حسین بارانی

حسین بارانی

مدرک تحصیلی: دانشیار مرتع و آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
پست الکترونیکی: barani.h@gmail.com

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۶ مورد.
۱.

دانش بومی شترداری در قلمرو عشایر ایل کلکویی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۹ 1 - 47

کلید واژه ها: شترداری ایل کلکویی دانش بومی نشانه گذاری شتر نامگذاری شتر استان قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۴۴
دانش بومی ﺷﺘﺮداری در مناطق بیابانی ﯾﮑﯽ از آن ﻣﻘﻮله هایی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎوﺟﻮد ﻗﺪﻣﺖ و اﻧﺤﺼﺎرﺗﻘﺮﯾﺒﯽ آن در ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﭼﻮن اﯾﺮان ﭼﻨﺪان ﮐﻪ باید ﺷﺎﯾ ﺴﺘﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮردبررسی قرارنگرفته است. هدف این تحقیق شناسایی دانش بومی شترداری در قلمرو عشایر ایل کلکویی در دشت مسیله استان قم بوده که دارای سابقه دیرینه شترداری در این منطقه می باشند. شیوه دستیابی به داده ها به ﺻﻮرت ﻣﯿﺪاﻧﯽ با حضور مستمر بین عشایر ایل کلکویی به شیوه مصاحبه(پرسش و پاسخ)، مشاهده، فیلمبرداری و عکسبرداری طی سه سال صورت گرفته است همچنین علاوه بر مصاحبه های انفرادی با شترداران بومی و خبرگان عشایر به منظور گردآوری داده ها و آگاهی به دانش بومی شترداران از مصاحبه های گروهی نیز استفاده به عمل آمده است . اطلاعات براساس همگرایی و واگرایی طبقه بندی شده است یافته ها شامل دانش بومی مربوط به نامگذاری ، نشانه گذاری، جایگاه شتر، ویژگی شتر خوب و تولید مثل بین عشایر ایل کلکویی بوده است. نتایج تحقیق در قلمرو عشایر ایل کلکوئی نشان داد ایشان در امر شترداری از دانش بومی و تجربه شغلی گسترده ای برخوردارند .
۲.

دانش بومی تهیه خوراک های محلی از گیاهان خودرو مرتعی (مطالعه موردی: محلیان مراتع گوغر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های انسان شناسی ایران دوره ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴ 27 - 48

کلید واژه ها: دانش مردم محلی غذای محلی گوغر گیاهان مراتع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۱۴
دانش بومی علمی بر پایه تجربه بومیان و سازگار با زیست بوم خاص خود می باشد که کاربرد صحیح آن بخشی از نیازهای انسانی را برطرف می نماید. ثبت این دانش غالبا بر دوش مردم نگاران است. یکی از زمینه های مهم در پژوهش های مردم نگارانه ثبت دانش بومیان در زمینه نحوه طبخ غذا با استفاده از گیاهان خودروی مرتعی در محل سکونت آن ها است. این پژوهش با هدف جمع آوری دانش بومی مردم منطقه گوغر بافت در زمینه طبخ انواع غذاهای محلی با استفاده از گیاهان خودرو مرتعی انجام شده است. روش اصلی در این تحقیق، اطلاعات یابی به شیوه مستقیم و جمع آوری داده های خام بود. در همین راستا از تابستان 1398 تا پایان بهار 1399، به دفعات به منطقه مورد مطالعه مراجعه شد و دانسته های سنتی مردم گردآوری گردید. روش های جمع آوری اطلاعات در این تحقیق شامل مصاحبه آزاد، مصاحبه نیمه ساختار یافته و مشاهده مشارکتی بوده است. مصاحبه ها به صورت هدفمند از خبرگان محلی منطقه صورت پذیرفت که شناسایی آن ها به صورت روش گلوله برفی انجام شد. در این پژوهش 15 گیاه که در طبخ خوراک های سنتی و محلی به کار برده می شد شناسایی گردید. با استفاده از این گیاهان، مردم محلی 20 غذای مختلف را تهیه می کردند. بنابراین با توجه به گستردگی تنوع فرهنگی و اقلیمی موجود در کشور، گنجینه عظیمی از دانش مربوط به نظام های غذای بومی حاصل از گیاهان خودروی مرتعی وجود دارد که ثبت، بررسی و تحلیل این نوع از نظام غذایی بومی رو به زوال اهمیت زیادی دارد.
۳.

اتنواکولوژی مراتع شور و قلیایی ترکمن صحرا با استفاده از دانش سنتی دامداران ترکمن: مطالعه موردی شهرستان آ ق قلا استان گلستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۷ 321 - 354
تعداد بازدید : ۱۱۳ تعداد دانلود : ۹۶
در پژوهش حاضر سوال اصلی نحوه درک دامداران از گیاهان در مراتع شور و قلیایی و رابطه بین آب، خاک و گیاه بود. گردآوری داده با استفاده از روش پیمایش میدانی و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با دامداران مرتع اینچه برون شهرستان آق قلا استان گلستان صورت گرفت. دامداران به 38 گونه گیاهی با ارائه نام محلی اشاره کردند. دانش سنتی دامداران نشان داد زمین در مراتع ترکمن صحرا یا شیرین است یا شور و به جای این دو اصطلاح، اصطلاحات سالم - ناسالم و خوب - بد نیز در توصیف نوع زمین کاربرد دارند. دامداران در ادامه هفت طبقه خاک شیشه ای، شُر، مرطوب، نائور، تپه ای، قرمز و سیاه را معرفی کردند که در هر یک از این طبقات گونه های گیاهی خاصی حضور دارند. نتایج این پژوهش نشان داد دامداران ترکمن از دانش غنی در خصوص توصیف گیاهان و زیستگاه های آنها برخوردار هستند. نوآوری این مطالعه استفاده از دانش سنتی دامداران ترکمن در شناسایی گیاهان، طبقات خاک و ویژگی های آن بود که برای اولین بار در منطقه انجام شده است. پیشنهاد می شود سیاست گذاری در زمینه مدیریت منابع طبیعی ایران جهت استفاده از دانش بوم شناختی سنتی جوامع محلی، برنامه ریزی و تصمیم گیری از پایین به بالا را نیز مد نظر قرار دهد.
۴.

مطالعه دانش بومی گیاهان مورد استفاده بهره برداران در مراتع گوغر بافت استان کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 369 - 424

کلید واژه ها: دانش بومی گیاهان دارویی کرمان گوغر بافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۱۶۴
اتنوبوتانی به عنوان شاخه ای از دانش بومی به مطالعه چگونگی استفاده افراد یک قوم، یک فرهنگ و یا یک ناحیه خاص از گیاهان بومی موجود در آن منطقه می پردازد. این مطالعه با هدف معرفی گیاهان خوراکی و دارویی که توسط مردم بومی گوغر استفاده می شوند، انجام گردیده است. به همین منظور، طی تابستان 1398 و بهار 1399، گیاهان خوراکی و دارویی مورد استفاده افراد بومی در منطقه شناسایی شد. اطلاعات کسب شده در این پژوهش، در قالب مصاحبه آزاد، مصاحبه نیمه ساختار یافته و مشاهده مشارکتی گردآوری گردید. مصاحبه ها به صورت هدفمند از خبرگان محلی صورت پذیرفت. در مجموع 36 گونه با استفاده های خوراکی و دارویی شناسایی گردید که دانش مردم محلی در ارتباط با آن بسیار وسیع می باشد. این دانش شامل شناسایی گیاهان، زمان مناسب برداشت، اندام مورد استفاده، خواص دارویی، کاربرد های خوراکی، نحوه استفاده و همچنین در ارتباط با اکولوژی گیاهان می باشد. نتایج حاصل نشان می دهد که اندام برگ بیشترین استفاده خوراکی و دارویی را دارا می باشد. گیاهان خوراکی به صورت پخته و گیاهان دارویی به شکل خام بیشترین ترین شکل مصرف را دارند و بیشترین استفاده دارویی از گیاهان منطقه جهت معالجه بیماری های گوارشی می باشد.
۵.

مطالعه ویژگی ها و ثبات رنگی نخ پشمی رنگرزی شده با برخی از مواد رنگزای زرد طبیعی

نویسنده:
منبع: رج شمار دوره اول بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 51 - 63

کلید واژه ها: رنگرزی سنتی مواد رنگزای طبیعی شید زرد قدرت رنگی ثبات رنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۲۴۳
مواد رنگزای طبیعی فراوانی مانند اسپرک، برگ مو، جاشیر، زرد چوبه، زعفران، سماق، پوست پیاز، اکالیپتوس، گلرنگ، گل بابونه، گل جعفری و بسیاری دیگر از گل های موجود در طبیعت وجود دارند که میتوان برای کسب رنگ زرد با درجات مختلف استفاده نمود. در این تحقیق از 10 رنگینه زرد طبیعی رایج در رنگرزی سنتی برای رنگرزی کلاف نخ پشمی استفاده شد. ابتدا، کلاف های نخ پشمی با سه غلظت مختلف از دندانه کلرید قلع (1، 2 و 3 درصد وزنی) به روش پیش دندانه عمل شد و بعد از آن با درصد های مختلف از ماده رنگزا (10%، 30% و 60%) در حضور اسید استیک رنگرزی شدند. طیف های انعکاسی نمونه های رنگرزی شده مورد بررسی و قدرت رنگی آنها محاسبه گردید. با توجه به قدرت رنگی نمونه های رنگرزی شده می توان بیان نمود که ماده رنگزای پوست پیاز و سماق به ترتیب دارای بیشترین و کمترین قدرت رنگی می باشند. نمونه کلاف نخ رنگرزی شده با ماده رنگزای زردچوبه نسبت به سایر نمونه ها دارای ثبات نوری کمتری می باشد.
۶.

دانش اتنواکولوژی، مبانی تقسیم بندی و نامگذاری عرصه های مرتعی از دیدگاه بهره برداران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های انسان شناسی ایران دوره ۱۰ بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 233 - 256

کلید واژه ها: تقویم محلی عشایر کرمان گوغر مشاهده مشارکتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۹۹
دانش بومی دانشی است که از حوزه جغرافیایی خاصی سرچشمه گرفته است. این دانش به طور طبیعی تولید شده و شامل مجموعه ای از بهترین، سودمندترین و سازگارترین شیوه های بهره برداری و زندگی در محیط خاص خود است. اتنواکولوژی یکی از شاخه های این دانش و شیوه ای از بررسی ارتباط انسان ها با محیط پیرامون آن هاست که بر نقش شناخت و معرفت انسان را در تعامل منظم و قاعده مند وی با طبیعت تأکید می کند. این پژوهش با هدف بررسی دانش بومی بهره برداران منطقه گوغر درباره مبانی تقسیم بندی و نام گذاری عرصه های مرتعی، خاک ها و همچنین تقویم محلی انجام شده است. ابزارهای گردآوری اطلاعات در این پژوهش شامل مصاحبه آزاد، مصاحبه نیمه ساختاریافته و مشاهده مشارکتی بوده است. مصاحبه ها با استفاده از روش گلوله برفی از خبرگان محلی منطقه صورت گرفت. درنهایت از اطلاعات کسب شده از مصاحبه ها، فیش برداری و استخراج مفاهیم کلیدی از دانش بومی آن ها انجام شد. یافته های حاصل نشان می دهد که مردم محلی، محیط اطراف خود و اجزا و عناصر آن را کاملاً می شناسند؛ تا آنجا که قادرند عرصه های مرتعی را با توجه به عوامل مختلفی از قبیل اقلیم، آفتاب گیر و سایه گیربودن، عوارض و ناهمواری ها، جنس زمین، ارتفاع و دما، پوشش گیاهی، رطوبت، کاربری و غالب بودن یک عامل محیطی به طبقات مختلف تقسیم کرده و خاک ها را براساس جنس، رنگ و عمق از یکدیگر تفکیک کنند. همچنین آن ها در ارتباط با زمان نیز تقسیم بندی هایی درنظر دارند که هم یک سال و هم یک شبانه روز را شامل می شود و کارهای خود را مطابق با آن پیش می برند؛ بنابراین دانش جوامع محلی از محیط اطرف خود بسیار وسیع تر است و جنبه های مختلفی را در برمی گیرد.
۷.

بررسی و رتبه بندی عوامل مدیریتی تخریب زمین و بیابان زائی دشت سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مخاطرات محیط طبیعی سال هشتم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 131 - 148

کلید واژه ها: بیابانزائی تخریب زمین پیشران مدیریتی بیابانزدائی سیستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۹ تعداد دانلود : ۵۳۲
  مفهوم بیابانزائی به از دست دادن خدمات اکوسیستم بدلیل تاثیر آشفتگی های انسانی و یا تغییرات اقلیمی در اکوسیستم های مناطق خشک مرتبط است. بیابان زایی بسته به پیشران و شرایط جغرافیایی، می تواند باعث تغییرات قهقرائی عمدتا پایدار در اکوسیستم گردد. مهار این پدیده مستلزم شناخت علل پیشرانی آن است. این مقاله به بررسی نیروهای مدیریتی موثر بر بیابان زائی دردشت سیستان می پردازد. به منظور انجام این پژوهش از طریق منابع علمی مرتبط، پرسش نامه و گروه تخصصی از کارشناسان مرتبط طی دو مرحله به کارگیری روش دلفی لیستی از عوامل پیشران مدیریتی تهیه شده سپس عوامل کاندید در 8 معیار گروه بندی و در انتها با ابزار پرسش نامه که روایی و پایایی آن مورد تایید اساتید بوده، مورد قضاوت کارشناسان قرار گرفته در پایان با استفاده از روش های آماری و فرایند تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) رتبه بندی گردیده است. نتایج حاصل از تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار SPSS19 نشان داد که معیارهای پیشران مدیریتی موثر بر بیابانزایی و تخریب زمین به ترتیب مدیریت بیابان (47/33%)، مدیریت اجرای قوانین و حقوق داخلی زیست محیطی (43/15%)، مدیریت مطالعات و دانش علمی مرتبط (76/13%)، مدیریت کشت و کار متناسب (81/10%)، مدیریت خاک و زمین (8%)، مدیریت دانش بومی و فرهنگی (6/6%)، مدیریت آب (1/6%) و مدیریت مسائل مربوط به دام در منطقه (81/5%) می باشند. در بین 72 عامل کاندید، 46 عامل با کسب بیش از 60 درصد نمره و اتفاق نظر پاسخگویان از بقیه تاثیر گزارتر بودند که با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) رتبه بندی شدند. مهمترین عوامل مدیریتی موثر بر تخریب زمین و بیابانزائی دشت سیستان به ترتیب رتبه: فقدان مدیریت جامع حوزه آبریز در برنامه ریزی ها، مربوط به معیار دانش و شناخت؛ تنها بودن منابع طبیعی در کار مقابله با بیابانزایی، مربوط به معیار مدیریت بیابان؛ عدم تخصیص حق آبه زیست محیطی از منابع آب موجود، مربوط به معیار مدیریت آب؛ ناهماهنگی ادارات مرتبط با مهار بیابانزایی و فقدان طرح کلان و جامع بیابانزدایی، هر دو مربوط به معیار مدیریت بیابان می باشند.
۸.

شناسایی عدم قطعیت ها، پیشران ها و راهبردهای پایداری معیشت وابسته به مرتع داری در جوامع روستایی (مطالعه موردی: مراتع ایران تورانی سیستان و بلوچستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه پاییز ۱۳۹۸ شماره ۵۶ 91 - 118

کلید واژه ها: مرتعداری عدم قطعیت ها پیشران ها راهبردهای پایداری معیشت پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۴ تعداد دانلود : ۴۱۱
این مطالعه سعی دارد عدم قطعیت ها، پیشران ها و راهبردهای پایداری معیشت مرتع داری در روستاهای سیستان و بلوچستان را شناسایی کند. بدین منظور از مصاحبه عمیق با خبرگان دانشگاهی و اداری استفاده شد. در این پژوهش برای انتخاب نمونه ها از نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی استفاده شد. روایی مصاحبه ها تایید شد و برای تایید پایایی مصاحبه ها نیز از روش باز آزمایی استفاده شد. پیشرانهای کلان یا کلان روندها تعیین و عدم قطعیت ها با رویکرد استیپ در 5دسته کلی قرار گرفت و نیروهای پیشران متناظر با عدم قطعیت ها شناسایی و با سیر مراحل دلفی و کسب سطح توافق 75درصد به عنوان پیشران های کارا استخراج گردید. نتایج نشان داد در همه گروه ها عدم قطعیت وجود داشته و برنامه ریزی می بایست متناسب با آن انجام گیرد. بیشترین خوشه های عدم قطعیت در حوزه هایی مانند خدمات حمایتی، مدیریت طرح مرتع داری، توان تولید مراتع و پوشش گیاهی و منابع آب شناسایی گردید. در زمینه پیشران ها نیز عامل مدیریت (سیاسی-مدیریتی- قانونی) مهم ترین پیشران های اثرگذار بر پایداری معیشت روستایی معرفی گردید. در خاتمه راهبردها با نظر نخبگان و فرایند دلفی تعیین و از میان راهبردهای محوری، 30 راهبرد که دارای وزن اثرگذاری تقریبی 80 درصد بودند منطبق با نظریه پارتو به عنوان سناریو محوری انتخاب و معرفی شدند. نتایج این پژوهش نشان داد در برنامه ریزی پایدار معیشت مرتع داری برای روستائیان و عشایر مهم ترین ارکان مدیریت و قانون گذاری، اقتصاد منابع طبیعی و توان تولید مراتع می باشند. در کنار این موارد، ارکان انسانی، فرهنگی اجتماعی و زیرساخت ها نیز سهم خاص خود را دارند و پایداری معیشت مرتع داران زمانی حاصل می شود که برنامه ها بر اساس سناریوهای دینامیک و فراگیر بنا شوند و علاوه بر ایجاد استراتژی های محوری در حوزه های اجتماعی، اقتصادی، علم و فناوری، محیط زیست و سیاست و قانون گذاری، راهبردهای اجرائی مدنظر قرار گرفته و با تأمین نیازهای مبنایی زمینه پویایی و پایداری ایجاد گردد.
۹.

طراحی معیارها و شاخص های اندازه گیری ارزش گذاری خدمات فرهنگی اکوسیستم براساس مختصات بومی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقش جهان سال نهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 305-312

کلید واژه ها: اکوسیستم خدمات فرهنگی اکوسیستم ارزشگذاری فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۳ تعداد دانلود : ۴۲۵
ﻣﻨﺎﺑﻊ زیﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺟﻬﺎن ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎیﻪﻫﺎی ارزﺷﻤﻨﺪی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ارزش واﻗﻌﯽ آن ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ارزشﮔﺬار ی اكﻮﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و زیﺴﺖﻣﺤﯿﻄﯽ را ﺑﺮای ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﺎﻓﺖﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ویﮋهای ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در ایﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺎ ﻣﺮور ﻧﻈﺎمﻫﺎی ارزیﺎﺑﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ در ﭼﻨﺪ ﮐﺸﻮر و ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ اﮐﺘﺸﺎﻓﯽ ﺑﺎ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان و ﺧﺒﺮﮔﺎن ﻣﺮﺗﺒﻂ در ایﺮان و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش دﻟﻔﯽ، ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ، زیﺮﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎیﯽ ﺑﺮای ارزیﺎﺑﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اكﻮﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ایﺮان ﺗﺪویﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﺲ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺟﻮد و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﻫﺎ، ۵ ﻣﻌﯿﺎر، ۱۷ زیﺮﻣﻌﯿﺎر و ۵۶ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮای ارزیﺎﺑﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ اكﻮﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺘﺨﺮاج و ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪﻧﺪ. ۵ ﻣﻌﯿﺎر اﺻﻠﯽ ﺷﺎﻣﻞ زیﺒﺎیﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﺗﻔﺮج و ﺑﻮمﮔﺮدی، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺳﺎیﺖﻫﺎ و ﭘﺪیﺪهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎ ارزش ﻣﻌﻨﻮی و ﻣﻌﯿﺎر یﺎدﮔﯿﺮی و آﻣﻮزش ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻌﯿﺎر زیﺒﺎیﯽﺷﻨﺎﺧﺘﯽ زیﺮﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺗﻨﻮع ﭼﺸﻢاﻧﺪازﻫﺎ، ﺣﯿﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ، ﮔﻮﻧﻪﻫﺎی ﻣﻌﯿﻦ و اﻫﻤﯿﺖ ﺣﻔﺎﻇﺘﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮای ﻣﻌﯿﺎر ﺗﻔﺮج و ﺑﻮمﮔﺮدی زیﺮﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﭘﺎرکﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ و اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻃﺒﯿﻌﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻌﯿﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ زیﺮﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﺳﺎیﺖﻫﺎی ﺗﺎریﺨﯽ، ﻣﯿﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻣﻨﺒﻊ اﻟﻬﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻫﻨﺮی، ﻣﮑﺎنﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ و رویﺪادﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺗﻌﺮیﻒ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻌﯿﺎر ﺳﺎیﺖﻫﺎ و ﭘﺪیﺪهﻫﺎی ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎ ارزش ﻣﻌﻨﻮی ﺑﺎ زیﺮﻣﻌﯿﺎر ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ و در ﻧﻬﺎیﺖ یﺎدﮔﯿﺮی و آﻣﻮزش ﺑﺎ ۵ زیﺮﻣﻌﯿﺎر ﺷﺎﻣﻞ داﻧﺶ زیﺴﺖﺑﻮم، داﻧﺶ ﺳﻨﺘﯽ، ﻣﺪیﺮیﺖ داﻧﺶ، آﮔﺎﻫﯽ و داﻧﺶ ذیﻧﻔﻌﺎن و ﺗﺠﺮﺑﻪﮔﺮ ی در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮای ﻫﺮ یﮏ از ایﻦ زیﺮﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎمﺷﺪه ﺷﺎﺧﺺﻫﺎیﯽ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه اﺳﺖ.
۱۰.

دانش بومی جوامع محلی پیرامون گیاهان خوراکی خودرو در مراتع زبرخان نیشابور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۹ 43 - 96

کلید واژه ها: دانش بومی مشاهده مشارکتی خوراک نیشابور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۴
یکی از روش های مورد استفاده برای پاسخگویی به دغدغه های انسان در جامعه ی امروز، رجوع به دانش تجربی گذشتگان و بهره گیری از خرد تجربی انباشته و تاریخی بهره برداران محلی است. از جمله این دانش های ارزشمند، دانش بومی گاه منحصربفرد شناسایی گیاهان خودروی خوراکی و شیوه های مصرف آنها در جوامع محلی است. لذا تحقیق حاضر با هدف آشنایی و مستندسازی فرهنگ استفاده سنتی از گیاهان خوراکی مراتع زبرخان واقع در استان خراسان رضوی صورت گرفت. در این مطالعه باور ها و دانستنی های سنتی مردم پیرامون گیاهان در قالب مصاحبه ی آزاد به صورت گروهی و انفرادی، مشاهده ی مشارکتی، حضور های مستمر و پی درپی در طی سال های 96-97 گردآوری گردید. شیوه ی انتخاب افراد جهت مصاحبه به روش هدفمند و به صورت گلوله برفی بوده است. مصاحبه ها با محوریت نام محلی گیاهان، فرم رویشی، نحوه ی برداشت، اندام مورد استفاده، نحوه ی مصرف و خواص گیاهان مطرح و مصاحبه تا جایی ادامه پیدا می-کرد که پاسخ های تکراری ثبات و صحت مصاحبه را محقق می ساخت. در نهایت از اطلاعات کسب شده از شیوه های متفاوت مصاحبه فیش برداری شده و استخراج مفاهیم کلیدی بر اساس هدف تحقیق صورت پذیرفت. یافته ها نشان داد که اغلب گونه های شناسایی شده به جز مصارف خوراکی، واجد مصارف چند منظوره دارویی و تامین علوفه دام بوده و به جز تامین نیازهای خوراکی و دارویی سالیانه خانوار در تامین بخشی از معیشت ساکنین از طریق جمع آوری و فروش یا تامین علوفه دام، دخیل هستند. نتایج این تحقیق و یافته های آن می تواند بسترساز تحقیقات آتی در زمینه توسعه دانش غذایی و مدیریت مراتع از طریق اصلاح و احیاء آنها با گیاهان خوراکی و دارویی مورد استقبال مردم در مناطق مشابه باشد.
۱۱.

بررسی دانش بومی شناخت و طبقه بندی اجزای محیطی در جهت مدیریت بهینه مراتع (مطالعه موردی: عشایر دیلگان در استان کهگیلویه و بویراحمد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۷ 33 - 74

کلید واژه ها: مدیریت مرتع عشایر دانش بومی نظام تقسیم بندی بوم سازگان فرهنگ زیست محیطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۴۱۸
بهره برداران مرتع، اعم از جامعه عشایری و روستایی در ایران، از سالیان بسیار دور اندوخته های ارزشمندی در زمینه دانش بومی مدیریت مرتع دارند که پتانسیل های فرهنگی و سرمایه های اجتماعی و فرهنگی این جامعه کهن به شمار می روند. لذا در این تحقیق به بررسی مبانی تقسیم بندی و نامگذاری اجزای محیط در مرتع دیلگان به عنوان عاملی مهم در نظام های طبقه بندی عرصه های مرتعی از منظر دانش بومی پرداخته شد. گرد آوری اطلاعات از طریق مصاحبه در محل زندگی عشایر و مشاهده مشارکتی بر اساس روش پیمایشی صورت پذیرفت. از اطلاعات کسب شده از شیوه های متفاوت مصاحبه، فیش برداری شده و استخراج مفاهیم کلیدی از دانش روایی بومیان صورت گرفت. نتایج این بررسی گویای آن است که عشایر دارای مشاهداتی زیرکانه و دقیق در مورد نظام های طبقه بندی شده اند که کاملا با شرایط محلی مطابقت دارد. چنانکه ایشان برای هریک از اجزای طبیعت پیرامون خود طبقه بندی های مجزایی قائل بودند. بر این اساس ایشان عرصه مرتع را بر مبنای شکل ناهمواری، دما، پوشش گیاهی، خاک، منابع آب، کاربری اراضی و راه های دسترسی تقسیم بندی نموده و برای هر یک نام و تعریف مجزایی قائلند. این اجزا به گونه ای نامگذاری و تعریف گردیده است که برای اکثر قریب به اتفاق مردم بومی دارای مفاهیمی کاربردی و شناخته شده است چنانکه هرچند که این مفاهیم به عنوان منابع مکتوب درجایی ثبت نگردیده، لیکن اشتراک های فرهنگ زیست محیطی آنچنان در نامگذاری هریک از اجزای زیست بوم لحاظ گردیده که برای اکثر مردمان ساکن در عرصه مورد مطالعه ذکر نام های اجزای طبیعت مفاهیمی مشترک را به ذهن متبادر می سازد.
۱۲.

واکاوی دانش بومی پیرامون گیاه گَنَبو(آنغوزه ) در مراتع زاگرسی(مطالعه موردی: تنگ-سرخ، استان کهگیلویه و بویراحمد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 1-52

کلید واژه ها: دانش بومی گَنَبو اتنواکولوژی اتنوفارماکولوژی اگرونومی مراتع تنگ سرخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۳۶۸
به منظور بررسی دانش بومی گَنَبو(آنغوزه) از گونه های مهم دارویی_صنعتی مراتع، که از قدیم الایام تاکنون مورد استفاده مردم محلی قرار می گیرد، این تحقیق در منطقه تنگ سرخ که بیشترین تعداد بهره بردار و بیشترین سطح رویشگاه گَنَبو در استان کهگیلویه و بویراحمد را دارد انجام گرفت. روش اصلی تحقیق مبتنی بر بررسی دانش بومی جوامع محلی به شیوه پژوهش مشارکتی است. از روش های تحقیقات کیفی از جمله مشاهده مستقیم، مصاحبه های آزاد، مصاحبه های عمیق فردی و گروهی و مشارکت منظم در فعالیت مردم محلی استفاده شد. در مصاحبه ها، پرسش ها جهت بررسی اتنواکولوژی، اتنوفارماکولوژی، اگرونومی و سایر مسایل در زمینه اتنوبوتانی گَنَبو صورت گرفت. بر اساس دانش بومی اندام های مختلف گیاه گَنَبو دارای استفاده های دارویی، صنعتی و خوراکی است. بیشترین کاربرد و استفاده گَنَبو مربوط به شیره تولیدی آن است. جوامع محلی معتقدند گَنَبو گیاهی مقاوم به سرما است و در مناطق مرتفع و زمین های شیبدار حضور بیشتری دارد. در انواع خاک ها و دامنه ها قابلیت رویش دارد، ولی در دامنه های آفتاب گیر و خاک های شنی، نرم و قرمز رنگ، شیره بیشتری تولید می کند. بهترین شیوه کاشت گیاه را بذرپاشی پاییزه می دانند. بر اساس دانش بومی سن گَنَبو جهت بهره برداری باید بالای 7 سال باشد تا بتوان شیره مناسبی بدست آورد. همچنین نتایج نشان داد بهره برداری گَنَبو از قدیم الایام از راه های تامین معیشت جوامع محلی است. به طور کلی مشاهده شد دانش بومی از شناخت کافی پیرامون خواص دارویی، زمان رویش، زمان برداشت، اندام قابل استفاده، شرایط مناسب کاشت، داشت و برداشت از گَنَبو و همچنین یافتن مناطقی که پتانسیل رویش و تولید حداکثر محصول این گیاه را به طور گسترده دارند، برخوردار است.
۱۳.

مطالعه دانش تهیه انواع غذا با بهره گیری از گیاهان خودرو توسط عشایر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۵ 23-58

کلید واژه ها: دانش بومی گیاهان خودرو دیلگان گیاهان خوراکی غذاهای سنتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۴۳۰
دانش بومی بخشی از فرهنگ یک سرزمین است که شیوه هایی از چگونگی سازگاری یک جامعه نسبت به شرایط زیست بوم را دربرمی گیرد. ثبت و جمع آوری این دانش اغلب به عهده مردم نگاران است. یکی از زمینه های کارآمد در پژوهش های مردم نگارانه ثبت دانش بومیان در زمینه طبخ غذا با استفاده از گیاهان مختلف در محل زیست آنهاست که امری کاملا درگیر با مسائل اجتماعی و فرهنگی است و به همین دلیل موضوع کار مردم نگاری و مردم شناسی نیز می باشد. در این تحقیق که در مرتع دیلگان استان کهگیلویه وبویراحمد صورت گرفت، ابتدا گیاهانی که تمام یا بخشی از اندام آنها به عنوان غذای اصلی یا طعم دهنده مورد استفاده بود، شناسایی گردید. این گیاهان فرم های رویشی مختلف درختی، بته و علفی را دربرداشته و شامل میوه درختان، برگ، ساقه گل دهنده و پیاز گیاهان علفی و بته ای بودند. در ادامه با استفاده از مصاحبه باز و مشاهده مشارکتی نام و شیوه طبخ خوراک های محلی تهیه شده توسط عشایر منطقه جمع آوری شد. در مجموع 21 گیاه خوراکی شناسایی و شیوه طبخ 24 نوع غذا ثبت و مکتوب گردید. نتایج این بررسی مبین آن است که یکی از جلوه های کارآمد و سرشار از تنوع زندگی عشایری، استفاده از گیاهان مختلف در تهیه غذاهای سنتی بوده که توسط مادران ایل نسل به نسل و سینه به سینه تاکنون منتقل شده است. تهیه بخش اعظمی از خوراکی های فراهم شده در خانوار عشایری به گونه ای است که در اغلب آنها گیاهان بخش اصلی را تشکیل داده و یا به عنوان طعم دهنده مورد استفاده واقع می شوند.
۱۴.

مهم ترین مسائل آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه آموزش عالی سال ۹ زمستان ۱۳۹۵ شماره ۳۶ 51 - 72

کلید واژه ها: آموزش کشاورزی آموزش منابع طبیعی آموزش عالی مسائل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸ تعداد دانلود : ۶
هدف این تحقیق بررسی مهم ترین مسائل آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی کشور است. روش انجام این تحقیق به شیوه توصیفی با رویکرد پیمایشی بود. جامعه آماری شامل 70 نفر از شرکت کنندگان در "نشست سراسری آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی: چشم انداز 1404" بود که در دی ماه 1393 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان برگزار شد. از بین آنها تعداد 54 نفر به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده از نرم افزارهای SPSS و Excel بهره گرفته شده است. برای رتبه بندی آیتم ها از میانگین فریدمن استفاده شد. برای مقایسه میزان اهمیت هرکدام از مسائل برون و درون دانشگاهی از آزمون ویلکاکسون استفاده شد. نتایج نشان داد که مهم ترین مسائل برون دانشگاهی عبارت است از: «وجود تعداد زیاد دانشگاه ها، مؤسسات، مراکز و واحد های فاقد صلاحیت»، «کاهش کیفی ورودی های رشته های کشاورزی و منابع طبیعی» و «نبود آمایش آموزش کشاورزی». همچنین مهم ترین مسائل درون دانشگاهی عبارت است از: «کم بودن سهم واحدهای عملی/ مهارت آموزی»، «کم توجهی به نحوه ارائه واحدهای عملی» و «سفارشی نبودن و یا کاربردی نبودن پایان نامه ها». نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد که با وجود اینکه میانگین مسائل درون دانشگاهی اندکی از مسائل برون دانشگاهی بیشتر است اما این تفاوت معنی دار نیست.
۱۵.

دانش بومی مردم ترکمن درباره قارچ دنبلان صحرایی امان محمد کمکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۳

کلید واژه ها: دانش بومی ترکمن صحرا قارچ دنبلان صحرایی Helianthemum spp

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی قوم شناختی قومیت ها
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی کاربردی انسان شناسی روستایی
تعداد بازدید : ۱۲۸۶ تعداد دانلود : ۵۳۹
دانش بومی حاصل قرن ها تجربه زندگی بشر در این کره خاکی است که از اجداد خود به ارث برده است و یا در دوره زندگی خود به صورت تجربی به دست آورده یا بر آن افزوده و مخصوص هر زیست بوم است. قارچ های دنبلان صحرایی گروهی از قارچ های خوراکی می باشند که به شکل غده ای در زیر سطح خاک در نواحی گوناگون ایران و دنیا رویش دارند. این قارچ ها از گذشته های خیلی دور به عنوان یکی از مطبوع ترین قارچ های خوراکی توجه انسان ها را به خود جلب کرده اند. در سال های اخیر در کشورهای گوناگون قارچ های دنبلان علاقه مندان زیادی در زمینه گوناگون دانش نوین و پرورش آن ها کسب کرده است. در ایران نیز چند سال اخیر مطالعاتی در زمینه شناسایی گونه های گوناگون به عمل آمده است، اما فعالیت خاصی در حوزه پرورش این دسته از قارچ ها وجود ندارد. دانش بومی بستری برای دانش نوین است، در واقع دانش بومی سرشار از ایده ها و مسائل ریز برای جستجو و کنکاش است، اما به دلیل نبود ابزار کافی، فقط در سطح مشاهده با چشم غیر مسلح پیشرفت می کند. در صورتی که در زمینه قارچ خوراکی دنبلان صحرایی دانش بومی به آن حد پیشرفت کرده است که گونه های گوناگون قارچ دنبلان و اختصاصیت میزبانی را دقیقاً تفکیک می کند. بر اساس دانش بومی، مردم توانایی تعیین دقیق موقعیت و زمان رویش قارچ دنبلان را کسب کرده اند. در صورتی که مطالعات نوین با طی وقت و هزینه های زیاد به موارد جزیی آن پی برده است. دانش بومی به خوبی ارتباط تکاملی میان قارچ دنبلان صحرایی و میزبان گیاهی را پی برده اند، که اکنون پس از یک قرن تحقیق روی گونه های گوناگون از قارچ ها و همزیستی های موجود با استفاده از روش های مولکولی به مسائل خاص میزبانی و تکاملی پی برده اند
۱۶.

Economic and social evaluation of Atriplex Lentiformis Plantation and its Effect on the Rural Economy(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت شهری دوره ۱۳ زمستان ۱۳۹۴ ضمیمه لاتین شماره ۴۱ ۱۰۸-۱۰۱

کلید واژه ها: social Economic Atriplex lentiformis cultivation

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۳۶
This paper sought to evaluate cultivation social and economic of Atriplex lentifomis in Golestan rangelands (case study: Chapar Quymeh and Baharmeydan). the present research is conducted in a survey, descriptive and explanatory manner (hypothesis testing) in which field and library researches were used. research population is a number of ranchers in plan region of Chapar Quymeh (93 people) and a number of ranchers in plan region of Baharmeydan (37 people), research sample size for Chapar Quymeh and Baharmeydan was estimated to be 75 and 37 stakeholders according to Krejcie and Morgan formula. Sampling was carried out in systematic random way and tools used in research include researcher made 25-item inventory with Likert scale. The results of factor analysis test and ranking social and economic indices showed that factors affecting Atriplex cultivation in Baharmeydan area are as follow: production, income and capital, entrepreneurship, social welfare, recreational value, hygiene, sense of belonging to place, institution and education respectively. As for Chapar Quymeh this prioritization is: production, income and capital, entrepreneurship, institutional, social welfare, sense of belonging to place, recreational value, hygiene and education. Using one-sample T test, it was found that the outcomes of social and economic indices affected by bush planting are positive in study areas
۱۷.

پتانسیل های گردشگری و توسعه ی پایدار اکوتوریسمی زیست بوم بیابانی ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: فضای گردشگری سال چهارم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۶ 23 - 34

کلید واژه ها: طبیعت گردی بیابان اکوتوریسم جاذبه های طبیعی توسعه ی اقتصادی- اجتماعی کویر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۰۳
 وجود مناطق بیابانی و کویری نادر و جذاب در ایران و امکان بهره مندی به شکل طبیعت گردی (اکوتوریسم)، پرداختن به مبحث توسعه ی طبیعت گردی بیابان را پراهمیت و ضروری ساخته است. با وجود محدودیت های زیستی، چشم اندازهای ویژه ی زیبا و خیره کننده این نواحی می تواند به عنوان نقاط مهم جذب کننده گردشگر امروزی مطرح گردد و فواید اقتصادی و اجتماعی حاصل از آن، به توسعه ی بهتر شرایط زیستگاهی این مناطق بی انجامد. اکوتوریسم بیابان با رویکرد توسعه پایدار، از یک سو به عنوان موتور محرکه ی اقتصاد مناطق بیابانی و کویری، اقتصاد محلی را تنوع بخشنده و وضع اقتصادی ساکنان نواحی بیابانی را اعم از شهرنشینان، عشایر و روستانشینان متحول می نماید و از دیگر سو تاثیرات فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی مطلوبی را به همراه دارد. این مقاله درصدد است تا با بیان اهمیت و ضرورت توسعه   ی طبیعت گردی بیابان و نقش طبیعت گردی بیابان در اقتصاد ملی و منطقه ای و پیامدهای اجتماعی آن، راهبردهایی منتج از بررسی جاذبه های اکوتوریسمی مناطق بیابانی ایران، ظرفیت ها و پتانسیل های آن و نقش اجتماعی مردم و مدیران در توسعه ی اکوتوریسم بیابان در ایران را، با امکان سنجی جاذبه های طبیعی این نواحی و با رویکرد توسعه ی پایدار اکوتوریسمی ارائه دهد.
۱۸.

تبیین شاخص های سنجش پایداری اقتصادی سامان های عرفی در مراتع ییلاقی: مطالعه موردی مراتع ییلاقی سهند، شهرستان مراغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روستا و توسعه سال هجدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳

کلید واژه ها: شاخص اعتبارسنجی مراغه پایداری اقتصادی مراتع ییلاقی سامان های عرفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۵ تعداد دانلود : ۵۷۰
امروزه، پایداری اقتصادی عاملی حیاتی در ماندگاری جمعیت روستایی و عشایری شناخته می شود. پژوهش حاضر در سال 1393 انجام شده و به تدوین و اعتبارسنجی شاخص های ارزیابی پایداری اقتصادی در سامان های عرفی مراتع ییلاقی سهند پرداخته است. ابتدا 59 شاخص ارزیابی پایداری اقتصادی تدوین و از طریق پرسشنامه در معرض قضاوت متخصصان دانشگاهی، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی قرار گرفت. برای اعتبارسنجی و دستیابی به اجماع نظر، علاوه بر آماره های توصیفی، از آزمون کروسکال والیس استفاده شد و در نهایت، شاخص هایی با مد، میانه و میانگین امتیاز بیشتر از سه، انحراف معیار کمتر از یک و ضریب تغییرات کمتر از 3/0، به شرط اجماع نظر متخصصان، کارشناسان و نخبگان محلی، انتخاب شدند. در پژوهش حاضر، تعداد سی شاخص مورد تأیید کارشناسان امور اجرایی، متخصصان و نخبگان محلی در قالب هشت مؤلفه معرفی شده است، که برنامه ریزان و مدیران منابع طبیعی به ویژه مراتع می توانند از آنها در ارزیابی و سنجش پایداری اقتصادی سامانه های عرفی مراتع ییلاقی بهره گیرند.
۱۹.

قوم گیاه شناسی گیاهان غیر علوفه ای منطقه دلی کما (دره ای کوهستانی در زاگرس مرکزی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان ۱۳۹۳ شماره ۶۷

کلید واژه ها: کهگیلویه قوم گیاه شناسی ایل طیبی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی زیستی محیط شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی قوم شناختی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی شناختی
تعداد بازدید : ۱۸۹۴ تعداد دانلود : ۸۱۰
دانش بومی بخشی از فرهنگ منحصر به فرد هر سرزمین است که در جهت سازگاری با شرایط محیطی خاص زیست بوم از طریق تجربه حاصل شده است و به مرور به بخشی از فرهنگ اجتماعی و تولیدی آن جامعه تبدیل شده است. اتنوبوتانی نزدیکترین روش ممکن برای مطالعه دانش مردم از کاربردهای متعدد گیاهانی است که آنها بکار می برند. این مطالعه بخشی از تحقیق گسترده ای است که در زمینه دانش بومی گیاه شناسی در میان ایل طیبی و در منطقه دلی کما (دره ای کوهستانی از ییلاقات شهرستان دهدشت) در استان کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است. در این مطالعه که یک پژوهش کیفی در مقوله گیاه قوم شناسی است، از تکنیک های کیفی گردآوری اطلاعات مانند مصاحبه بدون ساختار و مشاهده مشارکتی استفاده شده است. در مجموع 189 گونه شناسایی شد که از این میان 68 گونه گیاهانی بودند که استفاده غیرعلوفه ای داشتند. از گیاهان شاخص منطقه می توان به آویشن دنایی، کاکوتی، بلوط و انواع گون ها اشاره کرد. موارد مورد استفاده این گیاهان شامل استفاده های دارویی، غذایی، تهیه ابزار، ساختمان سازی و استخراج شیره ها و عصاره های صنعتی بود. مردم بومی دانش کافی در مورد زمان رویش، فصل برداشت، روش چیدن، خشک کردن و ساخت انواع ابزار، استخراج انواع شیره ها و کاربردهای متفاوت دارویی هر گیاه داشتند. متاسفانه به دلیل از بین رفتن سنتها، حجم زیادی از دانش بومی در حال از بین رفتن است. محققان گیاه شناسی قومی می توانند نقش مهمی در ثبت و ماندگار کردن این فولکلور غنی نانوشته پیش از این که در میان شتاب اخیر تمدن از بین رود، بازی کنند.
۲۰.

فرهنگ و دانش عامیانه (مطالعه موردی: شیوه های سنتی و دانش بومی شترداری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانش های بومی ایران بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱

کلید واژه ها: دانش بومی ترکمن صحرا شترداری ساربان گمیشان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی قوم شناختی عشایر
تعداد بازدید : ۱۲۸۰ تعداد دانلود : ۷۷۳
مردم شناسی به عنوان علم فرهنگ و بررسی شیوه تعامل و تطابق بشر با محیط جایگاه ویژه ای دارد. یکی از مهمترین مباحث مردم شناسی در شناخت فرهنگ جوامع روستایی و عشایری بررسی دانش بومی آنان و بررسی شیوه انطباق آنان با محیط و طبیعت و رفع نیازهای زیستی و غیر زیستی از محیط است. دانش بومی به راه حل هایی گفته می شود که به صورت تجربی در سالیان دراز، انسان، جهت حل مشکلات خود و بر پایه تجربیات گذشتگان به دست آورده و در هر منطقه ای با توجه به شرایط ویژه در آن می تواند متفاوت باشد. ثبت و ضبط دانش بومی آن محلی و تجربیاتی که طی سالیان طولانی با آزمون و خطا بدست آمده، بوسیله مردم شناسان باعث شناخت آ نها از افکار دامداران، چوپانان و ساربانان درباره محیط اطراف آنها می شود. در این مقاله به بررسی شیوه سنتی شترداری و دانش بومی شترداران و ساربانان در مراتع شمال کشور در منطقه گمیشان و با هدف شناخت و شناسایی اطلاعات و اصطلاحات رایج آنها از شتر و شترداری پرداخته شده است. منطقه مورد بررسی جزء مراتع قشلاقی استان گلستان و شهرستان گمیشان می باشد که تقریباً در 25 کیلومتری این شهرستان واقع شده است. در این پژوهش سعی شده تا از طریق روش هایی مانند مصاحبه، مشاهده، عکسبرداری و فیلمبرداری اطلاعات لازم در زمینه شیوه شترداری با تکیه بر دانش بومی جمع آوری شود. یافته ها در این پژوهش شامل دانش بومی مربوط به چرخه با تقویم فعالیت های شترداری و ساربانی، چراگاه گله شتر، موارد مربوط به تولید مثل و زایش در شتر، دام های همراه گله، جایگاه گله در شترها، نشانه گذاری در دام و تولیدات شتر مانند شیر و فرآورده های آن، پشم و کرک و همچنین گوشت می باشد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان