سید حسن مطیعی لنگرودی

مقدمه:   امروزه کشاورزی در اکثر کشورهای در حال توسعه به تنهایی نمی تواند فرصت های اشتغال و منابع درآمدی کافی برای رفع تمامی نیازهای مناطق روستایی را تأمین نماید، از این رو، گردشگری به عنوان راهبردی برای توسعه روستایی و بازساخت روستاها است. در این راستا از آنجایی که شغل غالب جمعیت روستایی محدوده مورد مطالعه کشاورزی می باشد شکل گیری و توسعه فعالیت های گردشگری کشاورزی، بهره برداری و استفاده درست از منابع و توان های انسانی ومحیطی، مدیریت خردمندانه محیط و کاربری صحیح منابع می تواند راهبرد مناسبی برای ارتقاء کیفیت محیط و پایداری محیطی باشد. هدف:  هدف این مقاله تبیین نقش گردشگری کشاورزی در آمایش محیطی مناطق روستایی شهرستان رودسر است. روش شناسی : پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی تحلیلی می باشد. جامعه آماری سه گروه شامل گردشگران، مدیران محلی روستاها و کارشناسان متخصص بودند. 16 روستا از 382 روستای دارای سکنه شهرستان رودسر با شیوه هدفمند و قضاوتی انتخاب شدند. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و توزیع تصادفی بین 384 نفر مورد تجزیه و تحلیل گردید و با استفاده از روش های آمار ی از جمله نرم افزار SPSS و مدل TOPSIS، مؤلفه های کیفیت بخش محیط در محدوده مطالعاتی ارائه و در راستای آمایش محیطی روستاها اولویت بندی شدند. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمروی جغرافیایی تحقیق حاضر مناطق روستایی شهرستان رودسر است. یافته ها و بحث: یافته های تحقیق حاکی از آن است که در ارزیابی مؤلفه های کیفیت بخش محیط روستاها برای رونق گردشگری کشاورزی، با استفاده از مدل کمّی تاپسیس، مؤلفه های زیبایی شناختی با کسب امتیاز 9637/0 = * C در رتبه اول، مؤلفه های عملکردی ساختاری و فعالیتی با کسب امتیاز 5760/0 = * C در رتبه دوم و مؤلفه های زیست محیطی با کسب امتیاز 4251/0 = * C در رتبه سوم قرار گرفتند. و همچنین با توجه به امتیاز ریزمولفه ها روستاهای دارای پتانسیل گردشگری کشاورزی به ترتیب اولویت بندی شدند. نتیجه گیری: نتایج نهایی تحقیق نشان می دهد روستاهایی که دارای کیفیت محیطی مطلوب هستند، شرایط مناسب و لازم برای اجرای موفق گردشگری کشاورزی و در نهایت توان های لازم برای توسعه گردشگری روستایی را با حفظ ابعاد پایداری محیط برخودارند.

رشد و توسعه بخش صیادی هم واره یکی از نمودها و محورهای اساسی توسعه اقتصادی در نواحی ساحلی به شمار آید و از این رو توسعه این بخش می تواند محرکی برای پیشرفت دیگر بخشهای اقتصادی به حساب آید. دهستان دهکاء به واسطه برخورداری از رودخانه، دریا و غیره همواره مهمترین مرکز تولید محصولات کشاورزی و صیادی در شهرستان آستانه اشرفیه بوده، ولی در حال حاضر مشکلات موجود در تعاونیهای پره صیادی موجب ناکارایی این بخش شده است. در این تحقیق رابطه متغیرهای مستقلِ الگوی مصرف غذایی، کالاهای مصرفی بادوام و کم دوام، وضعیت مسکن، مالکیت زمینهای زراعی، هزینه های آموزشی و درمانی، فعالیتهای غیرکشاورزی با متغیر وابسته  نقش تعاونیهای پره صیادی مورد بررسی قرار گرفته است. اطلاعات از طریق پرسشنامه از اعضا و مسئولان تعاونی در سال 1387جمع آوری و با استفاده از آزمونهای کروسکال - والیس و مک نمار، آزمون شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد ارتباط معنی داری بین متغیرهای مستقل و وابسته وجود دارد. 

اثرات گردشگری بر روی جامعه ی میزبان به موازات توسعه ی گردشگری دارای ابعاد پیچیده ای است و هرروزه نیاز به تحلیل و تبیین این اثرات، بیش از پیش احساس می شود. پژوهش حاضر با هدف تبیین اثرات توسعه گردشگری بر شاخص های کالبدی و تحلیل تغییرات آن هاست. این پژوهش با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و اکتشافی با پیمایش میدانی انجام شده است. ابتدا با استفاده از مشاهدات و مصاحبه های اولیه به شناسایی پنج شاخص«سبک معماری، تجهیزات رفاهی، خدمات زیربنایی، فضاهای معیشتی و تغییرات محیطی» پرداخته و سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه ی محقق ساخته (که روایی و پایایی آن پیش تر به مرحله ی تأیید رسیده است) به گردآوری داده های میدانی در بین دو گروه مردم محلی (N=310) و متخصصان محلی(N=30) به روش تصادفی ساده اقدام گردید. یافته های به دست آمده با نرم افزار SPSS و آزمون های همبستگی پیرسون، آزمون تی تک نمونه ای و رگرسیون خطی مورد تحلیل قرار گرفت و در پایان این نتیجه حاصل شد که بین توسعه ی گردشگری و تغییر در بعد کالبدی دهستان کلاردشت شرقی رابطه ی بسیار معنادار، مستقیم و مثبتی وجود دارد و همچنین توسعه ی گردشگری موجب تغییرات مثبت و منفی متفاوتی در بعد کالبدی روستاهای مورد مطالعه شده است. در شناسایی اثرپذیرترین شاخص ها از توسعه ی گردشگری مشخص شد، از نظر گروه مردم محلی، شاخص سبک معماری و از نظر گروه متخصصان، شاخص تغییرات محیطی بیشترین مقدار تبیین را انجام می دهند.

چایکاری از جمله مشاغل اقتصادی در بخش کشاورزی است که در مناطق شمالی کشور تعداد زیادی از ساکنین منطقه را به خود مشغول نموده است ، و نقش مهمی در برآورد نیازهای معیشتی خانوارهای منطقه دارد. به رغم این مهم در پی مشکلاتی که در کشت و صنعت چای کشور وجود داشت ، جهت بهبود اوضاع و سروسامان دادن به وضعیت کشت و صنعت چای ایران، در سال 1379 طرح اصلاح ساختار چای به اجرا درآمد. اکنون پس از گذشت حدود یک دهه از زمان اجرای طرح ، ارزیابی تحقق اهداف طرح و میزان رضایتمندی بهره برداران با مشارکت مردم محلی و گروه های ذینفع ، ضروری می باشد.   در همین راستا پژوهش حاضر در دهستان دیوشل شهرستان لنگرود انجام پذیرفت. جامعه ی آماری ، چایکاران دهستان مورد نظر می باشند که 235 بهره بردار با استفاده از فرمول کوکران انتخاب گردیدند. روش پژوهش از نوع مطالعات توصیفی-تحلیلی است که برای جمع آوری داده ها و اطلاعات مورد نیاز از مطالعه کتابخانه ای و پیمایش میدانی و همچنین ابزار پرسشنامه استفاده شده است و برای داده پردازی و تحلیل اطلاعات نیز  نرم افزار spss مورد بهره برداری قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که طرح مورد چندان موفق نبوده و اهداف پیش بینی شده در طرح تحقق نیافته ، و اجرای  طرح اصلاح ساختار چای، منجر به نارضایتی چایکاران از وضعیت کشت و صنعت چای گردیده است. با توجه به اشتغال گروه زیادی از روستاییان نواحی شمال کشور و منطقه مورد مطالعه، در این فعالیت اقتصادی، جهت پایداری این کشت و صنعت تجدید نظر در این طرح ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد.

بازارهای دوره ای محلی، مکانی برای فروش محصولات تولیدی کشاورزان و روستائیان می باشند. این بازارها نقش مهمی در توسعه روستایی دارند. زیرا هر تغییر و تحول در این بازارها بر روی زندگی به ویژه بهره وری های اقتصادی روستائیان و کشاورزان اثر می گذارد. بر این اساس هدف این تحقیق مطالعه بازارهای دوره ای محلی و نقش آن در توسعه روستایی است. منطقه مورد مطالعه این تحقیق در 9 شهر دارای بازارهای دوره ای محلی می باشد که جامعه آماری آن  شامل 300 فروشنده بوده است که به صورت قراردادی نیمی از جامعه مورد تحقیق مورد پرسش گری قرارگرفته اند. شهرهای نمونه بر اساس نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. در هر شهر با کمک نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، نمونه ها از میان فروشندگان انتخاب شدند. پایایی تحقیق توسط آلفای کرونباخ مورد آزمون قرار گرفت و روایی آن نیز توسط متخصصان کشاورزی و جغرافیای روستایی سنجش و بررسی شده است.       داده های کسب شده در پرسش گری توسط نرم افزار SPSS داده پردازی و تحلیل شدند و از روش های توصیفی (میانگین، انحراف معیار، و C.V) و تحلیل عاملی جهت تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بازارهای دوره ای محلی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اثر مثبتی بر توسعه روستایی منطقه مورد مطالعه داشته اند. زیرا نتایج تحقیق حاکی از آن است که در بعد اقتصادی سه مؤلفه، در بعد اجتماعی و فرهنگی دو مؤلفه در بازارهای دوره ای وجود دارند که بر توسعه روستایی اثر گذارند و عامل توسعه  اقتصادی و اجتماعی در نواحی روستایی منطقه می شوند.