رعایت امانت داری و ارائه سلسله اسناد است، به ویژه در حوزه تاریخ جاهلیت که بیشتر مطالب خود را به استناد استاد خود ابن هشام ثبت کرده است. در نهایت نگارندگان این پژوهش در مورد مذهب ابن حبیب که به تشیع منسوب شده است، را با توجه به بررسی های محتوایی آثار وی رد می کنند.
۳.

برنامه های آموزشی مدرسۀ عالی دختران ایران و تأثیر آن بر مهارت افزایی دانشجویان (1343- 1353)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۵۴ ۱۱۵-۸۷

کلید واژه ها: مدرسه عالی دختران دانشگاه الزهرا زنان مهارت افزایی برنامه های آموزشی کریم فاطمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۱ تعداد دانلود : ۹۸
ضرورت تحصیل زنان که پیش زمینه ایفای نقش مطلوب ایشان در مقام همسر و مادر است، از زمان مشروطیت مورد توجه قرار گرفت. فقدان امکانات آموزشی مناسب، یکی از موانع تحقق اقبال گسترده به تحصیلات عالیه در بین دختران بود. کریم فاطمی از مدیران آموزشی عصر پهلوی دوم با شناخت ریشه های فرهنگی و موانع فیزیکی مسئله مذکور، در سال 1343 مدرسه عالی دختران را تأسیس و برنامه های آموزشی مدرسه را با تابعیت از قوانین آموزشی کشور طراحی کرد، سعی او طراحی و راه اندازی رشته هایی بود که با آموزش مهارت های تخصصی، دانشجویان را برای اداره خانواده و ایجاد فرصت اشتغال توانمند کند. در این پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی-تحلیلی و با اتکاء بر داده ها، به تحلیلِ تأثیر احتمالی برنامه های آموزشی رشته های هفت گانه و فوق برنامه های دانشگاهی این مدرسه در ارتقاء مهارت دانشجویان تا سال 1353 پرداخته ایم. امتیاز آوری دانشجویان مدرسه در مسابقات بین دانشگاهی و همچنین تقاضای نیروی کارآموز از سوی مؤسسات متعدد، گویای تأثیر مثبت سرفصل های دروسِ برنامه ها و فوق برنامه ها، در تغییر فضای فرهنگی جامعه نسبت به تحصیل زنان و استفاده از توانمندی تخصصی ایشان است.
۴.

مشکلات سفرهای زیارتی زنان (مطالعه موردی: زیارت کربلا در دوره دوم قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۸ ۱۱-۳۸

کلید واژه ها: زیارت سفرهای مذهبی زنان کربلا قاجار مشکلات سفر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۲۴۰
سفرهای مذهبی یا زیارت که همواره مورد توجه ایرانیان بوده است، در دوره قاجار افزایش یافت و زنان نیز در آن سفر ها حضور بیشتری یافتند. این سفرها اغلب سختی هایی به دنبال داشت که برای زنان بیشتر از دیگران بود. می توان احتمال داد بخشی از این مشکلات ناشی از ویژگی های جسمانی و یا شرایط سفر بوده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از اسناد دولتی و منابع کتابخانه ای به بازنمایی مسائل سفرهای زیارتی زنان به کربلا در دوره دوم قاجار پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مشکلات در سطح نخست ناشی از شرایط اقلیمی، حمل ونقل و امنیت بود و به طور عموم شامل مردان و زنان می شد. در سطح دوم شامل بیماری ها، مرگ و میر، نبود پزشک مخصوص زنان، مشکلات بهداشتی نظیر نبود حمام و سختی امکان استحمام، مسائل خانوادگی، ازدواج موقت و بارداری های ناخواسته بوده است.
۵.

تأثیر ابوعلی جبایی در خروج مکتب معتزله بصره از رکود در قرن سوم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی سال ۱۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۶ 67 - 77

کلید واژه ها: اعتزال بصره معتزله بصره ابوعلی جبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۸۹
یکی از جریانهای کلامی جهان اسلام جریان اعتزال بود که از قرن اول هجری فعالیت خود را در منطقه بصره آغاز کرد و به مرور زمان به پیشرفتهای بسیاری در طرح اندیشه های کلامی دست یافت، اما با ورود به قرن سوم هجری فعالیتهای جریان اعتزال در مکتب بصره تحت تأثیر عوامل متعددی از رونق افتاد. حال مسئله مطرح شده این است که مکتب معتزله بصره چگونه از این رکود خارج شد؟ پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و یافته های تحقیق نشان می دهد که ابوعلی جبایی یکی از سران مکتب معتزله بصره با به کارگیری تدابیری چون انتقال مکتب از منطقه بصره به عسکر مکرم، برپایی مجالس مناظره، تربیت شاگردان، تألیف کتب و طرح اندیشه های جدید و رویارویی با مخالفان اعتزال در خروج مکتب معتزله بصره از رکود مؤثر بوده است.
۶.

رویکرد قرآنی به تولید محتوا برای آموزش زبان انگلیسی: آب در کتاب الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۴

کلید واژه ها: تولید محتوا آموزش زبان انگلیسی حیات طیبه طبیعت آب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۴۰۰
آموزشِ زبان انگلیسی، بستری مناسب و ظرفیتی نادیده گرفته شده در دست یابی به هدف های آموزش و پرورش است. محتوای آموزشِ زبان انگلیسی در ایران، برگرفته یا الگوگرفته از محتوای بازار جهانی است که بیشتر مبتنی بر تفکرات مادی گرایانه و لیبرالیستی است. به همین سبب، این محتوای آموزشی در ناسازگاری آشکار با هدف اصلی آموزش و پرورش اسلامی، یعنی رسیدن به حیاتِ طیبه است. بر پایه متن های قرآنی، تفکر در مخلوقات به عنوان آیات الهی، از قدم های اولیه در راستایِ دست یابی به حیاتِ طیبه است. در این راستا، برای تولید محتوا، موضوع طبیعت و به ویژه عنصر آب، که یکی از منبع های اصلی تفکر، قابل فهم و در دسترس برای همه انسان ها است، انتخاب شد. سپس چگونگی پرداختن به این موضوع در آیات مربوط به آب در قرآن کریم و تفاسیر نور، نسیم حیات و تسنیم مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش، در قالب رهنمودهایی برای تولید محتوا بر پایه تصویرها و مفاهیمی که قرآن کریم در این آیات به انسان ارائه کرده، تنظیم شده اند. در این زمینه، قالب «بنگر، بیاندیش و زندگی کن» به عنوان طرح اصلی درس پیشنهاد شده است. بر پایه این قالب تصویری از طبیعت توصیف می شود، انسان دعوت به تفکر و عبرت گرفتن از آن می شود. سپس آموزه ها و مفاهیم آن با زندگی پیوند می خورد. در هر یک از تصاویر بر پایه سبک و سیاق زبان قرآن که شامل پرسشگری، تخاطب، استفاده از داستان و تمثیل، و واژه های همنشین است، می توان مفاهیم اساسی مانند توحید و معاد را در محتوا ارائه کرد.
۷.

بینش نظری ابن مجاور در تاریخ المستبصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۵ (پیاپی ۱۳۵) 63-85

کلید واژه ها: نظریه ابن مجاور تاریخ المستبصر جابه جایی مراکز تجاری علل انحطاط و شکوفایی شهرها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۲۹۸
ابن مجاور یک نظریه پرداز گمنام ایرانی است که سفرنامه اش تاریخ المستبصر، با وجود اهمیت نظری آن، در میان پژوهشگران معاصر کمتر شناخته شده است. تاریخ المستبصر گزارشی از سفر ابن مجاور در شهرهای شبه جزیره عربی است که در آن روایت دست اولی از جابه جایی کانون های تجاری و علل آن در نیمه اول سده هفتم قمری آمده است. یکی از خصایص قابل توجه مؤلف این سفرنامه، توجه او به مسائل نظری در بررسی علل ویرانی یا آبادانی شهرهاست. ابن مجاور با وجود نظریه پردازی درباره جابه جایی کانون های مزبور، به طور مستقیم چارچوب نظری خود را معرفی نکرده، اما از واکاوی گزارش های او در تاریخ المستبصر می توان استنباط کرد که مؤلف توصیفات و مشاهدات خود را به صورت روشمند بر پایه یک چارچوب نظری منسجم مطرح کرده است. بنیاد نظری او بر این نظریه مبتنی است که ویرانی و از رونق افتادن مراکز شهری، به ویژه مراکز بندری، به رونق شهرهای دیگر منجر می شود. در پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تحلیل هرمنوتیک قصدی، ضمن ابهام زدایی از دو اشکال تاریخی مرتبط با ابن مجاور و سفرنامه اش، بینش نظری او نیز معرفی شده و برای نخستین بار نظریه ابن مجاور درباره جابه جایی مراکز تجاری و جمعیتی مورد مطالعه قرار گرفته است. روش گردآوری داده های این مقاله، کتابخانه ای است.
۸.

تبیین پدیده «اعتماد» به پیامبر(ص) در «شبکه اجتماعی» مسلمانان در مدینه؛ با ارائه الگوی پارادایمی بر اساس رویکرد روشی نظریه زمینه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 301-328

کلید واژه ها: اعتماد شبکه اجتماعی مدینه عصر نبوی دوره جاهلی نظریه زمینه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۷۹
پیامبر(ص) در مدینه با آسیب ها و مسائل متعدد در نظم اجتماعی با توجه به ساختار روابط مبتنی بر ارزشها و هنجارهای جاهلی و سرمایه های اجتماعی موجود در آنها و ناهمسویی برخی اعضای شبکه اجتماعی مسلمانان در اصلاح ساختار روابط روبرو بود. از سوی دیگر شواهد قرآنی و منابع تاریخی- روایی دلالت بر وجود پرکاربردِ مقوله «اعتماد» و همسویی جمعی دیگر از مسلمانان با پیامبر(ص) دارد. هدف مقاله حاضر شناسایی و تبیین «مبنا»، «علل و شرایط» شکل گیری پدیده «اعتماد» نسبت به پیامبر(ص) و «کنش/ واکنش های» پیامبر(ص)، گروه «اعتمادگر» و «اعتمادگریز» حول این پدیده و پیامد رفتاری آن در «شبکه اجتماعی» مسلمانان است. این پژوهش به دلیل فقدان فرضیه، با بهره گیری از الگوی پارادیمی «رویکرد روشی نظریه زمینه ای» با تحلیل مقایسه ای مداوم، هم زمان با جمع آوری هدفمند داده ها و تعیین حجم بر اساس اشباع نظری، انجام شده است. بر اساس یافته های پژوهش مبنای «اعتماد» به پیامبر(ص) «شناختی» و «عاطفی» بوده است که بازتاب آن در همدلی، همراهی و الگوپذیری گروه «اعتمادگر» از پیامبر(ص) مشاهده می شود. و تحت تأثیر ارتباطات و تعاملات کیفی گسترده و مستمر پیامبر(ص) با اقشار مختلف با مولفه های کنشی نظیر «مردمی بودن»، کرامت بخشی، رأفت، گذشت، ثبات عاطفی، حق گرایی، قاطعیت، درایت و مسئولیت پذیری پیامبر(ص)، در شرایط زمینه ای نظم اجتماعی مبتنی بر استخفاف، تبعیض، روانجوخویی و انتقام دوره جاهلی شکل گرفته است. راهبردهای پیامبر(ص) و «گروه اعتمادگر» در بی اثر کردن اقدامات گروه «اعتمادگریز» و حفظ و تقویت این پدیده، موجب بهسازی و تسهیل تعاملات در شبکه اجتماعی مسلمانان گردید.
۹.

De-colonizing English Language Education in Iran: The need for Islamic educational heritage(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: English Language Teaching and Learning. No. ۲۱, Spring & summer ۲۰۱۸ 83 - 104

کلید واژه ها: Awakening movements English language education islamic education Muslim TEFL scholars

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۷۳
The monopoly of Western ideologies, theories and methods through English language education as well as the marginalization of Islamic values in English language learning materials has caused heated debates and controversies among Muslim TEFL scholars. In a descriptive and interpretive analysis, this study attempts to bring light to some theoretical issues pertained to language education and Islamic education in a historical mode hoping to pave the way for further exploration of Islamic heritage in English language education theory and practice. The study also calls for designing English literacy programs in light of the Islamic education theories and methods, and urges Muslim TEFL scholars to restructure English language education in a way that meets the demands of an Islamic education. Thus, it first looks at the roots where Islamic education has guided many intellectual movements including language education. Secondly, it reviews the colonial era in which western education has created a gap between the glorious Islamic past and through its language superiority. Then, it explores the awakening movements that call for reunion and return to our ‘true selves’ in education, in general and in language education, in particular. It is hoped that the present work may pave the way for further exploration of Islamic heritage in English language education theory and practice.
۱۰.

نشاط اجتماعی اقتصادی در سیره نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۶ 105-138

کلید واژه ها: نشاط اجتماعی - اقتصادی سیره ی نبوی یاریگری اقتصادی عقلانیت ارزشی تکافل اقتصادی پراکنش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۳ تعداد دانلود : ۷۵۰
نشاط اجتماعی- اقتصادی در عصر نبوی موجب پیشرفت جامعه شد و پتانسیل حل مسائل اجتماعی- اقتصادی را ایجاد کرد. هدف اصلی مقاله حاضر، شناسایی عوامل تقویت کننده نشاط اجتماعی- اقتصادی (فرضیه یابی) در دوره نبوی است. پارادایم یا مدل این پژوهش، برگرفته از رویکرد روشی استراوس و کوربین تحت عنوان نظریه بازکاوی است. بدین ترتیب، این مقاله بر مبنای تعریف پدیده نشاط اجتماعی، به بررسی عوامل بلاواسطه (شرایط علی)، عوامل باواسطه (شرایط زمینه ای و میانجی) و راهبردها و پیامدهای آن در عصر نبوی می پردازد. هم چنین، با استفاده از قرآن، روایات و منابع معتبر تاریخی، از طریق نمونه گیری نظری و تعیین حجم براساس اشباع نظری، تحلیل مقایسه ای شده است. فرضیه اصلی این است که نگرش و انگیزش مردمی مبتنی بر تکافل اقتصادی تجربه شده تحت مدیریت عقلانی- ارزشی پیامبر (ص) در حوزه های اقتصادی، از طریق پراکنش نهادهای مردمی (مساجد و یاریگری اقتصادی) بر کنش اجتماعی مبتنی بر نشاط اجتماعی- اقتصادی تأثیر داشته است.
۱۱.

گونه شناسی معجزات پیامبر(ص) در کتاب شرف النبی واعظ خرگوشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلید واژه ها: گونه شناسی دلائل نگاری معجزات النبی (ص) شرف النبی(ص) واعظ خرگوشی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره‌ حضرت محمد(ص)
تعداد بازدید : ۱۲۶۷ تعداد دانلود : ۱۲۴۴
در اوایل سده سوم هجری استقلال دلائل نگاری که به معجزات پیامبر(ص) میپرداخت، از سیره نگاری نشان از تحول در نگارش سیره است. این جدایی زمانی اتفاق افتاد که نیاز جامعه به دریافت و فهم معجزات پیامبر(ص) افزونتر شد. به عبارتی برای شاخص نشان دادن شخصیت پیامبر(ص) از دیگران، دلائل نگاری با هدف نگارش احوال پیامبر (ص) به عنوان صاحب شریعت، اخلاق و معجزات ایشان به سرعت رواج یافت. کتاب شرف النبی با اختصاص به معجزات پیامبر(ص) در نیمه دوم سده چهارم هجری از مهمترین آثار مدون در این حوزه است. این اثر در مقایسه با دیگر کتابهای دلائل از حجم کمتر و نظم ویژه برخوردار است. در پژوهش حاضر بوسیله منطق اکتشافی و بهره گیری از روش های کمی و با روش برداشت محتوایی از معجزات مطرح شده در کتاب خرگوشی، طیفی ترسیم میشود تا فرایند تمرکز و پراکندگی حاکم بر تعداد وتنوع معجزات نشان داده شود. نتایج بررسی معجزات در کتاب خرگوشی، تمرکز روایات بر معجزات کرامتی کمالاتی را نشان میدهد. روایات معجزات تحدی طلبانه در پراکندگی بوده و  توجه به معجزات نفرینی مجازاتی و سپس گونه مبارزهای تحدی طلبانه  از کمترین درصد بسامد برخوردار است.
۱۲.

معیارهای سنجشِ نسبت جامعه با جاهلیت در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۶ (پیاپی ۱۲۶)

کلید واژه ها: نهج البلاغه جامعه جاهلیت ضعف اعتقادی روش نظریه بنیاد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
تعداد بازدید : ۸۶۳ تعداد دانلود : ۶۲۷
شناخت جاهلیت و متعلّقات جامعه شناختی آن از حیث ارتباط بسیار نزدیکش با جامعة صدر اسلام، اهمیت و ضرورت دارد. علاوه بر آن، ماهیت و ویژگی های جاهلیت نشان می دهد که باید آن را نه منحصر به قبل از اسلام، بلکه نقطه مقابل اسلام و هر تحول بنیادی صورت گرفته در جوامع انسانی دانست. از نخستین گام های مطالعة نسبت یک جامعه با جاهلیت، دریافت معانی، مفاهیم و مقوله های آن است. در میان منابع موجود در این زمینه، پس از قرآن و احادیث پیامبر(ص)، سخنان علی(ع) اهمیت ویژه ای دارد. این پژوهش، با رویکردی توصیفی و استفاده از روش نظریه بنیاد ، از طریق رفت و برگشت مداوم میان تفکر استقرایی(ایجاد مفاهیم، مقولات و روابط بین آن ها) و تفکر قیاسی(آزمون مفاهیم، مقولات و روابط بین آن ها)، به یافتن معیارهای غالب در سنجش نسبت جامعه با جاهلیت در نهج البلاغه پرداخته است و «ایمان غیرعقلانی» را به عنوان مقوله اصلی در این موضوع پیشنهاد می دهد.
۱۳.

رویکرد اجتماعی ضیاءالدین برنی در تاریخ نگاری رسمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۷ (پیاپی ۱۰۲)

کلید واژه ها: س‍لاطی‍ن ده‍ل‍ی تاریخ نگاری رسمی ضیاءالدین برنی تاریخ فیروزشاهی بینش اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۷ تعداد دانلود : ۶۴۸
کتاب تاریخ فیروزشاهی تألیف ضیاءالدین مؤید الملک برنی، یکی از مهم ترین متون تاریخ نگاری در حوزه تاریخ مسلمانان در هند است. این اثر، افزون بر بررسی مسائل سیاسی سلاطین مسلمان دهلی تا عصر مؤلف، مسائل اجتماعی و اقتصادی جامعه را نیز در بردارد. بررسی مسائل اجتماعی و اقتصادی مردم از آنجا اهمیت می یابد که علاوه بر مهم بودن نقش آنان در مسیر تاریخ، مؤلفی درباری دست به چنین کاری زده باشد. این نوشتار می کوشد از خلال اشارات مستقیم و غیرمستقیم برنی به طور اکتشافی، به دیدگاه های اجتماعی وی دست یابد. در بررسی تأثیر بینش اجتماعی ضیاءالدین برنی بر تاریخ نگاری او فرض بر این است: بینش اجتماعی ضیاءالدین برنی سبب رویکرد جدی مؤلف به مسائل اجتماعی در جهت راهنمایی حکام و شاهان عصر برای اصلاح جامعه بوده است. در این مقاله ضمن آشنایی با زندگی نامه و موارد موردنظر مؤلف در باب مسائل اجتماعی و اقتصادی، به نظرات وی در باب عوامل مؤثر در تغییرات اجتماعی پی برده می شود.
۱۴.

تحلیل استنادی مأخذ رساله های دکتری رشته تاریخ دانشگاه الزهرا(س) در سال های 1391-1380(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۶ (پیاپی ۱۱۶)

کلید واژه ها: تحلیل استنادی کتابسنجی نشریات هسته نیم عمر منابع و مأخذ گروه تاریخ دانشگاه الزهرا (س)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۸ تعداد دانلود : ۵۶۱
هدف: پژوهش حاضر با هدف شناخت الگوهای استناد دهی و استفاده از منابع اطلاعاتی در نگارش رساله ها به منظور شناسایی نیازهای اطلاعاتی و پژوهشی محققان حوزه تاریخ از طریق تحلیل استنادی پایان نامه های دکتری رشته تاریخ موجود در دانشگاه الزهراء (س) می باشد . نتایج این امر در سهولت فرآیند پژوهش در رشته تاریخ بسیارموثر می باشد. روش : پژوهش حاضر از نوع مطالعه سندی و با روش تحلیل استنادی انجام شده است. جامعه مورد مطالعه شامل تمامی منابع مندرج در فهرست منابع و مآخذ پایان نامه های دکتری رشته تاریخ دانشگاه الزهرا (س)از سال 1380 تا 1391بوده است. در این پژوهش 25 پایان نامه مورد بررسی استنادی قرار گرفته است. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها نرم افزار مایکروسافت اکسل بوده و در مجموع حدود5949 استناد از این پایان نامه ها استخراج شده است. دستاوردهای تحقیق: بررسی نوع منابع مورد استناد،بیانگر این است که از مجموع 25پایان نامه مورد بررسی، مجموعاً کتاب ها با 4736 ( 61/79 درصد)استناد در جایگاه پر استنادترین منابع و زبان فارسی با 3414 استناد (39/57درصد) زبان غالب و بعد از زبان فارسی زبان عربی با 2035 استناد (21/34درصد) در جایگاه دوم منابع قرار دارد.گرایش ایران اسلامی با میانگین 25/57 استناد بیشترین تعداد استناد را داشته است؛. میانگین نیم عمر کل کتاب های مورد استناد گرایش تاریخ اسلام برابر با 90/9 سال و گرایش تاریخ ایران اسلامی برابر با 97/10 سال می باشد. میانگین نیم عمر کل نشریات مورد استناد درگرایش تاریخ اسلام برابر با 95/7 سال و تاریخ ایران اسلامی برابر با 62/8 سال می باشد. بر اساس یافته های حاصل از پژوهش، کتاب ها اصلی ترین قالب فیزیکی منابع مورد استناد می باشند .استناد به کتاب ها و مقاله های تألیفی بیش از کتاب ها و مقاله های ترجمه ای و گردآوری شده بوده است.کتاب ها و نشریات فارسی مورد استناد نیز روزآمدتر از کتاب ها و نشریات عربی ولاتین بوده اند.
۱۵.

سنخ شناسی مشارکت اصحاب حاضر در احد براساس قرآن و منابع تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۶ (پیاپی ۱۱۶)

کلید واژه ها: مشارکت سنخ شناسی قران منابع تاریخی نبرد احد اصحاب پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۲ تعداد دانلود : ۱۱۰۳
جنگ احد یکی از غزوات مهم رسول ا... (ص) است که در سرنوشت اسلام و مسلمانان تاثیر به سزایی داشت. پس از پیروزی ابتدایی، پاره ای از مسائل زمینه را برای شکست مسلمانان فراهم کرد. این شکست درست در آستانه پیروزی سپاه اسلام و فرار سپاه قریش رخ داد. اصحاب حاضر در احد، دارای مشارکت و عملکرد متفاوتی در میدان نبرد بودند. شجاعتی که برخی از آنان از خود نشان دادند هم سو با حمایت از شخص پیامبر(ص) در شرایط بحرانی جنگ و پیشبرد منافع اسلام بود. از سویی دیگر، بسیاری از سپاهیان اسلام، دارای اقدامات و مشارکت نظامی ناکافی و غیرموثر بودند. به طوری که نتوانستند مقاومت کنند و از میدان گریختند. رویکرد قرآن و منابع تاریخی به رخدادهای این جنگ تا حدودی متفاوت است. در این مقاله سعی می شود با استفاده از روش کمی نوع شناسی، سنخ شناسی مشارکت صحابه برگرفته از آیات قرآنی و صحابه ذکر شده در منابع تاریخی صورت گیرد. بررسی های آماری نشان می دهد، در مقایسه بین سنخ همراه کامل و سایر سنخ ها از مجموع 27 آیه مربوط به احد، 70 درصد آیات شاخصه ها و ویژگی های سنخ های همراه حداکثری، نیمه همراه و غیرهمراه را بیان می-کند و فقط 30 درصد باقیمانده نشانگر شاخصه های همراهان کامل می باشد منابع تاریخی بیشتر صحابه حاضر در میدان را با ویژگیهای قابل صدق بر همراهی کامل معرفی می کنند و از ذکر گونه-های دیگر و ویژگی های آنان به سرعت می گذرند. اما در رویکرد آیات قرآن بیشتر صحابه با مشارکت نسبتاً غیرفعال و با رفتار منفعلانه و سست مورد خطاب بوده اند. در واقع مورد خطاب آیات قرآن برعکس منابع، بیشتر ناظر به اصحابی است که مشارکت آنها در نبرد ناکافی و غیرموثر بوده است.
۱۶.

نوع شناسی سیادت در جزیرة العرب قبل از اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال هفتم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلید واژه ها: قبیله سیادت نوع شناسی جزیرة العرب شعب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱۷ تعداد دانلود : ۱۴۹۶
نظام اجتماعی جزیرة العرب قبل از اسلام، در محدوده نظام قبیله ای – عشیره ای باقی ماند و سازمان اجتماعی واحدی در این سرزمین شکل نگرفت. این مسئله بیش از هر چیز، متأثر از تراکم جمعیتی بالا، نفوذ قدرتمند سنت ها، عدم رشد فکری و تمدنی و.... بود که بر نوع نظام سیاسی حاکم بر مناطق مختلف جزیرة العرب تأثیر گذاشت و نوع سیادت آن ها را متناسب با توسعه و یا عدم توسعه سازمان اجتماعی پیش برد. به نحوی که در برخی مناطق ، بزرگ ترین واحد اجتماعی قبیله بود، در حالی که در مناطق دیگر با توسعه قبایل و شکل گیری اتحاد قبایلی، واحد اجتماعی بزرگ تر شعب به وجود آمد. این تغییر در روند حاکمیت سیاسی نیز تأثیر گذاشت و متناسب با واحد اجتماعی موجود در مناطق مختلف، تنوع گونه ای از حاکمیت سیاسی به وجود آمد. در بررسی انواع سیادت در جزیرة العرب قبل از اسلام، با استفاده از روش نوع شناسی و با الگو برداری از نوع شناسی سیادت سنتی ماکس وبر، سعی شده است نوع شناسی از سیادت در مناطق سه گانة شمال، جنوب و مرکز جزیرة العرب قبل از اسلام صورت گیرد. بررسی ها نشان می دهد که در نوع شناسی سیادت در جزیرة العرب قبل از اسلام، سه گونه سیادت پیر سالاری، پدر سالاری و پدر شاهی در مناطق مختلف جزیرة العرب وجود داشته است.
۱۷.

بررسی و نقد کتاب «تمدن اسلامی در عصر عباسیان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۳۵)

کلید واژه ها: مکی نقد بررسی متون تمدن اسلامی عباسیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۲۸۸
متون و کتابهای متعددی باب آشنایی خوانندگان امروزی را با دستاوردهای کهن تمدن باز می کنند. نقد این کتابها راهی به سوی زدودن ابهام و روشن کردن قابلیتهای متون و حوزه های متعدد فکری و نگارشی نویسنده و در مواقع ترجمه، مترجم محسوب می شود. در پاسخ به پرسش موارد قوت و کاستی کتاب تمدن اسلامی در عصرعباسیان از حوزه تألیف و ترجمه می توان فرض کرد که ارائه مطالب در خصوص نشان دادن دستاوردهای تمدنی عصر عباسی انگیزه تألیف و ترجمه شده است و میزان موفقیت نویسنده و مترجم زیاد بوده است. بررسی ها نشان می دهد که موارد قوت کتاب در مقایسه با کاستیهای آن زیاد است. مؤلف با داشتن رویکردی شریعت محور عمل کرده و به خوبی از ارائه دستاوردهای تمدنی اسلامی در حوزه های مختلف برآمده است. مترجم نیز با گزینش اثری مناسب، جای خالی چنین آثاری در زبان فارسی را پر کرده و متنی حتی برای تدریس با کاستی های اندکی در حوزه ترجمه ارائه داده است
۱۸.

معناشناسی واژة «علم» در معلقات سبع و قرآن کریم از منظر روابط معنایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: علم قرآن معناشناسی معلقات سبع جاهلیت بافت متن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی فلسفه اسلامی معرفت شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
تعداد بازدید : ۱۶۳۶ تعداد دانلود : ۶۳۳
واژه علم در دوره های گوناگون تاریخی متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر هر دوره تطور معنایی پیدا کرده و در معانی مختلفی به کار رفته است. بررسی معناشناختی این واژه، در تاریخ قبل و بعد از اسلام، نشان دهنده کاربرد آن در معانی متفاوت و حتی متضاد است. بدین معنا که در دوره جاهلیت، متناسب با فضای فکری و فرهنگی حاکم بر جامعه، معنایی که از علم دریافت می شد با معنای آن در دوره اسلامی متفاوت بوده است. از بین متون جاهلی، «معلقات سبع» بنابر درجه اهمیت و قدمت تاریخی آن می تواند به معناشناسی این واژه متناسب با فضای فکری جاهلیت کمک کند. در دوره اسلامی نیز تطور معنایی علم را می توان در «آیات قرآن»، به عنوان منبع مهمی که اصول و اندیشه های اسلامی از آن نشئت گرفته، پی گرفت. در این پژوهش، با استفاده از روابط معنایی در دو بُعد «تقابل معنایی» و «هم معنایی» سعی شده واژه علم در دوره جاهلیت و اسلام معناشناسی شود. در روش تقابل با استفاده از کلمات و واژه هایی که در تقابل با علم در بافت متن به کار رفته معنای علم استخراج شده است و در روش هم معنایی نیز با استفاده از واژه هایی که در بافت متن به عنوان واژه جایگزین علم به کار رفته معنای علم به دست آمده است. در دوره جاهلیت، بیشترین معنای علم را می توان در تجربیات فردی و سطحی از آگاهی نسبت به محیط پیرامون مشاهده کرد، در حالی که در آیات قرآن معنای علم ابعاد معرفتی و شناختی پیدا کرده است.
۱۹.

بررسی انعکاس مطالب مربوط به سیره پیامبر(ص) در کتاب های درسی دوره دبیرستان (تجربی و ریاضی سال تحصیلی 1392 1391)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۲۱

کلید واژه ها: دوره دبیرستان سیره پیامبر(ص)؛ کتاب های درسی رشته تجربی رشته ریاضی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات رابطه تاریخ با علوم دیگر
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه برنامه ریزی و فنون آموزش تاریخ
تعداد بازدید : ۱۰۳۸ تعداد دانلود : ۶۱۵
توجه به سیره پیامبراعظم (ص)، یکی از اهداف عالی وزارت آموزش و پرورش در تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان ایران شمرده می شود. در نظام آموزش رسمی، کتابهای درسی بستری مناسب برای زمینهسازی و انتقال آموزه های دینی به شمار میآید. نوشته حاضر می کوشد با استفاده از روش های کمّی و فراوانیسنجی به بررسی میزان انعکاس داده های مربوط به سیره نبوی در کتابهای درسی دوره ی دبیرستان رشته های تجربی و ریاضی در سال تحصیلی 92 91 بپردازد. در این تحقیق میزان فراوانی داده ها، نوع روایت و نوع ارجاعات مورد بررسی قرار می گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد، بیشترین مطالب مرتبط با سیره در کتاب های درسی نیز «بدون ذکر منبع» بوده اند. همچنین در نوع روایت سیره، غلبه با «حدیث» بوده است و «روایت داستانی» با وجود ظرفیت آموزشی زیاد، کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.
۲۰.

سنخ شناسی و تبیین رفتاری مسلمانان در همراهی با پیامبر(ص) درغزوه خندق براساس سوره احزاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۷ (پیاپی ۱۰۷)

کلید واژه ها: مسلمانان سنخ شناسی پیامبر اکرم (ص) غزوه خندق سوره احزاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷۳ تعداد دانلود : ۸۲۸
غزوه خندق به دلیل شرایط روحی و روانی حاکم بر آن، از غزوات حساس و سرنوشت ساز در تاریخ اسلام است. با ورود احزاب به مدینه و پیمان شکنی بنی قریظه، لزوم یکدستی در مقابل مشرکان احساس می شد؛ اما در مقابل نوع رفتار مسلمانان یکدست نبود. خداوند در سوره احزاب به بیان انواع رفتاری مسلمانان در شش گونه پرداخته که نوع همراهی آن ها در سه سنخ همراه فعال، نیمه فعال و منفعل قابل تقسیم بندی است. در این مقاله با روش توصیفی ـ تبیینی ابتدا گونه های رفتاری مسلمانان در غزوه خندق شناسایی، سپس به علت کاوی تنوع رفتاری آنان پرداخته شده است. به نظر می رسد تنوع رفتاری مسلمانان در این غزوه با نوع نگرش آنان و میزان گرایش به ارزش های دینی حاکم بر جامعه اسلامی سال پنجم هجرت در ارتباط است. این مسئله به پیدایش گونه های رفتاری و تعلل برخی از آن ها در همراهی با پیامبر(ص) در غزوه خندق منجر شد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان