تیمور آمار

شناخت تفاوت عدد جمعیّت و فرهنگ افراد ساکن در مکان های مختلف و همچنین توزیع متعادل یا غیرمتعادل مراکز بهداشتی و درمانی هر ناحیه نسبت به عدد جمعیّت در بسط و گسترش بهداشت عمومی و تقلیل مشکلات درمانی بیش از هر چیز ضروری است. هدف از این پژوهش بررسی وضعیت موجود مراکز بهداشتی- درمانی و تعیین معیارهای مناسب استقرار و مکانیابی مراکز بهداشتی- درمانی و همچنین ارائه راهکارهایی جهت خدمات رسانی مطلوبتر مراکز بهداشتی- درمانی می باشد. در این تحقیق از روش تحلیلی-توصیفی و همچنین نرم افزار GIS برای تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق نیز مراکز بهداشتی- درمانی  می باشد. نتایج اولیه این بررسی نشان داد که مراکز درمانی شهر از لحاظ شبکه ارتباطی، سهولت دسترسی و معیارهای مکانیابی موقعیت مناسبی ندارند و چون به غیر از بیمارستان، ساخت اکثر مراکز درمانی شهر قدیمی می باشد، از این رو وضع موجود مراکز درمانی با معیارهای مکانیابی امروزه مطابقت ندارند و مشکلات بسیاری ایجاد می کنند. بنابراین باید این مراکز با تدابیری اساسی به مکان های مناسب انتقال داده شوند.

یکی از راهبردهای اساسی در زمینه توسعه روستایی که در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته و در بسیاری از کشورها نتایج مثبت به همراه داشته است توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی می باشد. اما این راهبرد در ایران و به ویژه در منطقه مورد مطالعه با پدیده ای به نام خانه ها ی دوم همراه بوده که نتایج این گسترش پیامدهای منفی زیادی در ابعاد کالبدی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی و اجتماعی به همراه داشته است. نواحی روستایی دهستان لیل از بخش مرکزی شهرستان لاهیجان طی دو دهه اخیر با رونق صنعت گردشگری با پدیده گسترش خانه ها ی دوم همراه بوده است. در این تحقیق با استفاده از روشهای توصیفی- تحلیلی و آزمونهای آماری به اثرات گسترش خانه ها ی دوم بر تغییرات کالبدی و زیست محیطی نواحی روستایی دهستان لیل پرداخته شده است. نتایج نشان داد که گسترش خانه ها ی دوم بیشترین تأثیر را در بخش کالبدی روستاها داشته است. از اثرات منفی بخش کالبدی می توان تغییر در چشم انداز روستایی و شهری شدن سکونتگاه، برهم خوردن ساختار سنتی و همگونی ساخت وساز، از بین رفتن زیبایی ظاهری روستا، تغییر در واحدهای مسکونی و تجاری نام برد و همچنین تغییر کاربری اراضی، تسطیع دامنه کوه ها ، افزایش تولید زباله و تغییرات واحدهای کارگاهی و شاغلان مردم محلی از مهمترین اثرات منفی در بخش زیست محیطی می باشند.

کارایی یک فعالیت کشاورزی به نحوه استفاده از عوامل تولید و بهره گیری از زیرساخت های موجود در افزایش بهره وری بستگی دارد. یکی از روش های افزایش بهره وری در کشاورزی کشت دوم است. کشت دوم اصطلاحاً به محصولاتی گفته می شود که در اراضی زراعی بعد از برداشت محصول اصلی کشت می شود. در استان گیلان کشت دوم در اراضی شالیزاری و بعد از برداشت برنج کشت می شود و معمولاً شامل محصولاتی مثل دانه های روغنی، حبوبات و علوفه می شود. این تحقیق به دلایل و نیروهای مؤثر بر توسعه این نوع شیوه تولید در نواحی روستایی شهرستان شفت (استان گیلان) می پردازد.در روند تحقیق از شیوه های رایج جمع آوری و تولید اطلاعات(اسنادی و میدانی) استفاده شده و نقش عوامل طبیعی و انسانی مؤثر بر گسترش کشت دوم در روستاهای ناحیه مورد تحلیل قرار گرفته و راهکارهای لازم برای رفع مشکلات موجود نیز ارائه گردیده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که شهرستان شفت با داشتن 14330 هکتار شالیزار و بهره مندی از زیر ساخت هایی چون آب کافی شرایط مناسبی برای توسعه کشت دوم دارد ضمن اینکه عواملی چون تسطیح اراضی، نیروی انسانی و رضایتمندی از تولید می تواند پشتوانه مناسبی برای افزایش کارایی این شیوه تولید باشد.

تدوین سیاست گذاری های اصولی از جمله مسائل مهم کشاورزی است که با توجه به جمعیت روستایی کشور و تخصصی شدن تولیدات کش اورزی در شکوفایی اقتصاد و توسعه کش اورزی نقش به سزایی دارد. پژوهش حاضر در ص دد بررسی نقش سیاست-گذاری های حمایتی زراعی در تح ولات اقتصادی روستاهای شهرستان ماسال بعد از انقلاب اسلامی و ارائه راهکارهایی برای بهب ود وضعیت این سیاست گذاری های در شهرستان ماسال، تحولات و حفظ کاربری زمین، آشنایی کشاورزان با روش های جدید کش اورزی، افزایش میزان تولید در واحد سطح و در نتیجه افزایش درآمد، کاهش هزینه ها و ارتقای سط ح زندگی آن ها می باشد. شه رستان ماسال دارای پتانسیل های زیادی در زمینه فعالیت های زراعی می باشد. اما متأسفانه در برنامه های توسعه و سیاست-گذاری های اقتصادی به بخش کشاورزی این شهرستان بسیار کم توجهی شده و در نتیجه کشاورزان بخصوص روستاییان کشاورز با مشکلات جدی روبرو می باشند که ضرورت توجه به بخش کشاورزی در برنامه های توسع ه و ضرورت جهت گیری اهداف طرح های پژوهشی را به این بخش ایج اب می کن د. روش بررسی در این پژوهش مبتنی بر رویک رد توصیفی - تحلیلی می باش د. جهت بررسی وضعیت سیاست گذاری های حمایتی زراعی از عواملی مانند: عامل موقعیت، سط ح اج را، فاصله و دوری یا نزدیکی به مراک ز بازاری استف اده ش ده اس ت. نتایج حاص ل از این پژوهش بی انگر این است که اعم ال سیاست گذاری های حمایتی زراعی باعث حفظ 18/52 درصد کاربری اراضی زراعی، افزایش 2 برابری سطح کشت دوم نسبت به سال 1380، افزایش درآمد و کاهش 25 درصدی هزینه ها در روستاهای شهرستان ماسال شده است.

گسترش گردشگری از پدیده های مهم امروز است، در واقع در شرایط کنونی میعادگاه گردشگران از شهرهای بزرگ و تاریخی به سوی فضاهای روستایی و طبیعی تغییر ماهیت داده که این امر به نوبه ی خود در زمینه تحولات کالبدی-فضای روستاها تأثیر به سزایی گذاشته است. آنچه در پژوهش حاضر به عنوان هدف اصلی در نظر گرفته شد، تحلیل فضایی تحولات کالبدی-فضایی سکونتگاه های روستایی با تأکید گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشد. این پژوهش از نظر هدف تحقیق کاربردی؛ از لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری داده ها نیز به صورت کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری، شامل: روستاهای ساحلی شهرستان رشت می باشند که تعداد (11) روستا به عنوان روستاهای نمونه انتخاب شدند که در دو دهه اخیر گردشگری در آن ها رواج یافته و جنبه های مختلف و تحولات کالبدی-فضایی روستا را تحت تأثیر قرار داده است. بخش دوم جامعه آماری، شامل: افراد مطلع و آگاه (اعضای شورا و دهیاران) روستاهای ساحلی می باشند که بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد (20)، انتخاب شدند. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS، و آزمون های تعقیبی (Post Hoc)،  و (Tukey HSD)، و مدل (FARAS)، استفاده شده است. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد گردشگری در تحولات (معماری مساکن روستایی، تغییر در بافت و نظام کالبدی، تغییر در نظام کارکردی و تغییر در نظام ارتباطی)، تاثیر زیادی داشته است. همچین در تحولات معماری مساکن روستایی، و از بین روستاهای ساحلی، باغ امیربکنده با مقدار 3/78، طالش محله با مقدار 3/22، علی زیبا کنار با مقدار 3/25، در طبقه سوم (تأثیر زیاد)، بیشترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده اند، و سایر روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. در تحولات تغییر در بافت و نظام کالبدی، از بین روستاهای مورد مطالعه، روستای علی زیبا کنار با مقدار 3/11، بیشترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری به خود اختصاص داده اند، و سایر روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. در تحولات تغییر نظام کارکردی و ارتباطی، تمامی روستاها در گروه طبقه دوم (تأثیر متوسط ) را با تأکید بر گردشگری شامل شدند. همچنین نتایج مدل آراس فازی نشان داد، تحولات تغییر در بافت و کالبد روستا با مقدار وزن 0/413 و تغییرات در نظام ارتباطی با مقدار وزن 0/390، بیشترین و کمترین میزان تأثیرپذیری را از گردشگری در روستاهای ساحلی شهرستان رشت به خود اختصاص داده اند.

خانه های دوم بعنوان یکی ازنمادهای رونق گردشگری در نقاط روستایی و نشانه ماندگاری بیشتر گردشگران درمناطق روستایی است.ظهور و گسترش این پدیده را می توان نمادی از رشد سرمایه داری در جوامع روستایی دانست که به تبع رسوب و ماندگاری در این جوامع،در بلندمدت اثرات اقتصادی قابل ملاحظه ایی بر جای می گذارد.در سواحل کاسپین ظهور و گسترش خانه های دوم بیشتر در نوار ساحلی بوده تقریباً سابقه ایی در حدود سه دهه رانشان می دهد  این تحقیق با انجام مطالعات کتابخانه ای و میدانی،ابعاد و روند گسترش خانه های دوم در نواحی روستایی شهرستان بندر انزلی را مورد بررسی قرار داده است.نتیجه مطالعات نشان می دهد که گسترش خانه های دوم در این شهرستان عموماً متاثر ازشرایط جغرافیایی ناحیه و برنامه ریزیهای موضعی (مثل منطقه آزاد)می باشد.بیشترین تعداد خانه های دوم در دهه اخیر برپا شده و مالک بیش از نیمی از خانه ها ساکن تهران هستند و مدت اقامت در این خانه ها عموماً سه هفته تا یکماه در سال می باشد. .

در کشور ما رسیدن به توسعه یکپارچه سکونتگاه های روستایی به عنوان راهبرد حفظ سکونتگاه ها  مطرح شده است، چرا که این نوع از توسعه  در سرو سامان  دادن به استقرار بهینه روستاها و حفظ آنها بهترین روش می باشد. برای رسیدن به این نوع  از توسعه شناخت فرصت ها ، قوت ها، ضعف ها و تهدیدهای موجود در منطقه می تواند روش  مؤثرتر و بهتری باشد تا با شناخت آنها و برنامه ریزی برای استفاده از قابلیت ها و بر طرف نمودن ضعف ها بتوان به یک توسعه یکپارچه و پایدار رسید.   تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی  به بررسی قوت ها، فرصت ها، ضعف ها و تهدیدها با استفاده از مدل SWOT در بخش احمد سر گوراب شهرستان شفت پرداخته است. برای جمعی آوری اطلاعات در سطح 48 روستا از دهیاری ها و شوراهای روستا پرسش نامه و مصاحبه به عمل آمده است. نتایج این بررسی ها نشان  می دهد که این بخش با دارا بودن 48 روستا از نظر محیط طبیعی دارای فرصت های فراوانی است که می تواند در توسعه یکپارچه محدوده  مؤثر باشد از جمله توان های محدوده می توان به وجود زمینه های ایجاد فعالیت های مکمل کشاورزی، توان های توریستی طبیعی و زیارتی و پتانسیل های طبیعی بکر را نام برد. از عمده ترین نقاط ضعف محدوده مورد مطالعه می توان به عدم وجود امکانات و خدمات در روستاها و عدم برنامه ریزی در جهت استفاده از فرصت های موجود که موجب عدم پاسخ گویی روستاهای این محدوده به نیازهای جمعیتی،  اشاره نمود.

روستاها به عنوان یکی از بسترهای سکونتگاهی انسان و مخاطرات محیطی به عنوان پدیده طبیعی از مهمترین مباحث جغرافیا در حوزه برنامه ریزی فضایی می باشند. در همین راستا پژوهش حاضر به دنبال ارائه الگوی راهبردی ایمنی سکونت گاه های روستایی( نمونه موردی روستاهای شهرستان تهران ) می باشد. با توجه به آرمان های نیل به توسعه پایدار، ارتقاء کیفیت زندگی، رفاه و توسعه اجتماعی و محیطی، لازم است که مخاطرات طبیعی و آسیب پذیری نسبت به آن در کانون مباحث توسعه و برنامه ریزی در ابعاد مختلف بخشی و فضایی و نیز در سطوح مختلف محلی تا ملی و بین المللی قرار بگیرد. پژوهش حاضر از نظر روش شناسی توصیفی – تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. جمع آوری داده ها و اطلاعات بصورت میدانی(پرسشنامه به روش دلفی) و اسنادی انجام شده است تجزیه و تحلیل اطلاعات با آمار توصیفی و استنباطی و مدل SWOT و AHP انجام شده است نتایج تکنیک دلفی پژوهش نشان می دهد که در مدیریت ایمنی مراکز روستایی هیچ الگو و طرحی مؤثری وجود ندارد. این مراکز به لحاظ خدمات ایمنی و آتش نشانی به مراکز شهری وابسته هستند و در نتیجه موجب اسیب پذیر بالا این مراکز در قبال مخاطرات می شود. تحلیل همبستگی پژوهش هم نشان می دهد که فاصله مراکز روستایی از تهران با برخورداری از خدمات ایمنی رابطه معکوس وجود دارد. و همچنین هر چقدر مخاطرات محیطی روستا بالاتر است به همان میزان وابستگی شغلی و درآمدی آن روستا به تهران بیشتر می باشد.

مقدمه:  کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروه ها از ابعاد مختلف زندگی است. کیفیت زندگی مردم در سکونتگاه های روستایی به عوامل از جمله اشتغال، درآمد مناسب، دسترسی به خدماتی مانند آموزش و بهداشت، سلامت، محیط طبیعی وابسته است.هدف:  هدف پژوهش تعیین مولفه های اثر گذاری اقتصادی و اجتماعی بر کیفیت زندگی سکونتگاه های روستایی شهرستان لاهیجان می باشد.روش شناسی:  تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی  و بر مبنای روش انجام کار توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری  شامل 12 روستای شهرستان لاهیجان در سه طبقه ی  کوچک،  متوسط و بزرگ می باشد. حجم نمونه ها با استفاده از جدول استاندارد مورگان 385 نفر و شیوه ی جمع آوری تحقیق به صورت اسنادی و پیمایشی صورت گرفته است. شاخص ها و گویه های مورد بررسی با توجه به سوال های، اهداف تحقیق و مطالعات مشابهی که مشاهده شده در بعد اقتصادی انتخاب شده اند. تجزیه و تحلیل داده های رو به دست آمده از پرسش نامه با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی آزمون ضریب همبستگی و آزمون فریدمن صورت گرفته و  به وسیله نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفته است.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی پژوهش حاضر سکونتگاه های روستایی شهرستان لاهیجان واقع در شرق استان گیلان می باشد. یافته ها و بحث:  از مجموع 6 مولفه اثرگذار اقتصادی بر کیفیت زندگی روستاهای مورد مطالعه 4 مولفه مرتبط با کیفیت درآمد و اشتغال  به دلیل ضعف بنیان های اقتصادی روستاها پایین تر از میانگین وزنی 3 و مولفه های برخورداری از سلامت جسمی خوب و استفاده از وسایل میکانیزاسیون در فعالیت های کشاورزی بالاتر  از حد متوسط بوده است. مولفه های اجتماعی موثر بر کیفیت زندگی روستاییان با 12 گویه ارزیابی که به جز  گویه های وجود مراکز خدمات درمانی و بهداشتی و وجود مراکز فرهنگی و هنری مناسب که میانگین وزنی آنها کمتر از 3 بوده سایر مولفه ها از سوی روستاییان مناسب تعیین شده است.    نتیجه گیری: بین مولفه های اقتصادی شامل کیفیت اشتغال و درآمد و کیفیت زندگی با سطح اطمینان 99 درصد و خطای 1 درصد به میزان 599/0 رابطه وجود دارد و این بدان معناست که با افزایش و بهبود مولفه های اقتصادی نظیر اشتغال و درآمد، کیفیت زندگی در سکونتگاه های روستایی بالاتر رفته و وضعیت مناسبتری به خود می گیرد. همچنین نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن تعیین ارتباط بین اثرگذاری مولفه های اجتماعی و کیفیت زندگی در روستاهای محدوده مورد مطالعه با سطح اطمینان 99 درصد و خطای 1 درصد در بعد کیفیت آموزش 516/0، بعد کیفیت و سلامت 507/0 و در بعد کیفیت اوقات فراغت 649/0 ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

مهاجرت فرآیندی پویا و نتیجه تغییرات اقتصادی-اجتماعی است که به لحاظ تقسیمات رایج در دو بخش مهاجرتهای داخلی و بین المللی قابل تفکیک و بررسی است.مهاجرت داخلی از عناصر عمده تغییر فرایندهای جمعیتی و مکانیزم اصلی توزیع و بازتوزیع جمعیت بشمار میرود. جریان مهاجرت از شهرها بسمت نواحی روستایی بعنوان بخشی از تحولات پسامدرنیته است که پیامدهای اقتصادی-اجتماعی-فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی بهمراه دارد.مطالعات و پژوهش های موجود نشان می دهد که مهاجرت گسترده و روزافزون به نواحی روستایی، عوارض کالبدی مانند « تغییر در نظام مالکیت»،« تحول در کاربری زمین و چشم انداز روستاها »،« افزایش ساخت خانه های دوم و آشفتگی کالبدی ناشی از آن»،« درهم ریختگی کالبدی»،و« آشفتگی در معماری و ساخت و ساز» بهمراه خواهد داشت. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و باستناد مطالعات اسنادی و جمع آوری اطلاعات میدانی و مصاحبه با کارشناسان و مدیران محلی به بررسی آسیبهای کالبدی ناشی از مهاجرت و تحرک جمعیت شناور به نواحی روستایی استان گیلان میپردازد.یافته های این پژوهش نشان داد که سطوح کشاورزی استان در فاصله سرشماریهای سال 67 تا 90 حدود 33 درصد کاهش داشته است که مسلما از دلایل عمده این موضوع درخواست برای زمین در استان و تغییر کاربری آن است.مالکیت 25 درصد از اراضی مولد استان در اختیار مالکین«غایب از ده» است.ساخت و ساز در طی دهه اخیر (علیرغم کاهش 16 درصدی جمعیت روستایی) 67 درصد رشد داشته که در پرتو آن تخلفات ساختمانی متعددی رخ داده است ضمن اینکه بین جمعیت، منابع و زیرساختهای استان توازن منطقی برقرار نیست.

نواحی روستایی از اولین مناطق آسیب پذیر در مواجه با مخاطرات طبیعی هستند و در مقابل چنین خطراتی بیمه نیستند. این نواحی، بسته به موقعیت جغرافیایی خود تحت تأثیر مخاطرات طبیعی ویژه ای می باشند و به علت فقر شدیدتر و دانش و فناوری محدودتر نسبت به دیگر سکونتگاه های انسانی در برابر خطرات طبیعی آسیب پذیرترند. به همین دلیل استفاده از تمام ظرفیت های نواحی روستایی جهت کاستن از میزان آسیب پذیری امری ضروری می باشد. در همین راستا هدف از پژوهش حاضر بررسی اثرات ظرفیت سازی در دهستان انجیر آب جهت کاستن از میزان خسارات احتمالی بر اثر زلزله می باشد که بدین منظور از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی استفاده شده است. جامعه مورد مطالعه دهستان انجیرآب در شهرستان گرگان می باشد که 4 روستای پرجمعیت این دهستان شامل؛ محمدآباد، اکبرآباد، زنگیان و سعدآباد انتخاب و تعداد 200 نفر از سرپرستان خانوار با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و پرسشنامه به صورت تصادفی ساده بین آن ها توزیع شده است. یافته های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون فریدمن و اسپیرمن نشان دهنده ظرفیت بالای دهستان انجیرآب در ابعاد کالبدی- فضایی و نهادی و ظرفیت پایین در بعد اجتماعی- اقتصادی می باشد. 

مقدمه:  اشتغال جوامع روستایی نه فقط یکی از مهمترین مسائل اجتماعی روز در کشور به شمار می آید، بلکه با توجه به میزان رشد جمعیت در دو دهه گذشته می توان آنرا مهم ترین چالش اجتماعی چند دهه آینده نیز به حساب آورد. هدف:  این مقاله به بررسی کارآفرینی در مناطق روستایی با رویکرد اقتصاد مقاومتی با تاکید بر نقش بسیج سازندگی در ناحیه مرکزی گیلان پرداخته است. روش شناسی: روش انجام کار توصیفی– تحلیلی است و روش جمع آوری اطلاعات بصورت اسنادی و میدانی است. جامعه آماری تحقیق کارآفرینان تحت حمایت بسیج در روستاهای تحقیق شهرستان های رشت، انزلی و رودبار می باشند و با توجه به تحلیل فضایی روستاها به دو بخش جلگه و کوهستان تقسیم شدند. بر طبق جدول مورگان در روستاهای کوهستانی 70 نمونه و در روستاهای جلگه ای 200 کارآفرین بعنوان نمونه انتخاب و بصورت تصادفی مورد پرسش قرار گرفتند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی شامل روستاهای شهرستان های رشت، انزلی و رودبار می باشد . یافته ها و بحث:  یافته ها نشان می دهد در مناطق جلگه کارآفرینی تفاوت هایی را با مناطق کوهستانی دارد بطوریکه تنوع فعالیت ها در این بخش بیشتر است در واقع بسیج با تلاش و کوشش خود توانسته است در بخش جلگه ای که شامل شهرستان های رشت و انزلی می باشد69 درصد و در بخش کوهستانی 72 درصد از کارآفرینان را تحت حمایت قرار داده است. باتوجه به نوع فعالیت ها در بخش کوهستانی 90 درصد از فعالیت ها به کشاورزی و 10درصد به خدمات و در بخش جلگه ای نیز30 درصد به فعالیت های کشاورزی 5/22درصد به خدمات و 5/47 درصد به صنعت اختصاص یافته است. نتیجه گیری: بنابراین می توان اینگونه نتیجه گیری نمود که بسیج در تمام زندگی روستائیان به خصوص در بخش اقتصادی تاثیر گذار بوده است. 

شهر و شهر نشینی حاصل روابط متقابل انسان و محیط است. ارتباط انسان با محیط پیرامونی خویش منجر به تحولات ساختاری و دگرگونی های مکانی زیادی شده که نمونه ای از آن پیدایش یک پدیده مکانی فضایی تحت عنوان شهر می باشد. شهر از آن لحاظ که دارای کارکردهای گوناگون است در مطالعات جغرافیایی جایگاه مناسبی دارد. شکل گیری شهر و فرهنگ شهر نشینی در کشور ما سابقه زیادی دارد و استان گیلان نیز از مناطقی است که شهر نشینی در آن از قدمت زیادی برخوردار است. در این استان پیدایش و تکوین شهرها به تناسب عوامل جغرافیایی در تمام قسمت ها دارای روند یکسان نبوده و تفاوت هایی را نش ان می دهد ک ه این مقاله تلاش دارد تا این مقوله را با محوریت سه عامل مهم جغرافیایی یعنی جمعیت، موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

مقدمه: بوم گردی یکی از رویکردهای نوین در توسعه گردشگری به ویژه در مناطق روستایی استان گیلان است. استان گیلان به دلیل ظرفیت های طبیعی بیشمار، آداب و رسوم غنی، صنایع دستی و ... یکی از بهترین مکان های کشور جهت اقامتگاه بوم گردی است. از مهمترین و ملموس ترین اثرات ظهور اقامتگاه های بوم گردی در هر مکان، آثار اقتصادی آن است و در حال حاضر درآمدزایی فراوان این فعالیت در بسیاری از کشورهای جهان مردم را به سرمایه گذاری در این بخش ترغیب نموده است. هدف تحقیق: هدف پژوهش حاضر تعین نقش اقامتگاه های بوم گردی در اقتصاد روستاهای شهرستان رشت که دارای اقامتگاه بوم گردی با بیش از یکسال فعالیت (12 اقامتگاه) است. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و جمع آوری داده ها بوسیله ابزار پرسشنامه از مدیران روستایی و جامعه محلی انجام شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، روستاهای شهرستان رشت است. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است پس از شناسایی و بررسی دو مولفه اشتغال و ارتقاء درآمد (20 متغیر) و حفظ ظرفیت های تولید و رونق کسب وکار (19 متغیر) و طی مراحل شاخص سازی مشخص شد شاخص ایجاد فرصت های شغلی جدید برای زنان بیشترین میانگین و سرمایه گذاری در بخش گیاهان دارویی و طب سنتی کمترین میانگین را داراست. نتایج: ایجاد اقامتگاه بوم گردی در شهرستان رشت، بیشترین تاثیر را بر اشتغال زنان داشته است. همچنین به کمک تحلیل رگرسیون مشخص شد که اقامتگاه بوم گردی بر شاخص اشتغال و ارتقاء درآمد ساکنین روستایی بیشتر از شاخص حفظ ظرفیت های تولیدو رونق کسب و کار موثر بوده است.

مقدمه: بسیاری از برنامه ریزان توسعه از فعالیت گردشگری روستایی به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار یاد می کنند و در این راستا می کوشند، با شناسایی مزیت ها و محدودیت های روستایی و امکان سنجی فعالیت گردشگری در این نواحی و نیز برنامه ریزی اصولی، نقش موثری در تنوع بخشی به اقتصاد روستایی برعهده گیرند.هدف: هدف از انجام این پژوهش، شناسایی عوامل موثر بر توسعه الگوی گردشگری نواحی روستایی شهرستان ماسال می باشد.روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و دارای ماهیت اکتشافی از نوع کیفی-کمّی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل دهیاران و کارشناسان شورای اسلامی روستاهای هدف گردشگری شهرستان ماسال می باشد که به صورت هدفمند انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها، از مصاحبه های عمیق به صورت سوال های باز و سپس ساخت پرسشنامه محقق ساخته، استفاده گردید. در روش تجزیه و تحلیل داده ها نیز از روش کدگذاری، روش آماری توصیفی شامل میانگین، انحراف استاندارد و روش آماری استنباطی شامل آزمون فریدمن و تحلیل مسیر بارهای عاملی با استفاده از نرم افزار SPSS و AMOS استفاده گردید.قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مطالعاتی در پژوهش حاضر، شهرستان ماسال می باشد.یافته ها: یافته ها نشان داد، جاذبه های طبیعی نواحی روستایی شهرستان ماسال با ضریب مسیر 89/0 نسبت به سایر عوامل اثر مستقیم و بسیار مهمی در الگوی گردشگری روستایی شهرستان ماسال دارد.نتایج: نتایج نشان داد که الگوهای اصلی گردشگری در نواحی روستایی شهرستان ماسال شامل اکوتوریسم، گردشگری تاریخی و گردشگری مذهبی می باشد. که از جمله عوامل تاثیرگذار در این زمینه موقعیت جغرافیایی و اقلیم روستاها، قابلیت و محدودیت های روستا به صورت مستقیم و منافع گردشگری، اثرات مثبت و منفی اقتصادی و اجتماعی و اقدامات مسئولان در جهت توسعه گردشگری به طور غیرمستقیم بر الگوی گردشگری روستایی این نواحی اثرگذار است.