اصغر منتظرالقائم

اصغر منتظرالقائم

مدرک تحصیلی: استاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱۰۵ مورد.
۴۱.

تبیین تأثیر تاریخ نگاری مزارت در گسترش فرهنگ زیارت (مطالعه موردی مزارات ایالت فارس)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مزارنویسی زیارت تاریخ نگاری محلی مزارات شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 600 تعداد دانلود : 639
مزارنویسی به عنوان شاخه ای از تاریخ نگاری محلی از قرن هشتم هجری مورد توجه مورّخان قرار گرفت و تا قرن دوازدهم هجری چندین اثر در این حوزه به زبان های عربی و فارسی نگارش یافت. در واقع مزارنویسی در زمره فرهنگ نامه های محلی به شمار می آید که آشکارا از مسائل سیاسی و نظامی دوری گزیده و بیشتر به اوضاع مذهبی و فرهنگی و اجتماعی می پردازد. این فرهنگ نامه های محلی به معرفی افراد و شخصیت های علمی و مذهبی اختصاص داشت، زیرا از دیدگاه مسلمانان ایرانی قبور علما و اولیاء، عاملی برای حفاظت شهر از آفات و بلایای طبیعی و انسانی به شمار می آمد. علاوه بر آن قبور علمای بزرگ در هر شهری، شأن و منزلت ویژه ای برای آن شهر به ارمغان آورده و در رشد فرهنگی اجتماعی آن شهر نیز مؤثر بوده است. پژوهش حاضر برآن است، با روش توصیفی – تحلیلی با تکیه بر منابع دست اوّل، تأثیر مزارنویسی بر رشد فرهنگ زیارت را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
۴۲.

بررسی کارکرد تجاری راه سازی عصر ناصری در ایالت مازندران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه مازندران راه سازی راه لاریجان تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 289 تعداد دانلود : 812
در عصر قاجار مازندران از حیث تجاری برای حاکمیت دارای اهمیتی دوگانه بود: اول، نزدیک ترین ایالتِ غنی در تولید مواد غذایی به پایتخت بود. دوم، نزدیک ترین راه ارتباطی دارالخلافه تهران با دریای مازندران که مسیر تجارت ایران با عمده ترین شریک تجاری ایران یعنی روسیه بود از این ایالت می گذشت. علاوه بر این، مازندران دارای مزیت نسبی در تولید برخی اقلامِ خامِ صادراتی و ارزآوری چون برنج، پنبه، ابریشم و چوب بود. به همین دلایل توسعه راه های مازندران متغیرِ مهمی در توسعه اقتصاد محلی، منطقه ای و ملی به حساب می آمد. در دوره ناصرالدین شاه علی رغم چالش های سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی در توسعه راه های مازندران، پس از یک رشته مطالعات مقدماتی توسط مهندسان راه سازی از بین سه راه موجود هزارچم، لاریجان و سوادکوه، حکومت با ملاحظه حفظ امنیت سیاسی و اقتصادی پایتخت تصمیم به توسعه و ترمیم راه لاریجان گرفت و هزینه سنگینی صرف این کار نمود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، براساس داده های آماری و با ترسیم نمودارها به بررسی تأثیر سیاست های راه سازی ناصرالدین شاه بر تجارت مازندران می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد پس از پایان اقدامات راه سازی، میزان واردات و صادرات ایالت مازندران افزایش یافت. از دیگر پیامدهای سیاست های راه سازی این دوره بر تحولات تجاری مازندران، افزایش تعداد کاروان سراهای تجاری، رشد و توسعه بازار شهرهای بارفروش، ساری و اشرف بود.  
۴۳.

تبیین و تحلیل نقش اجتماع علمی در فرآیند تمدّنی دولت شیعی صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اجتماع علمی فرهنگ تمدن تشیع صفویه ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 547 تعداد دانلود : 43
یکی از شاخص های مهم فرهنگ و تمدّن در هر عصری پیشرفت های علمی و پرورش صاحبان اندیشه در عرصه علوم است. هدف اصلی نوشتارحاضر، مطالعه اجتماع علمی عصر صفوی و نقش آن در فرآیند تمدّنی آن روزگار است. این مقاله با الهام از الگوی نظری رندل کالینز و با روش توصیفی تحلیلی ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی در جست وجوی پاسخی مناسب برای این پرسش است که اجتماع علمی در عصر صفویه از چه ویژگی هایی برخوردار بوده و آیا توانسته خود را به عنوان یک کانون پیشرو و تمدّن زا معرفی کند؟ یافته های تحقیق نشان می دهد رشد علم در گرو ظهور و تداوم حلقه های فکری به مثابه اجتماع های علمی است که هسته محوری آن را زنجیره مناسک تعامل با انرژی عاطفی بالا تشکیل می دهد. با حمایت دستگاه سیاسی دولت، حکما، فقها، علماء، دانشمندان و هنرمندان همچون فعالان فضای علم در درون حلقه های فکری، توانستند نقشه راه تمدّن سازی بر مبنای معارف عقلانی تشیّع را طراحی کنند.
۴۴.

نقش سیاسی _ نظامی کنشگران قبیله خزاعه در دوره پیامبر (ص) و امام علی (ع)

کلید واژه ها: امام علی خزاعه تاریخ تشیع سلیمان بن صرد خزاعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 763 تعداد دانلود : 41
قبیله خُزاعه از شاخه های معروف قبیله اَزْد است. ازد از قبایل بزرگ یمنی و قحطانی است که در صدر اسلام شاخه های بسیاری داشت. از این میان قبیله خزاعه در زمان حیات رسول الله مسلمان شدند و در تحولات سیاسی، نظامی و اجتماعی قرن نخست هجری حضور مؤثری داشتند. حضور این قبیله به ویژه در دوره امام علی(ع) پر رنگ تر شده بود. سلیمان بن صرد، عمرو بن حمق و بریده بن حصیب از صحابی پیامبر(ص) و از نخبگان سیاسی قبیله خزاعه بودند که در وقایع صدر اسلام نقش آفرینی کردند. سوال اصلی این پژوهش این است که قبیله خزاعه و نخبگان سیاسی مذهبی آن چه نقشی در تحولات دوران پیامبر(ص) و امام علی(ع) داشتند؟ در این مقاله با بررسی منابع تاریخی نشان داده شد که رجال قبیله خزاعه در دوره حیات رسول الله به ویژه در فتح مکه و روایت واقعه غدیر نقش داشته و در همراهی با امام علی (ع) در جهت گسترش اسلام و تشیع گام های مؤثری برداشته اند.
۴۵.

جایگاه تاریخ در استنباط فقهی با بررسی موردی گستره منابع خمس در دوره پیامبر(ص)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: عهد نبوی استنباط فقهی تاریخ فقه خمس فقه شیعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 380 تعداد دانلود : 179
یکی از کاربرد های دانش تاریخ در فقه، کمک به ارزیابی مقدمات استدلال اجتهادی است. دانشمندان مسلمان درباره شمول خمس نسبت به درآمدها در زمان رسول اکرم(ص)دیدگاه های مختلفی دارند. بررسی تاریخی شواهدی که برخی از فقهای شیعه برای اثبات خمس درآمدهای فردی در زمان پیامبر(ص) مطرح می کنند مسئله اصلی این پژوهش است. یافته های این مقاله نشان می دهد که این بررسی می تواند به عنوان نمونه ای برای ارزیابی مقدمات تاریخی به کار رفته در قیاس استدلال فقهی معرفی شود.
۴۶.

عملکرد فرهنگی یاران ایرانی امام هادی(ع) در علم الحدیث با تکیه بر کتب اربعه شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یاران ایرانی ائمه (ع) امام هادی (ع) علم الحدیث روایت کتب اربعه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 355 تعداد دانلود : 134
یکی از مظاهر فرهنگی عصر ائمه(ع)، توجه به نگارش آثاری در باب حدیث بوده است. علاوه بر ائمه(ع)، یاران آنها نیز در نقاط مختلف جهان اسلام به این جنبه فرهنگی توجه داشته اند. در این میان، اصحاب ایرانی امام هادی (ع) نیز جهت نشر معارف اهل بیت(ع) در این علم، علاوه بر اینکه دست به تألیف اثر زده اند، روایات بسیاری را که بیشتر بُعد فقهی داشته و مورد استفاده مردم قرار می گرفته است، نقل کرده اند. بسیاری از این روایات را می توان در کتب روایی، به ویژه کتب اربعه شیعه مشاهده کرد. در این پژوهش، با روش توصیفی آماری برآنیم تا با تکیه بر کتب اربعه شیعه (الکافی کلینی ، التهذیب و الاستبصار طوسی و من لا یحضره الفقیه شیخ صدوق) به عنوان کتاب های مهم روایی شیعه که نقش بسزایی در انتقال روایت ائمه(ع) ایفا کرده اند، به عملکرد فرهنگی یاران ایرانی امام هادی(ع) در علم الحدیث پرداخته شود.
۴۷.

نقش امام علی بن محمد(ع)در مهندسی فرهنگی امت اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: امت اسلامی مهندسی فرهنگی راهبرد فرهنگی امام علی بن محمد (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
تعداد بازدید : 670 تعداد دانلود : 561
امام علی بن محمد(ع)، رهبری و پیشوایی فکری و فرهنگی شیعیان را در عصری پُرتلاطم و سرشار از فتنه و آشوب سیاسی در فاصله سال های 220 تا 254هجری بر عهده داشت. آن حضرت، علاوه بر دارابودن مقام امامت الهی، از یک تربیت متعالی، بصیرت و آگاهی و هوش و دانش فرهنگی گسترده و رفتار فرهنگی والا برخوردار بود. امام هادی (ع) به همین سبب، برای مهندسی و راهبری فرهنگی، دارای استراتژی و انگیزه قوی فرهنگی بود. ازاین رو، دارای راهبرد برای رهبری و هدایت فرهنگ جامعه و نظام سازی فرهنگی، توسعه علمی و تربیتی بود. آن امام همام، با تأکید بر پیشرفت علم و دانش، توصیه به تعلیم و تولید علم و اندیشه، ایجاد کانون ارتباطات سرّی وکالت، کادرسازی و تربیت نفوس، تدوین منشور سبک زندگی، وضع قانون و ترسیم حقوق شهروندی، تبیین قواعد همزیستی مسلمانان با اهل کتاب و مبارزه فرهنگی با رفتار جاهلی خلفای عباسی همچون متوکل، موفق به تغییرات فرهنگی در میان امت اسلامی گردید و مسیر را برای تحصیل سلامت و سعادت جامعه اسلامی هموار ساخت. این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی به بررسی مهندسی فرهنگیِ امت اسلامی توسط امام هادی(ع) خواهد پرداخت و این فرضیه را به آزمون خواهد گذاشت که: «امام هادی(ع) به عنوان یک رهبر الهی، با شناخت جریان های فکری و فرهنگی زمانه خود با محوریت هدایت جامعه، مسیر مدیریت فرهنگی را با بهره گیری از راهبردهای متنوع در بستر فرهنگی هموار نمود و موفق به ایجاد تغییرات هوشمندانه و هدایت جامعه گردید.»
۴۸.

جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی

کلید واژه ها: تاریخ نگاری اسلامی پزشکان مورخ پزشک مورخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 100 تعداد دانلود : 721
تاریخ نگاری اسلامی و به تعبیری تاریخ نگاری مسلمانان به عنوان یکی از ابعاد و مظاهر مهم فرهنگ و تمدن اسلامی از جایگاه ویژه ای در بین سایر مولفه های آن برخوردار است. در فرایند تدوین تاریخ نگاری اسلامی؛ افراد، طبقات و گروههای مختلف از جمله پزشکان، حکما، مورخان و... سهیم بوده داند. با وجود مطالعات و بررسی های گسترده ای که درباره پزشکان دوره اسلامی انجام گرفته است؛ مطالعه درباره افرادی که به صورت همزمان به طبابت و تدوین کتب تاریخی پرداخته اند، کمتر انجام گرفته است. سوال اصلی این پژوهش، این است که پزشکان مورخ چه نقشی را در توسعه تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند؟ این گروه از پزشکان از چه جایگاهی در تاریخ نگاری اسلامی برخوردار بوده اند؟ آیا پزشکان مورخ به منابع و اسنادی فراتر از سایر مورخان دسترسی داشته اند؟ شیوه های تاریخ نگاری آنان چگونه بوده است؟ و... .اولین فرضیه ای که می توان مطرح کرد، این است، در بین پزشکان دوره اسلامی، مورخان معروفی وجود داشته و آنان با توجه به موقعیت و مناصب شان، نقش بارزی در تاریخ نگاری اسلامی ایفا نموده اند و همچنین مورخانی هم بوده اند که علاوه بر تدوین کتب تاریخی، در پزشکی نیز دستی داشته و صاحب کتب مهم پزشکی هم بوده اند. در نوشتار حاضر سعی شده است ضمن پرداختن اجمالی به جایگاه پزشکان مورخ در تاریخ نگاری اسلامی با تکیه بر منابع و استنادات تاریخی و به روش کتابخانه ای به سوالات فوق پاسخ های مناسب داده شود.
۴۹.

تاثیر ردیه نویسی اصحاب امامان شیعه(ع) در علوم اسلامی متقدم در سده اول هجری

کلید واژه ها: امامان شیعه (ع) معتزله ردیه نویسی اصحاب ائمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 969 تعداد دانلود : 913
معتزله، یکی از فرقه های کلامی پدید آمده در تاریخ اسلام است. این فرقه درآغاز سده دوم هجری در بصره پا به عرصه وجود گذاشت. واصل بن عطا، بنیان گذار این فرقه شناخته می شود. اختلافات معتزله و امامان شیعه(ع)، حول محورهای توحید، عدل، وعد و وعید، امر به معروف و نهی از منکر و منزله بین منزلتین و دیگر مباحث اعتقادی می باشد. روش معتزله بر پایه حجیّت افراطی عقل ،استوار بود و  به استدلال و ادله افراطی عقلی، اتکا داشت. معتزله، در صورتی که آیه و روایتی را بر خلاف عقل تشخیص می داد، آن را تأویل و به نفع عقاید خود از آن استفاده می نمودند.گرچه شیعه، در پاره ای از مسائل با معتزله به نوع سازگارانه هماهنگی پیدا می کرد؛اما به دلیل اختلافات عمیق فکری، این سازگاری به سوی ردیه نویسی هم، پیش می رفت .چنان که اصحاب امامان شیعه(ع) اقدام به نوشتن ردیه هایی بر معتزله کردند تا بدین شکل سلامت فکری و فرهنگی جامعه اسلامی را حفظ نمایند. در این پژوهش به این سؤال پاسخ گوییم : که ردیه نویسی اصحاب امامان شیعه(ع) چه تأثیری بر گسترش علوم اسلامی داشته است؟
۵۰.

مفهوم امامت زیدی و تأثیر آن بر شکل گیری جنبش های سیاسی اجتماعی شیعیان این فرقه در قرون دوم و سوم ه.ق(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مفهوم امامت تشیع زیدی قیام به سیف تحولات سیاسی - اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 340 تعداد دانلود : 336
تطوّر مفهوم امامت و پیامدهای تعاریف متفاوت از آن ، یکی از چالش برانگیزترین مباحث کلامی و تاریخی میان متکلّمان، فقها، علمای شیعی و مورّخان است. در این پژوهش سعی می شود ضمن بهره گیری از اسناد تاریخی و دوری از اختلافات پرتنش و توأم با تعصّب کلامی، با رویکردی تاریخی و روشمند در ابتدا به صورتی بسیار اجمالی مفهوم امامت را در قرون دوم و سوم ه.ق میان شیعیان زیدی بررسی گردد و سپس به تبیین نقش تعریف شیعیان زیدی از مسأله امامت و جایگاه، شئون و وظایف امام، در حیات سیاسی- اجتماعی این گروه پرداخته شود تا مشخّص گردد این تعریف چه تأثیرات کاربردی بر جای نهاده است و اساساً تحوّلات اجتماعی و به ویژه سیاسی این فرقه در قرون نخستین ، تا چه اندازه متأثّر از اندیشه امامت و تا چه اندازه محصول عوامل دیگر بوده است؟ در خلال این پژوهش روشن خواهد شد شیعیان زیدی امامت را به ضرورتی سیاسی- اجتماعی تفسیر کردند و شرط اساسی مشروعیت امامت یک فرد را تلاش برای برپایی اصل امر به معروف و نهی از منکر از راه دعوت مردم به قیام دانستند. تفسیر این شیعیان (زیدی) از مفهوم امامت هرچند در حوزه نظر ایشان را در مقایسه با سایر فِرَق شیعی رویکردی معتدل بخشید ؛ امّا در ساحت عمل، به ورطه اقدامات رادیکال و عمل گرایی سیاسی کشانید و حاصل این پراگماتیسم–البته متأثّر از عوامل زمانی و مکانی و زمینه های تاریخی-برپایی شورشهای متعدّد و در نهایت تشکیل حکومت هایی مستقل در نقاط مختلف جهان اسلام بود.
۵۱.

دیدگاه امام هادی (ع) و معتزله در زمینه اختیار

کلید واژه ها: اختیار معتزله روابط امام هادی (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : 775 تعداد دانلود : 369
امام هادی (ع) دهمین امام شیعیان از تاریخ 220 تا 254 هجری امامت شیعیان را بر عهده داشتند. بر ارباب معرفت پوشیده نیست که امامت، ادامه رسالت است و این رکن عظیم، عامل بیداری و جهش مسلمانان پس از رحلت رسول الله (ص) و زمینه ساز فرهنگ و تمدن غنی اسلامی بوده است. درباره امام هادی (ع) و نحوة زندگی و رفتار ایشان و آثار جاویدانی که در زمینه های عقیدتی و فقهی و قانونگذاری و اخلاق و تربیت و مبارزات سیاسی از خود بر جای نهاده اند، سخن گفتن از ارزشمندترین تجسم خارجی و راستین دین باوری و مجاهدت در راه تحقق آن است. امام هادی (ع) در دوران خویش مرجعیت علمی جامعه اسلامی بوده اند و به همین جهت است که می بینیم همواره محور حرکت ها و مبارزات علمی با جریان های انحرافی و افراط و تفریط های علمی ایشان بودند. از جمله این گروه ها معتزلیان هستند که امام هادی (ع) با کوشش ها و مناظرات علمی خود سعی در پاسخ گویی به رفع شبهات آن ها در مسائل مختلف از جمله بحث اختیار را داشته اند. در این پژوهش سعی شده است با روش توصیفی تحلیلی با استفاده از منابع تاریخی اصلی به این مسئله پاسخ گوییم که: امام هادی (ع) با استناد به چه مبانی و روشی در جهت رفع شبهات معتزلیان به ویژه مسئله اختیار تلاش کرده اند؟ امام هادی (ع) با استفاده از دلایل قرآنی و روائی و عقلی به تبیین اعتقادات شیعه و نقد مبانی معتزله پرداخته اند و به رفع شبهات و انحرافات اقدام کرده اند.
۵۲.

تبیین و تحلیل نقش طبقات اجتماعی در فرآیند تمدّنی دولت صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران طبقات اجتماعی صفویه تمدن تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 208 تعداد دانلود : 448
هدف اصلی نوشتار حاضر مطالعه ساخت های اجتماعی عصر صفویه با توجه ویژه به موضوع طبقات اجتماعی در ظرفیت و فرایند تمدّنی آن روزگار است. اهمیت این موضوع ناشی از آن است که از نظام طبقاتی صفویه می توان به عنوان نظامی باز با ویژگی تمرکز فرصت ها و پیوند متقابل یاد کرد. به هنگام ظهور صفویان (907-1135هجری) همواره مفصل بندی (همزیستیِ) طبقاتی پویایی مابین اجتماعات عشایری (ایلی)، دهقانی و شهری (خرده کالایی شهری) فراهم گردید، چندان که صفویان ساخت اجتماعی ایران را با تأکید بر هویّت مذهبی و ملّی جدیدی تعریف کردند. کلیت شکل بندیِ طبقات اجتماعی صفویان همچون بستری می ماند که در سایه آن وحدت سیاسی و ملی، مدنیت، رفاه اجتماعی، رونق اقصادی و پویای فرهنگی و روابط گسترده با دول خارجی به وجود آمد. البته این توصیف به معنای تأیید همة جنبه های ساختار طبقاتی عصر صفویه در دوره های سلاطین صفوی نیست، زیرا تحولات اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و شیوه حکومتی، در ایجاد ساختار طبقاتی در دوره حاکمان مختلف صفوی، نقش اساسی داشته است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی تحلیلی ضمن توجه به ضرورت کاربرد رویکردهای جامعه شناختی در تحلیل پدیده های تاریخی و برپایه منابع کتابخانه ای، سیر تمدّن در طبقات اجتماعی دولت شیعی صفویه را در چشم انداز حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جامعه به عنوان پایه و زیربنایی برای دوره های بعد بررسی و تحلیل نماید.
۵۳.

واکاوی روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در دهه نخست پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب اسلامی ایران جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) عربستان سعودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 602 تعداد دانلود : 145
روابط ایران و عربستان چه مسائلی بوده اند؟ پیروزی انقلاب اسلامی چه تاثیری بر روابط ایران و عربستان گذاشت؟ تفاوت های مذهبی و ایدئولوژیکی چه تاثیری بر روابط ایران و عربستان گذاشته اند؟ سایر عوامل تاثیرگذار در روابط ایران و عربستان چه مسائلی بوده و این عوامل در روابط ایران و عربستان چه نقشی داشته اند؟  این پژوهش بر این فرضیه استوار است که در دهه اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی، روابط ایران و عربستان با چالش و تنش همراه بود؛ به طوری که روابط دو کشور به تیرگی گرایید. در بررسی علل تیرگی روابط دو کشور در این دوره به عواملی مانند ماهیت ایدئولوژیکی دو کشور، پیروزی انقلاب اسلامی و ترس از صدور آن به عرستان، رقابت در بلوک قدرت و نقش ق درت های فرامنطقه ای، جنگ تحمیلی، حج ابراهیمی، مسئله فلسطین، ژئوپلیتیک نفت و گاز خلیج فارس، تشکیل شورای خلیج فارس و برخی دیگر از عوامل می توان اشاره کرد. این نوشتار به روش توصیفی و تحلیلی، با تکیه بر منابع اصلی و پژوهشی و با روش کتابخانه ای است و در پاره ای از نمونه ها، از اسناد موجود در مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه استفاده شده است.
۵۴.

جایگاه اصحاب ایرانی امام جواد (ع) در علم حدیث؛ با تأکید بر کتب اربعه شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم حدیث روایت کتب اربعه امام جواد (ع) یاران ایرانی ائمه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ تشیع
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : 831 تعداد دانلود : 544
امامان شیعه بر اثر اوضاع اجتماعی حاکم بر جامعه شان، برنامه ای برای ارشاد و هدایت مردم روزگار خود و تمدن سازی پیش گرفتند و به فرهنگ سازی و تربیت شاگردان بسیار، همّت گماردند تا مدنیّت اسلامی ماندگار شود. امام جواد (ع) نیز در این میان برای دست یابی به چنین هدف هایی، شاگردانی تربیت کرد که برخی از آنان ایرانی تبار بودند. این گروه بیش تر، راوی حدیث و ناقل اندیشه های ناب تشیع به شمار می رفتند که آثار و روایات بسیاری در این زمینه از آنان بر جای مانده است. بسیاری از این روایات، فقهی اند و آنها را در کتاب های چهارگانه شیعیان می توان یافت. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی از طریق مطالعه کتاب خانه ای، به پرسش های زیر پاسخ می گوید: 1. چند تن از اصحاب ایرانی امام جواد (ع) در زمینه حدیث و روایت از دیگران فعال تر بوده اند؟ 2. آیا یاران ایرانی امام جواد (ع) در زمینه حدیث شیعه آثاری پدید آورده اند؟ 3. چند روایت (مستقیم یا به واسطه امام جواد (ع) و دیگر امامان) در چه موضوعی، از اصحاب ایرانی امام جواد (ع) در کُتب اربعه آمده است؟ 4. چند درصد از روایات کتب اربعه، از طریق یاران ایرانی امام جواد (ع) نقل شده است؟
۵۵.

تبیین تاریخی رابطه سیاست، تجارت و زیارت درحجاز (قرن اول هجری قمری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست تجارت زیارت حجاز خلفا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 36 تعداد دانلود : 882
سیاست ،تجارت و زیارت در حجاز ، واژه هایی هستند که روابط بین آن ها بروز پدیده هایی را موجب شد ، که تبیین این روابط موضوع اصلی مقاله حاضر است . این پژوهش با تشریح وضعیت بازار های عرب مقارن ظهور اسلام و اهداف و چگونگی تشکیل آن ها ، کیفیت تأثیر گذاری مفاهیم سه گانه مورد نظر پژوهش در تحولات قرن اول هجری در سرزمین حجاز را مورد بررسی قرار می دهد. مسئله اصلی این است که آیا می توان بین سیاست، تجارت و زیارت در حجاز رابطه ای کشف کرد که تأثیر قابل توجهی در حوادث قرن اول هجری داشته باشد؟ و در صورت اثبات ، علل اصلی چگونگی قابل تبیین هستند؟ این پژوهش نشان داد که علیرغم برخی مخالفتهای اولیه مسلمین با بهره برداری های خاص اقتصادی و سیاسی از پدیده حج و زیارت، سرانجام اسلام به نوعی بر این کارکردها صحه گذارد و عاقبت شکل دیگر زیارت اماکن مقدس یعنی زیارت قبور اولیاء الهی بنا بر دلایلی که ذکر شده است خود به موضوع کشمکش تبدیل گردد . علاوه بر آن خلفا خصوصا در دوره بنی امیه همچون عصر جاهلیت از حج به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی خود سود بردند.
۵۶.

بررسی سیاست ها و چالش های اقتصادی ایران در بحران اقتصادی 1929؛ مطالعة اسنادی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اقتصاد سیاسی پهلوی اول انحصار تجارت بحران 1929

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی پهلوی دوم
تعداد بازدید : 315 تعداد دانلود : 282
هدف: حکومت پهلوی از ابتدای تاسیس، میراث دار نظام اقتصادی نابسامانی بود که تحت تاثیر مناسبات جهانی نظام سرمایه داری از ابتدای قرن نوزدهم، بر کشورهای توسعه نیافته ای مانند ایران تحمیل شد. ایجاد توازن در واردات و صادرات برای جلوگیری از کاهش ارزش قران به عنوان پول ملی پیش درآمد اصلاح نظام اقتصادی و نوسازی بود. اما وقوع ناگهانی بحران جهانی1929، دولت و مجلس را به سمت اجرای سیاست های اقتصادی مقطعی سوق داد. هدف این پژوهش بررسی سیاست های اقتصادی دولت پهلوی برای مقابله با بحران جهانی است. روش/ رویکرد: این پژوهش به روش آماری با تحلیل کیفی داده های کمی مستخرج از احصائیه های مالی و تجاری تالیف شده است. بخشی از متغیرهای مستقل از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی گردآوری شد. یافته های پژوهش: بررسی جداول و نمودارها در دو مقطع پیش و پس از اجرای قانون انحصار تجارت نشانگر آن است که دولت سیاست های آگاهانه ای برای حل مشکلات اقتصادی درپیش گرفت. مقایسة میزان واردات و صادرات در دو مقطع نشان می دهد موفقیت دولت در ایجاد تراز تجاری مثبت، نسبی بود. نمودار قیمت کالاهای اساسی وارداتی نشان می دهد که سیاست دولت برای حفظ ثبات قیمت و جلوگیری از تورم در شرایط بحرانی موفقیت آمیز بود.
۵۷.

بازخوانی مراحل حیات شهری پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پیامبر (ص) تمدن اسلامی شهر اسلامی مدینةالنبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 268 تعداد دانلود : 66
مدینةالنبی جامع ارکان مادی و معنوی یک شهر اسلامی است. شهری که فرایند سیر و تحول قریه به مدینه را در قالب حیات شهری پیامبر (ص) تجربه کرده و نمایان ساخته است. هرچند طرح شهری مدینةالنبی در راه اجرای کامل پس از رحلت آن حضرت متوقف ماند. لکن با کمک علم تاریخ قابل بازسازی و تجسم بخشی است. حیات شهری پیامبر اسلام (ص) پنج مرحله مجزا را طی کرد: مکه او را راند و حیات شهری مکی او را سلباً سامان داد. یثرب او را خواند و شرایطی که اجابتِ او را به دنبال داشت، حیات شهری دارالهجره را شکل داد. طیبه مدینةالرسول مدینةالنبی، سه مرحله دیگر از حیات شهری پیامبر (ص) است. این مقاله سعی در تبیین ویژگی های هریک از مراحل مذکور و فرایند تحول آن را دارد تا روشن گردد حیات شهری پیامبر (ص) برای وصول به تحقق تمدن اسلامی چه مراحلی را طی کرده و در عرصه های پنج گانه فوق، طرح واره جهان شهرِ آرمانی اسلام را چگونه کامل کرده است که حاصل آن نه صدها شهر تأسیسی و توسعه ای طی چهار قرن پس از رحلت آن حضرت، بلکه طرح واره ای بود که در بستر تاریخ در انتظار اجرای کامل باقی ماند.
۵۸.

نقش و تأثیر شخصیت های ایرانی در کشمیر، با تکیه بر تواریخ محلی کشمیر و تذکره ها (قرن هشتم تا یازدهم هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان فارسی کشمیر تشیع سادات بیهقی میر سیدعلی همدانی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 828 تعداد دانلود : 974
یکی از موضوع های درخور پژوهش در بررسی تاریخ های محلی، ورود عناصر مسلمان به صحنه های فرهنگی کشمیر است. در این باره، از تذکره ها و منابع تاریخی شبه قاره، به ویژه تواریخ محلی فارسی قرون یازدهم و دوازدهم هجری، مطالب و نکات بدیع و ارزشمندی می توان به دست آورد. اسلام از قرن هشتم هجری، در منطقه کشمیر نفوذ کرد؛ با این حال، ویژگی های این سرزمین باعث شد که زمینه های ورود مهاجران ایرانی، برای تبلیغ شریعت اسلامی و معارف و آمیزه های عرفانی به خوبی فراهم شود. در این راستا، شیوه فعالیت های تبلیغی و معنوی شخصیت ها یا گروه های ایرانی تأثیرگذار در کشمیر، آن قدر مشهود و ملموس بوده است که اشتهار نام ایران صغیر برای کشمیر، با مسمّی و صحیح می نماید. محور اصلی پژوهش حاضر آن است که همه افراد و گروه های ایرانی مهاجر به این سرزمین، در دوره تاریخی موضوع بحث، در راستای فکر و اندیشه اعتقادی یکسانی نبوده اند؛ چون در برخی از مواقع، تعارض هایی در رویه و عملکرد اقدامات آنان مشهود است که می توان آن را بررسی کرد. نتیجه نهایی عملکرد آنان، سوق دادن کشمیر به فرهنگ ایرانی اسلامی، به ویژه زبان و ادب فارسی، بود. تبیین این موضوع، هدف اصلی پژوهش حاضر است. رهیافت پژوهشی مقاله آنکه شخصیت های ایرانی مهاجر به کشمیر که ذکر نام و اقدامات آنان در مقاله آمده است، نقش مؤثری در حوزه های سیاسی و ادبی و عرفانی این سرزمین داشتند و تأثیرگذاری آنان در این حوزه ها، بسیار چشمگیر بوده است. مقاله با رویکردی توصیفی تحلیلی، با نگرش تاریخی به عملکرد نخبگان و گروه های ایرانی کشمیر، در محدوده تاریخی قرن هشتم تا یازدهم هجری، بر اساس تذکره ها و تواریخ محلی آنجاست.
۵۹.

نقش عَمّار بن یاسر در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دگرگونی فرهنگی عمّار بن یاسر دگرگونی اجتماعی در اسلام اُسوه ایثار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ سیاسی مسلمین
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 382 تعداد دانلود : 579
عَمّار بن یاسر یکی از یاران رسول خدا (ص) بود که در دوران دعوت مخفیانة عصر بعثت اسلام آورد. خانواده او از سوی اشراف مشرک مکّه به سختی شکنجه می شدند، بسانی که پدر و مادر وی در راه اسلام شهید شدند و خودش نیز چنان شکنجه می شد که هیچ یک از یاران رسول خدا (ص) به اندازة وی در راه اسلام شکنجه نشدند. عمّار در حیات خود ایمان و یقین کامل به خدای متعال داشت، آن گونه که رسول خدا (ص) وی را پیوسته همراه حق می دانست. عَمّار شناختی عمیق از اسلام داشت و بصیرت و معرفت کامل وی سبب شده بود تا فتنه ها را به خوبی بازشناسد و حقیقت را تبیین نماید و در فراز و نشیب حوادث مواضعی ثابت اتخاذ کند. به همین سبب در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی مکه و در تضعیف موقعیت مشرکان و گسترش اسلام در این شهر نقش مهمی داشت. عمار در دروه هجرت همواره مدافع اسلام و در تمامی غزوات شرکت فعال داشت. پس از رحلت رسول خدا(ص) وی در عصر سه خلیفه اول از اهل بیت حمایت کرد و از مخالفان بیعت با خلیفه اول بود. وی در روزگار خلیفه دوم مدتی استاندار کوفه بود و در دوره عثمان جزو معترضان به شیوه حکمرانی وی بود و از سوی وی شکنجه شد. عمار در روزگار خلافت امام علی(ع) جزو حامیان سرسخت آن حضرت بود و در جنگ جمل و صفین از وی حمایت کرد و در این راه به شهادت رسید. بدین سان عمار در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام تاثیر فراوان داشت روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری مطالب به صورت کتابخانه ای با استفاده از منابع درجه اول تاریخ نگاری اسلامی است. فرضیة مقاله آن است که عمّار بن یاسر در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام وتثبیت موقعیت و نظریه امامت الهی اهل بیت تأثیر فراوان داشت.
۶۰.

عناصر تشکیل دهنده گفتمان سیاسی امام خمینی (س)

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان