سید هادی حسینی

یکی از جنبه های پویایی شهر، حرکت خانواده ها از یک محل مسکونی به سایر محله ها در داخل شهر است. این جابه جایی ها که به دلایل و انگیزه های فردی، اجتماعی و اقتصادی صورت می گیرد، نقش عمده ای در شکل گیری و یا تغییر ساختار اجتماعی فضایی شهر ایفا می کند. در مطالعات شهری، بررسی چگونگی و چرایی تحرکات سکونتی، برای دست یابی به قانون مندی های حاکم بر آن، از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این تحقیق بررسی مهاجرت های درون شهری خانواده ها در داخل شهر سبزوار و تحلیل عوامل تأثیرگذار بر این تحرکات است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز به روش پیمایشی گردآوری شده و با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بیش از نیمی از خانواده های مورد بررسی (4/56 درصد) حداقل یک بار محل سکونت خود را در داخل شهر تغییر داده اند. بیش ترین حجم جابه جایی خانواده ها در داخل و بین مناطق درآمدی متوسط، متوسط به پایین تا کم درآمد صورت گرفته است. البته این جابه جایی ها همیشه در جهت مثبت یعنی از مناطق درآمدی پایین به سمت مناطق درآمدی بالاتر نبوده است بلکه تحرکات سکونتی معکوس به سوی مناطق درآمدی پایین تر نیز وجود داشته است. از دیگر نتایج این تحقیق وجود رابطه ی معنادار بین شاخص های اجتماعی اقتصادی، به ویژه سطح درآمد و تحصیلات با چگونگی تحرکات سکونتی خانواده ها است. دلایل و انگیزه های اقتصادی (بهبود وضعیت مالی یا کاهش درآمد)، سنخیت اجتماعی - اقتصادی و احساس منزلت اجتماعی، نزدیکی به خویشاوندان و آشنایان و محیط ساکت و آرام از مهم ترین عوامل مؤثر در انتخاب محل سکونت وتغییر آن توسط خانواده ها بوده است.

طی سال های اخیر، اختلاط کاربری اراضی و توسعه ی ترکیبی به یکی از حوزه های مهم پژوهش در مطالعات شهری تبدیل شده است. یکی از مباحث مهم در ارتباط با اختلاط کاربری، چگونگی سنجش آن در مناطق شهری است. با توجه به اینکه در بسیاری از پژوهش ها، اختلاط کاربری به عنوان یک متغیر مستقل فرض گردیده که بر سایر ابعاد زیست شهری تأثیر می گذارد، لذا چگونگی سنجش آن برای دست یابی به نتایج قابل اعتماد بسیار مهم است، لذا هدف این پژوهش، ارزیابی نتایج روش های مختلف در سنجش اختلاط کاربری اراضی در شهر مشهد است. نوع پژوهش، کاربردی و به لحاظ روش شناختی دارای رویکردی تحلیلی-تطبیقی است. داده ها از طریق بررسی اسنادی کاربری اراضی شهر مشهد گردآوری شده است. از چهار روش فرانک و همکاران، هرفیندال-هریشمن، سیمپسون و آنتروپی شانون برای سنجش اختلاط کاربری اراضی استفاده گردید. نتایج پژوهش نشان داد که چهار روش مورداستفاده در این پژوهش را می توان بر اساس نسبت مشابهت در نتایج، در دو دسته طبقه بندی نمود؛ روش های آنتروپی شانون و فرانک در یک طبقه و روش های تنوع سمپسون و هرفیندال– هریشمن نیز در طبقه ا ی قرار می گیرند. بررسی ها نشان داد که نوع روش مورداستفاده برای سنجش اختلاط کاربری اراضی می تواند بر نتیجه ی به دست آمده تأثیرگذار باشد و بر این اساس، ضروری است که در بررسی اختلاط کاربری اراضی و مخصوصاَ زمانی که قرار است این موضوع به عنوان یک متغیر مستقل مهم در پژوهش مورداستفاده قرار گیرد، نوع روش انتخابی باید با دقت و اهتمام بیش تری انتخاب گردد و به ویژه اینکه در صورت لزوم ضروری است از دو یا چند روش مختلف نسبت به بررسی وضعیت اختلاط کاربری اراضی اقدام نمود. در خصوص این که کدام یک از روش های چهارگانه مورداستفاده در این پژوهش از قابلیت اعتماد بیش تری برخوردار هستند، نمی توان پاسخی مطمئن ارائه نمود و بر این اساس پیشنهاد می شود که در سنجش اختلاط کاربری، بر اساس ماهیت موضوعی که در حال بررسی است، نسبت به وزن دهی به کاربری های مختلف بر اساس اهمیت آن اقدام نمود.

هدف اصلی این تحقیق، تحلیل سطح پایداری توسعه در شهر سبزوار می باشد. روش شناسی تحقیق، رویکردی کمی تحلیلی است. در بخش مبانی نظری و ادبیات موضوع از روش اسنادی استفاده گردید و از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی نیز جهت تحلیل سطح پایداری بهره گرفته شد. در جهت تحلیل سطح پایداری توسعه شهر سبزوار، با بررسی مبانی نظری و ادبیات تحقیق و هم چنین انجام مطالعات اکتشافی در سطح شهر سبزوار، در نهایت 58 شاخص انتخاب گردید که در قالب پنج بعد اصلی پایداری شهری شامل ابعاد محیطی، اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و کالبدی دسته بندی گردیدند. بعد محیطی شامل 5 شاخص، بعد اقتصادی شامل 7 شاخص، بعد اجتماعی شامل 23 شاخص، بعد کالبدی شامل 19 شاخص و بعد مدیریتی شامل 4 شاخص می باشد. یافته های حاصل از تحقیق بیانگر این است که بیشترین ناپایداری از آن بعد مدیریتی با ضریب نهایی 234/0 و کمترین ناپایداری مربوط به بعد محیطی با ضریب نهایی 044/0 است. هم چنین تلفیق ضرایب حاصل از مجموعه شاخص ها حاکی از این است که این شهر درشرایط ناپایداری قرار دارد، به طوری که ضریب نهایی پایداری برای گزینه کاملاً ناپایدار برابر با 356/0 و برای گزینه نسبتاً ناپایدار 243/0 می باشد، در حالی که این ضرایب برای گزینه های کاملاً پایدار و نسبتاً پایدار به ترتیب برابر با 123/0 و 122/0 است. بر این اساس به نظر می رسد که هرگونه برنامه ریزی در جهت پایدار ساختن توسعه شهر سبزوار باید درگام اول مبتنی بر بهبود سازوکارهای نظام مدیریت شهری و به خصوص ایجاد مدیریت واحد شهری باشد. قطعاً بهبود نظام مدیریت و برنامه ریزی شهری، تاثیرات شگرفی را بر بهبود و پایداری سایر ابعاد توسعه، برجای خواهد نهاد.

موضوع کیفیت زندگی به خصوص در زمینه ی شهری در سال های اخیر توجهات زیادی را به خود جلب کرده و به طور فزاینده ای به موضوع تحقیقات مختلف تبدیل شده است. بر این اساس، هدف اصلی این تحقیق بررسی تفاوت های فضایی کیفیت زندگی در شهر همدان است. با توجه به اهمیت جایگاه عدالت در ابعاد مختلف بر رضایتمندی شهروندان از کیفیت زندگی، مطالعه ی چگونگی ارتباط میان عدالت فضایی و رضایت مندی شهروندان از کیفیت زندگی خود، از موضوعات دیگری است که موردمطالعه قرار خواهد گرفت. محدوده ی موردمطالعه تمام نواحی شهر همدان که دربرگیرنده ی 4 منطقه ، 12 ناحیه و 75 محله است. با توجه به گستردگی محدوده ی موردمطالعه، از میان محلات شهر همدان، 17 محله به عنوان محلات منتخب برای مطالعه انتخاب گردیدند. روش شناسی تحقیق، توصیفی زمینه یابی (پیمایشی) و همبستگی است و ازآن رو که تحقیق در یک محدوده ی جغرافیایی خاص صورت می گیرد، می توان آن را در زمره ی پژوهش های موردی دانست. ابزار اصلی تحقیق پرسش نامه ی محقق ساخته بر اساس پرسش نامه ی استاندارد کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی است. بر اساس یافته های پژوهش، امتیاز کلی کیفیت زندگی در محله های موردمطالعه در شهر همدان برابر با 13/3 و بیشتر از حد متوسط است. هم چنین یافته های تحقیق گویای آن است که رابطه ی معنی دار و مستقیمی میان بهره مندی از عدالت فضایی (بهره مندی از خدمات و امکانات شهری) و رضایت مندی از کیفیت زندگی در محلات موردمطالعه وجود داشته است.

هدف: این پژوهش، مسئله توزیع فرصت های برابر آموزشی در مقطع ابتدایی دولتی استان گلستان را در سال تحصیلی 1401- 1400 مورد مطالعه قرار داده است. روش شناسی: روش پژوهش، مطالعه کاربردی از نوع توصیفی بود. جامعه آماری جمعیت واجب التعلیم شهرستان های استان گلستان و نمونه برابر با جامعه بود. ابزار تحقیق چک لیستی شامل جمعیت واجب التعلیم، جمعیت ثبت نام شده، ساختمان های آموزشی و تعداد مدارس ابتدایی بود. داده های مورد نیاز این پژوهش از اداره کل آموزش و پرورش، اداره کل ثبت احوال و سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گلستان بدست آمد. جهت محاسبه برخورداری از فرصت های برابر آموزشی از منحنی لورنز و ضریب جینی، محاسبه فرصت های برابر جنسیتی از ضریب جنسیت (GPI) و جهت محاسبه فرصت های برابر در دسترسی به فضای آموزشی از ضریب بهره برداری استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد ضریب جینی در تمامی پایه های دوره ابتدایی دولتی استان گلستان نزدیک به عدد صفر بوده، که نشان دهنده شدت نابرابری پایین در فرصت های آموزشی مقطع ابتدایی شهرستان های استان می باشد. در بخش محاسبه فرصت های برابر جنسیتی، یافته ها نشان داد که در شهرستان های (بندرترکمن و علی آباد) نابرابری جنسیتی به ضرر پسران، در شهرستان (بندرگز) نابرابری جنسیتی به ضرر دختران وجود دارد. همچنین در سایر شهرستان ها برابری جنسیتی در دسترسی به آموزش ابتدایی دولتی وجود داشت. در محاسبه فرصت های برابر در دسترسی به فضای آموزشی یافته ها نشان داد مقدار ضریب بهره برداری برای تمامی شهرستان ها بالاتر از 1، که نشان دهنده نابرابری در دسترسی به فضاهای آموزشی در تمامی مناطق شهری استان بود.