اصغر منتظرالقائم

اصغر منتظرالقائم

مدرک تحصیلی: استاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۸۰ مورد از کل ۱۰۵ مورد.
۶۱.

علاقه المصادر المکتوبه بالروایات الشفویه فی القرون الثلاثه الأولی من التاریخ الهجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۷ سال ۱۴۳۱ شماره ۳ 71-90
تعداد بازدید : 975 تعداد دانلود : 354
کانت الروایه الشفویه والطریقه الإسنادیه هی الصوره الغالبه علی کثیر من کتب الحدیث والفقه والنصوص الرجالیه والتفسیریه وحتی المصادر التاریخیّه والأدبیّه التی دوّنت فی القرون الأولی من التاریخ الإسلامیّ. سیطره هذا الأسلوب علی روایه الحدیث إلی جانب الإعتقاد الذی کان سائداً باَنّ العرب کانوا یمتلکون ذاکرات قویّه تغنیهم عن کتابه ما یتلقون من تعالیم لفتره طویله، جعل بعض الکتاب یعتقدَ بأن المصادر لهذه الکتب کانت شفویّه تماماً. وما نرمی إلیه فی هذا المقال هوالتعرف علی مصادر کتابه الحدیث والتأریخ الروائی معتمدین علی شواهد تثبت استخدام الکتابه فی عصر النبوه وشیوعها الواسع فی عصر الصحابه والتابعین، کما أوضحنا دور الکتابه التأریخی فی تسجیل وتدوین التراث العلمی والدینی للمسلمین. ثم بَینا ما أحدثته الذاکره العربیه المزعومه من إِبهامات ومشاکل فی التراث العلمی للقرون الإسلامیّه الأولی، وأوضحنا الجوانب المختلفه للنظریه القائله بأن معظم الراویات والأحادیث وصلت إلی جامعی الأحادیث وکتاب التأریخ عبر الکتابه المستمره للأساتذه والطلاب، إذاً هناک علاقه وتعامل بین الروایات الشفویّه فی القرون الأولی والمصادر المکتوبه.
۶۲.

بررسی ماهیت کارکردی ساختار سیاسی با تأکید بر کارکرد نظام اجتماعی در فرآیند تمدّنی دولت صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 271-297

کلید واژه ها: حاکمیت سیاسی نظام اجتماعی تمدن تشیع صفویه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 344 تعداد دانلود : 378
هدف اصلی نوشتار حاضر مطالعه رابطه تمدّن با ساخت های سیاسی-اجتماعی دولت صفویه است. اهمیت این موضوع به این امر بازمی گردد که سیر صعود و نزول هر تمدّن نتیجه سازکارهای تراکمی، بازتولیدی و انحطاطی شکل گرفته در نظام اجتماعی-سیاسی جوامع سازنده آن است. پژوهش حاضر به دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که ساختار سیاسی در فرآیند تمدّن سازی دولت صفوی چگونه عمل کرد؟ شالوده ساختاری و کارکردی آن چه بود؟ نتایج تحقیق نشان می دهد تحرک اجتماعی و امکان گذر از طبقه پایین جامعه به طبقه بالا و پیوند متقابل فرصت ها و امکان تمرکز آن ها ، نتایج چندی برای توسعه درون زای ایران صفوی و به تبع توسعه تمدّنی داشته است. ساختار سیاسی صفویان به دنبال یک تغییر ساده سیاسی و سلسله ای درصدد تحول طبقات اجتماعی جهت یافتن به نظمی جدید در پیوند با نظام سیاسی برآمدند. در نظم جدید اجتماعی، طبقه غلامّان گرجی و عالمان دینی در کنار عناصر ایرانی و اهل قلم، بهره مند از مزایای اجتماعی و اقتصادی (صاحبان قدرت، ثروت و موقعیت) شدند که در مقابل باعث تضعیف نظام هنجاری ترکان قزلباش، صوفیان و موجب تجلّی مفهوم دولت-ملت ایرانی گردید. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی و برپایه منابع کتابخانه ای سامان یافته است.
۶۳.

بررسی زمینه های تاریخی گرایش های اخلاقی و عرفانی قرآن پژوهان شبه قاره هند در دوره میانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اخلاقی سال چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: گرایش تفسیری اخلاق عرفان دوره میانه مهائمی میرسیدعلی همدانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 53 تعداد دانلود : 756
تاریخ قرون میانه شبه قاره هند، با ظهور آثار قرآنی و تفاسیری که گرایش های اخلاقی و عرفانی در آنها برجستگی دارد، همراه بوده است. برخی از این آثار به مفسرانی از خود شبه قاره و برخی به مهاجران ایرانی تعلق دارد. این جستار به روش استناد تاریخی، ضمن بیان تاریخ تفسیر و مراحل آن در شبه قاره، به شیوه توصیفی- تحلیلی، گرایش های اخلاقی و عرفانی دو مورد از تفاسیر قرن هشتم و نهم هجری آن دیار را بررسی کرده، زمینه های تاریخی پیدایش تفاسیر با گرایش های یادشده را آشکار می کند.
۶۴.

بررسی کارکرد تجاری راه سازی عصر ناصری در ایالت مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ (پیاپی ۱۲۸) 33 - 64

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه مازندران راه سازی راه لاریجان تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 538 تعداد دانلود : 958
در عصر قاجار مازندران از حیث تجاری برای حاکمیت دارای اهمیتی دوگانه بود: اول، نزدیک ترین ایالتِ غنی در تولید مواد غذایی به پایتخت بود. دوم، نزدیک ترین راه ارتباطی دارالخلافه تهران با دریای مازندران که مسیر تجارت ایران با عمده ترین شریک تجاری ایران یعنی روسیه بود از این ایالت می گذشت. علاوه بر این، مازندران دارای مزیت نسبی در تولید برخی اقلامِ خامِ صادراتی و ارزآوری چون برنج، پنبه، ابریشم و چوب بود. به همین دلایل توسعه راه های مازندران متغیرِ مهمی در توسعه اقتصاد محلی، منطقه ای و ملی به حساب می آمد. در دوره ناصرالدین شاه علی رغم چالش های سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی در توسعه راه های مازندران، پس از یک رشته مطالعات مقدماتی توسط مهندسان راه سازی از بین سه راه موجود هزارچم، لاریجان و سوادکوه، حکومت با ملاحظه حفظ امنیت سیاسی و اقتصادی پایتخت تصمیم به توسعه و ترمیم راه لاریجان گرفت و هزینه سنگینی صرف این کار نمود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، براساس داده های آماری و با ترسیم نمودارها به بررسی تأثیر سیاست های راه سازی ناصرالدین شاه بر تجارت مازندران می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد پس از پایان اقدامات راه سازی، میزان واردات و صادرات ایالت مازندران افزایش یافت. از دیگر پیامدهای سیاست های راه سازی این دوره بر تحولات تجاری مازندران، افزایش تعداد کاروان سراهای تجاری، رشد و توسعه بازار شهرهای بارفروش، ساری و اشرف بود.  
۶۵.

جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دوازدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۴۶

کلید واژه ها: تاریخ نگاری اسلامی پزشکان مورخ پزشک مورخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 219 تعداد دانلود : 893
تاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بوده داند. با وجود مطالعات و بررسی های گسترده ای که درباره پزشکان دوره اسلامی انجام گرفته است؛ مطالعه درباره افرادی که به صورت همزمان به طبابت و تدوین کتب تاریخی پرداخته اند، کمتر انجام گرفته است. سوال اصلی این پژوهش، این است که پزشکان مورخ چه نقشی را در توسعه تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند؟ این گروه از پزشکان از چه جایگاهی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار بوده اند؟ آیا پزشکان مورخ به منابع و اسنادی فراتر از سایر مورخان دسترسی داشته اند؟ شیوه های تاریخ نگاری آنان چگونه بوده است؟ و... .اولین فرضیه ای که می توان مطرح کرد، این است، در بین پزشکان دوره اسلامی، مورخان معروفی وجود داشته و آنان با توجه به موقعیت و مناصب شان، نقش بارزی در تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند و همچنین مورخانی هم بوده اند که علاوه بر تدوین کتب تاریخی، در پزشکی نیز دستی داشته و صاحب کتب مهم پزشکی هم بوده اند. در نوشتار حاضر سعی شده است ضمن پرداختن اجمالی به جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی با تکیه بر منابع و استنادات تاریخی و به روش کتابخانه ای به سوالات فوق پاسخ های مناسب داده شود.
۶۶.

تحلیلی بر تکاپوهای مشروعیت یابی جانشینان عضدالدوله در دوره آل بویه (447-372 ﻫ.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 93 - 120

کلید واژه ها: مشروعیت آل بویه خلافت القاب باستان گرایی کارآمدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 615 تعداد دانلود : 775
مشروعیت ازجمله مؤلفه های اساسی و بنیادین در مناسبات میان حاکمیت و مردم است. تلاش حاکمان در طول تاریخ معطوف بر توجیه قدرت از راه هایی بوده است که برای مردم قابل پذیرش باشد. حکومت آل بویه نیز برای پیشبرد قدرت خود از راه های مختلفی برای کسب مشروعیت استفاده کرده است. در پی مرگ عضدالدوله، نیمه دوم حکومت بویهیان به صحنه کشاکش قدرت های داخلی و اختلافات خانوادگی تبدیل شد. با وجود این، حاکمان این دوره به شیوه های گوناگون در پی کسب مشروعیت در جهت استحکام پایه های قدرت خود برآمدند. مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی و بر پایه مطالعات  کتابخانه ای در پی واکاوی و تحلیل تکاپوهای مشروعیت یابی حاکمان بویهی در دوره پس از مرگ عضدالدوله تا سقوط این حکومت است. پژوهش حاضر می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که امیران آل بویه در حدفاصل سال های 372 تا 447 ﻫ.ق از چه شیوه هایی برای کسب مشروعیت بهره می گرفتند؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که فارغ از قدرت طلبی های درون خاندانی که بر تاریخ آل بویه در این محدوده سایه افکنده است، جانشینان عضدالدوله معیارهایی چون کسب امتیازات سیاسی از خلافت، باستان گرایی و توجه به میراث کهن و کارآمدی و تأمین منافع عمومی را برای کسب مشروعیت در این دوره مدنظر داشته اند.
۶۷.

بررسی اندیشه های عبدالجلیل قزوینی در تبیین مفهوم وحدت و همگرایی عصر سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 41 - 60

کلید واژه ها: عبدالجلیل قزوینی وحدت تشیع سلجوقیان فرق و مذاهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 320 تعداد دانلود : 87
پژوهش حاضر با هدف تبیین مفهوم وحدت و همگرایی به جمع بندی و ارزیابی آراء و اندیشه های تفسیری علمای مسلمان بویژه شیخ عبدالجلیل قزوینی در قرن پنجم هجری می پردازد. طرح این موضوع در عصری است که اختلافات و منازعات مذهبی فراوانی میان شیعیان و اهل سنت دراقصی نقاط مختلف سرزمین های اسلامی مطرح بوده و متفکران مسلمان را بدین اندیشه وا داشت که بسیاری از مسائل و نظریات تفرقه افکنانه و اختلاف برانگیز مذهبی را از میان بردارند و اندیشه های همگرایانه و تلاش های مصلحانه در راه نزدیک کردن فرق و مذاهب اسلامی را جایگزین نمایند. شیخ عبدالجلیل قزوینی یکی از نخستین متفکران شیعی بود که به شکل جدی و تئوریک به بحث همگرایی و تقریب مذاهب پرداخت. تلاش های عقل گرایانه وی این تسامح و تساهل و همگرایی را رونق بخشید، ایشان با توجه مسائل سیاسی و درک شرایط حکومتی در عصر غیبت، همکاری مشروط با حکومت و حل منازعات اعتقادی در راستای مفهوم امت واحده روابط حسنه ای برقرار کردند، که تعالی علمی مسلمانان در این دوره از نتایج تلاش های آنان بوده است. طرح اینگونه دیدگاه بعدها به جهت حفظ مکتب تشیع مبنای تلاش ها و عملکرد بسیاری از علما و متفکران مسلمان در ادوار دیگر قرار گرفت. پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای، دیدگاه های ایشان را به جهت همگرایی و تقریب، از طریق طرح مسائل و مشترکات اعتقادی، نقد عقاید افراطی فرق اسلامی، برگزاری مناظرات، پاسخگویی به شبهات حدیثی- فقهی و اتهامات علیه شیعه و.. تبیین نماید. فرضیه تحقیق آن است که شیخ عبدالجلیل قزوینی با درک شرایط سیاسی- اجتماعی، نظریه احیاء همگرایی و تقریب مذاهب اسلامی را کاربردی برای حل بحران تبیین کردند.
۶۸.

بررسی دیدگاه های تفسیری عبدالجلیل قزوینی در مواجهه با موانع وحدت و هم گرایی در دوران سلجوقی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 173 - 196

کلید واژه ها: عبدالجلیل قزوینی عصر سلجوقیان ری هم گرایی مذاهب گفت وگوی علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 560 تعداد دانلود : 258
همزمان با قدرت یابی سلجوقیان در ایران (429-552 ق) اختلافات و تنش های مذهبی میان مسلمانان رشد یافت. در این دوران، برخی از متفکران گام هایی مؤثر برای از میان برداشتن باورهای کلامی تفرقه افکنانه و جای گزین کردن آن با اندیشه های هم گرایانه و کنش های مصلحانه برداشتند. عبدالجلیل قزوینی رازی (د.606ق) یکی از عالمان شیعی است که در این دوره به موضوع هم گرایی مذهبی پرداخت. مقاله پیش رو بر اساس منابع کتابخانه ای و با روش وصفی تحلیلی بر آن است که بینش و کنش هم گرایانه عبدالجلیل قزوینی رازی را بکاود. یافته های این پژوهش نشان دهنده آن است که مهم ترین اقدامات او در این زمینه، تبیین باورهای مشترک دینی، مناظرات و گفت وگوهای آزاد علمی، نقد باورهای افراطی گروه هایی مانند مرجئه و جبریه و پاسخ گویی به شبهه ها و اتهامات کلامی و فقهی علیه شیعیان بود.
۶۹.

تحلیل روایات معجم الصحابه درباره خلفای راشدین با الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ (پیاپی ۱۰۸)

کلید واژه ها: معجم الصحابه بغوی خلفای راشدین گفتمان انتقادی فرکلاف صحابه نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 322 تعداد دانلود : 425
ز منظر تاریخِ اکنون ، این پیش فرض که متون تاریخی را صرفا ذهنیت پدیدآورنده ی آنها سمت و سو می دهد ،ناپذیرفتنی است زیرا میان متن موجود و ساختارها و فرآیند های سیاسی و مذهبی رابطه ای وجود دارد . بنابراین هر متن تاریخی را می توان با طرح این مساله پیش رو نهاد که دغدغه های سیاسی ، اجتماعی و مذهبی ِ نویسنده به برجستگی چه اشخاصی منجر شده و این نامها با چه نوع هویتی ، ذیل چه رابطه هایی با چه سنخ داوری هایی و با بهره گیری از کدام واژه ها و در چه نوع پیکربندی هایی سامان یافته است ؟در این بررسی با اتکاء به این مبانی نظری شیوه ی بازیابی بغوی درترجمه ی خلفای راشدین را در معجم الصحابه مورد تحلیل قرار می دهیم زیرا بازنمایی روایات معجم الصحابه نشان می دهد که اگر چه روایات آن انعکاسی از همان روایات قرن اول تا سوم هجری است اما گزینش و چینش و چگونگی استعمال واژگان آن در راستای طرد یا برجسته سازی برخی از اصحاب رسول خدا شکل گرفته است تا به فرآیند سیاسی مذهبی زمانه پاسخ قاطعی دهد و یا در جهت تایید این فرآیند ها و ایدئولوژی ها حرکت نماید.
۷۰.

مطالعه تاریخی کاربست شیوه های آموزشی در خطب امیرالمؤمنین (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال پانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۱ 7 - 30

کلید واژه ها: آموزش امیرالمؤمنین(ع) خطابه راهبرد شیوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 105 تعداد دانلود : 67
خطابه یا «سخنرانی» از قدیمی ترین روش های آموزشی است؛ روشی که در ادغام با سایر روش های آموزشی، می تواند به روش فعال در آموزش تبدیل شود؛ مسئله ای که در خطب امیرالمؤمنین(ع) قابل اثبات است؛ چراکه ایشان مطالب مورد نظر خویش را در ترکیب روش های متنوع آموزشی ارائه می فرمود؛ بر این اساس دو پرسش شکل می گیرد: 1. امیرالمؤمنین (ع) در خطب خویش از چه شیوه های آموزشی استفاده کرد؟ 2. هرکدام از شیوه های مورد استفاده حضرت ناظر به چه راهبرد آموزشی بود؟ با رجوع به منابع تاریخی و نهج البلاغه از یک سو و تلفیق داده های تاریخی با تحلیل های آموزشی از سوی دیگر، و بر مبنای روش توصیفی−تحلیلی، این نظر قابل ارائه است که امام به بهترین صورت از فن خطابه جهت آموزش عمومی استفاده فرمود تا مطالب برای مستمعینی که قادر به درک احتجاجات پیچیده نبودند قابل فهم ارائه شود؛ در این راستا شیوه های متعدد و متنوعی چون پرسش و پاسخ، مباحثه، عقل گرایی و تفکر، سازمان دهی مطالب و... را به منظور دوسویه کردن فضای جلسه، تسهیل و تسریع یادگیری به کار گرفت که به فعال شدن ذهن مستمع، منظم کردن اندیشه او و نیز استدلالی کردن قوای تفکر وی منجر می شد.
۷۱.

تحلیل گفتمانی عوامل مؤثر بر شکل گیری فرقه نگاری در میان مسلمانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 77-90

کلید واژه ها: فرقه نگاری علم کلام تحلیل گفتمان لاکلا و موف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 487 تعداد دانلود : 36
تحولات تاریخی و اندیشه ای که در بستر آن ها فرقه های مختلف اسلامی ایجاد شده اند، نقش بسیار مهمی در بازنمایی چگونگی شکل گیری فرقه های مختلف کلامی دارند. از این رو واکاوی و تحلیل آن ها دستاوردهای قابل توجهی به دنبال خواهد داشت و از اهمیت بسزایی در تاریخ اندیشه های کلامی برخوردار است. یکی از این دستاوردها، فهم پیشینه فرقه نگاری در میان مذاهب اسلامی است. پژوهش پیش رو درصدد است با توجه به این اهمیت با استفاده از رویکرد تحلیل گفتمان لاکلاو و موف صورت بندی و کشاکش های به وقوع پیوسته در جامعه اسلامی و زمینه های تشکیل و تطور آن را بررسی کند. در واقع مسأله اصلی این پژوهش شناسایی و تبیین مؤلفه های مؤثر بر شکل گیری فرقه نگاری در ساحت زمانی مدنظر پژوهش با تکیه بر تحلیل گفتمان لاکلاو و موف است. یافته های پژوهش نشان دهنده این است که زنجیره ای از تحولات سیاسی – اجتماعی و مذهبی بر روند شکل گیری این سبک نگارش تأثیر گذاشته است.
۷۲.

تاثیر ردیه نویسی اصحاب امامان شیعه(ع) در علوم اسلامی متقدم در سده اول هجری

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۵ 47 - 63

کلید واژه ها: امامان شیعه (ع) معتزله ردیه نویسی اصحاب ائمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 371 تعداد دانلود : 997
معتزله، یکی از فرقه های کلامی پدید آمده در تاریخ اسلام است. این فرقه درآغاز سده دوم هجری در بصره پا به عرصه وجود گذاشت. واصل بن عطا، بنیان گذار این فرقه شناخته می شود. اختلافات معتزله و امامان شیعه(ع)، حول محورهای توحید، عدل، وعد و وعید، امر به معروف و نهی از منکر و منزله بین منزلتین و دیگر مباحث اعتقادی می باشد. روش معتزله بر پایه حجیّت افراطی عقل ،استوار بود و  به استدلال و ادله افراطی عقلی، اتکا داشت. معتزله، در صورتی که آیه و روایتی را بر خلاف عقل تشخیص می داد، آن را تأویل و به نفع عقاید خود از آن استفاده می نمودند.گرچه شیعه، در پاره ای از مسائل با معتزله به نوع سازگارانه هماهنگی پیدا می کرد؛اما به دلیل اختلافات عمیق فکری، این سازگاری به سوی ردیه نویسی هم، پیش می رفت .چنان که اصحاب امامان شیعه(ع) اقدام به نوشتن ردیه هایی بر معتزله کردند تا بدین شکل سلامت فکری و فرهنگی جامعه اسلامی را حفظ نمایند. در این پژوهش به این سؤال پاسخ گوییم : که ردیه نویسی اصحاب امامان شیعه(ع) چه تأثیری بر گسترش علوم اسلامی داشته است؟
۷۳.

راه های تشخیص اخبار صحیح از موضوع از دیدگاه ابن خلدون و سید جعفر مرتضی عاملی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام آذر و دی ۱۳۹۸ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۹) 57 - 68

کلید واژه ها: روش شناسی اخبار صحیح اخبار موضوع ابن خلدون سید جعفر مرتضی عاملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 997 تعداد دانلود : 77
: یکی از مشکلات علم تاریخ اختلاف روایات درباره وقایع تاریخی است. تشخیص یک خبر از میان چندین روایت، مورخان را ناگزیر می سازد تا با دیدی انتقادی و علمی خبر صحیح را از اکاذیب بازشناسی کنند. ابن خلدون مورخى نواندیش متوفى 808 هجرى براى بازشناسى تحلیل و علل ضعف و انحطاط مغرب اسلامی، طرحى نو پیرامون روش شناسى تاریخى درانداخت و با انتقاد سازنده از مورخان تاریخ نقلى، روش شناسی نوینی را در تاریخ نگاری و نقد اخبار صحیح از اکاذیب بنیان نهاد. مورخ دیگر سید جعفر مرتضی عاملی متولد 1364 قمری در روستای عیتا الجبل واقع در جبل عامل لبنان متوفای ۱۴۴۱ق است که درباره انتخاب اخبار صحیح از اخبار موضوع سخن گفته است. مسئله مقاله مقایسه معیارهای تشخیص اخبار صحیح از اکاذیب از دیدگاه ابن خلدون و سید جعفر مرتضی عاملی می باشد که با روش توصیفی و تحلیلی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. روش شناسی تاریخی ابن خلدون در مقدمه مدون شده است ولی در تاریخ نگاری عمومی اسلام درالعبر معیارهای خود را رعایت نمی کند، درحالی که سید جعفر مرتضی روش شناسی خود را در جلد اول کتاب الصحیح بیان داشته است و به معیارهای خود پای بنده باقی مانده است.
۷۴.

بررسی نزاع گفتمانها بر سر معانی سیاسی–مذهبی در فضایل الصحابه نسایی : (مطالعه ی موردی خلفای راشدین )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۰

کلید واژه ها: صحابه نگاری نسایی فضایل الصحابه تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف خلفای راشدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 204 تعداد دانلود : 68
فضایل الصحابه ی نسایی از جمله مهمترین منابع صحابه نگاریِ قرن 3 تا 4 هجری است که همانند سایر منابع معرفتی در حوزه ی تاریخ ، پدیده ای شفاف و خنثی نیست بلکه پدیده ای پیچیده و عقیدتی است که حقایق را تحریف و یا پنهان می کند. از اینرو نمی تواند بازتابی دقیق و منطبق بر عینیت باشد بلکه به نوعی بازنمایی اراده و اندیشه های مورخ و تحت تاثیر بافت های زمانه ی وی تدوین شده است . اما بازتاب این تفکرات در خصوص روایات مربوط به خلفای راشدین که در برهه ای از تاریخ ،خود تفکر ساز بوده اند بیشتر است . از اینرو پژوهش پیشِ روی در صدد است تا بر اساس روش تحلیل گفتمان انتقادی ِ فرکلاف ، به این مساله بپردازد که الگو و نحوه بازنمایی روایات فضایل الصحابه درباره خلفای ِ سه گانه و علی "ع" ، بازتاب کدام معانی از گفتمانهای سیاسی – مذهبی جامعه است ؟
۷۵.

واکاوی جایگاه شیعیان در تحولات سیاسی کویت

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 127 - 156

کلید واژه ها: کویت شیعیان تحولات سیاسی انقلاب اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 166 تعداد دانلود : 935
رستاخیز شیعه در میان شیعیان خلیج فارس نوعی اعتراض به محرومیت هایی بود که در طول تاریخ همواره بر آنان تحمیل شده بود. در جامعه کویت نیز عقاید سیاسی موجود در میان شیعیان طیفی را در بر می گیرد که از نگرش های چپ گرا، لیبرال، سکولار تا ایدئولوژی محافظه کار اسلام گرا امتداد دارد.و علیرغم این تنوع گرایش ها ، شیعیان کویت از طیف های مختلف با ایجاد گروه ها و تشکل هایی ، به دنبال احقاق حقوق از دست رفته خود بوده و با این که شیعیان بیش از 30 درصد از جمعیت کویت را تشکیل می دهند ولی تا چند سال گذشته حق دخالت در امور سیاسی واجتماعی کویت را نداشتند. اما سرانجام با پافشاری و ایجاد تشکیلاتی منظم برای پیگیری خواسته های خود، سرانجام توانستند در مسائل سیاسی و اجتماعی کویت نقشی هرچند کمرنگ ولی امیدوار کننده داشته باشند البته باید اذعان داشت که  ایدئولوژی مذهبی شیعی در کویت از انقلاب اسلامی ایران متاثر بوده است. بر این اساس هدف اصلی این مقاله واکاوی جایگاه شیعیان در تحولات سیاسی کویت می باشد در ضمن روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه ای است.
۷۶.

سیاست اسلامی سازی در پاکستان (مطالعه موردی: از 1958 تا 1988م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۳۳-۶۰

کلید واژه ها: پاکستان اسلامی سازی ایوب خان ذوالفقار علی بوتو ضیاء الحق سیاست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 470 تعداد دانلود : 559
هدف بسیاری از رهبران استقلال پاکستان حتی در سال های مبارزه، با اسلام پیوند خورده بود. پس ازجدایی از هند ایجاد کشوری اسلامی یا کشوری برای زندگی مسلمانان مطلوب این مبارزات بود. ازسال 1958با کودتای ارتش تاسال 1988 سه تن (به ترتیب زمانی ایوب خان، ذوالفقارعلی بوتو و ضیاءالحق) به ریاست جمهوری پاکستان رسیدند که اولویت های اقدامات خود را در یوند با اسلام و کمک گرفتن از آن در جامعه مطرح ساختند. جایگاه اختصاص داده شده به اسلام درمدعای هر سه فرد مذکور و تفاوت عملکرد آنان درنوع طرح اسلام و سپس بهره برداری از آن، پرسشی است که این مقاله قصد پاسخگویی به آن را دارد و نیز روشن ساختن این امر که در بهره جویی از اسلام چه مدل هایی مطرح شد و چگونه در عمل پیاده شد. فرایند انجام پژوهش و یافته های آن به فرضیه سازی کمک خواهدکرد. یافته ها نشان می دهد، درابتدا گرایش به نوگرایی و ارائه تفسیرنو از اسلام و بازنگری درنقش و نفوذ نهادهایی دینی مطرح شد و درادامه به سوی بروز قویتر علایق نوگرایانه و سازگار نشان دادن اسلام با اندیشه های جامعه گرا و سوسیالیستی حرکت شد و سرانجام یک دهه طولانی اسلامی سازی درسایه حضور نظامیان تجربه شد.
۷۷.

زمینه ها و عوامل پیدایش فرقه نگاری نزد مسلمانان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۸۵) 131 - 164

کلید واژه ها: فرقه نگاری تاریخ نگاری اسلامی متکلمان فرق و مذاهب اسلامی عصر عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 735 تعداد دانلود : 439
فرقه نگاری یکی از انواع تاریخ نگاری اسلامی و پی آمد پرداختن متکلمان به تاریخ تطور اندیشه ها و سیر تحول عقاید مذاهب و جریان های فکری و فرهنگی در جهان اسلام است. پژوهش پیش رو با استناد به منابع اصلی و با شیوه وصفی تحلیلی درصدد است، زمینه ها و عوامل مؤثر در شکل گیری فرقه نگاری و ارتباط آن را با تاریخ نگاری بررسی کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد، فضای سیاسی اجتماعی جامعه اسلامی در دوره خلافت عباسی (656-132ه.ق.)، ترجمه متون غیر اسلامی در کنار اندیشه های مذهبی، شرایط فرقه ای فرقه نگاران و بهره گیری از شیوه های تاریخ نگاری، تأثیری چشمگیر بر شکل گیری و تحول منابع فرقه نگاری داشته است
۷۸.

نقش سیاسی _ نظامی کنشگران قبیله خزاعه در دوره پیامبر (ص) و امام علی (ع)

نویسنده:
منبع: سیره پژوهی اهل بیت سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۷ 65 - 80

کلید واژه ها: امام علی خزاعه تاریخ تشیع سلیمان بن صرد خزاعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 972 تعداد دانلود : 494
قبیله خُزاعه از شاخه های معروف قبیله اَزْد است. ازد از قبایل بزرگ یمنی و قحطانی است که در صدر اسلام شاخه های بسیاری داشت. از این میان قبیله خزاعه در زمان حیات رسول الله مسلمان شدند و در تحولات سیاسی، نظامی و اجتماعی قرن نخست هجری حضور مؤثری داشتند. حضور این قبیله به ویژه در دوره امام علی(ع) پر رنگ تر شده بود. سلیمان بن صرد، عمرو بن حمق و بریده بن حصیب از صحابی پیامبر(ص) و از نخبگان سیاسی قبیله خزاعه بودند که در وقایع صدر اسلام نقش آفرینی کردند. سوال اصلی این پژوهش این است که قبیله خزاعه و نخبگان سیاسی مذهبی آن چه نقشی در تحولات دوران پیامبر(ص) و امام علی(ع) داشتند؟ در این مقاله با بررسی منابع تاریخی نشان داده شد که رجال قبیله خزاعه در دوره حیات رسول الله به ویژه در فتح مکه و روایت واقعه غدیر نقش داشته و در همراهی با امام علی (ع) در جهت گسترش اسلام و تشیع گام های مؤثری برداشته اند.
۷۹.

تبیین و تحلیل نقش اجتماع علمی در فرآیند تمدّنی دولت شیعی صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و یکم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 265 - 299

کلید واژه ها: اجتماع علمی فرهنگ تمدن تشیع صفویه ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 938 تعداد دانلود : 286
یکی از شاخص های مهم فرهنگ و تمدّن در هر عصری پیشرفت های علمی و پرورش صاحبان اندیشه در عرصه علوم است. هدف اصلی نوشتارحاضر، مطالعه اجتماع علمی عصر صفوی و نقش آن در فرآیند تمدّنی آن روزگار است. این مقاله با الهام از الگوی نظری رندل کالینز و با روش توصیفی تحلیلی ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی در جست وجوی پاسخی مناسب برای این پرسش است که اجتماع علمی در عصر صفویه از چه ویژگی هایی برخوردار بوده و آیا توانسته خود را به عنوان یک کانون پیشرو و تمدّن زا معرفی کند؟ یافته های تحقیق نشان می دهد رشد علم در گرو ظهور و تداوم حلقه های فکری به مثابه اجتماع های علمی است که هسته محوری آن را زنجیره مناسک تعامل با انرژی عاطفی بالا تشکیل می دهد. با حمایت دستگاه سیاسی دولت، حکما، فقها، علماء، دانشمندان و هنرمندان همچون فعالان فضای علم در درون حلقه های فکری، توانستند نقشه راه تمدّن سازی بر مبنای معارف عقلانی تشیّع را طراحی کنند.
۸۰.

عملکرد فرهنگی یاران ایرانی امام هادی(ع) در علم الحدیث با تکیه بر کتب اربعه شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 135 - 162

کلید واژه ها: یاران ایرانی ائمه (ع) امام هادی (ع) علم الحدیث روایت کتب اربعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 442 تعداد دانلود : 480
یکی از مظاهر فرهنگی عصر ائمه(ع)، توجه به نگارش آثاری در باب حدیث بوده است. علاوه بر ائمه(ع)، یاران آنها نیز در نقاط مختلف جهان اسلام به این جنبه فرهنگی توجه داشته اند. در این میان، اصحاب ایرانی امام هادی (ع) نیز جهت نشر معارف اهل بیت(ع) در این علم، علاوه بر اینکه دست به تألیف اثر زده اند، روایات بسیاری را که بیشتر بُعد فقهی داشته و مورد استفاده مردم قرار می گرفته است، نقل کرده اند. بسیاری از این روایات را می توان در کتب روایی، به ویژه کتب اربعه شیعه مشاهده کرد. در این پژوهش، با روش توصیفی آماری برآنیم تا با تکیه بر کتب اربعه شیعه (الکافی کلینی ، التهذیب و الاستبصار طوسی و من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق) به عنوان کتاب های مهم روایی شیعه که نقش بسزایی در انتقال روایت ائمه(ع) ایفا کرده اند، به عملکرد فرهنگی یاران ایرانی امام هادی(ع) در علم الحدیث پرداخته شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان