سید رحیم مشیری

در تحلیل مناسبات، روابط و عملکرد فی مابین شهرها توجه به ویژگیهای جغرافیایی، جمعیتی، اقتصادی وارتباطی از اهمیت ویزه ای برخوردار می باشد. شکل گیری سکونتگاهها و نظام شبکه شهری مازندران به تبعیت از ناهمواریها و جهت قرارگیری (رشته کوه البرز)، منابع آب (رودخانه های دایمی، فصلی، چشمه ها) و شبکه ارتباطی در جلگه و ارتفاعات می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی بوده وشیوه گردآوری داده ها اسنادی و میدانی و نیز در تحلیل داده ها (شدت عملکرد و نقش شهرها) از منطق فازی استفاده شده است. ضمن آنکه ترسیم نقشه های عملکردی شهرهای استان در محیط Arc GIS صورت پذیرفته است. نتایج حاصله از مجموع شاخصهای جمعیت، مسافت(کیلومتر،زمان)، مرکزیت درمنطق فازی گویای آن است که توزیع طبقات جمعیتی شهرهای استان به تبعیت از روند کنونی نظام طبقات شهری در سطح ملی می باشد.(کانون شهر)های استان گرچه از برتری عددی برخوردار می باشند لیکن سهم ناچیزی در جمعیت شهری استان دارند. وجود رابطه معکوس و متقارن بین تعداد شهرها و جمعیت شهری با حرکت از طبقه پایین (کانون شهر، روستا-شهر) به (مراکزخرده ناحیه ای، متروپل ناحیه ای) همچون: ساری بابل، آمل، قائمشهرو بالعکس در نظام شهری استان محسوس می باشد با توجه به مجموع شاخصهای جدول نظام طبقات شهری استان، صعود پلکانی (کانون شهر، روستا-شهرها) ازعملکرد ضعیف به عملکرد متوسط و خوب در(شهرکوچک،متوسط) و از عملکرد خوب به (مراکزخرده ناحیه ای، متروپل ناحیه ای) با عملکرد برجسته مشهود می باشد.بر این اساس (متروپل ناحیه ای) ساری و بابل دارای عملکرد برجسته و (مراکزخرده ناحیه ای) آمل و قائمشهراز عملکرد خوبی برخوردار می باشند. حدود 41 درصد از مجموع 58 شهر استان که شامل(کانونهای شهری) و(روستا-شهر) می باشند دارای عملکرد ضعیف بوده اند که بیشترین سهم را شهرهای واقع در بخش غربی و ارتفاعات استان به خود اختصاص داده اند.

استقرار سکونتگاه های انسانی و چگونگی پراکنش آن در سطح سرزمین گویای توان ترکیبی منطقه خواهد بود. از سوی دیگر الگوی قرارگیری سکونتگاه های شهری و روستایی در بستر مناطق نسبت به یکدیگر می تواند بیانگر مفاهیم همگرایی و واگرایی سرزمینی باشد. این مفاهیم در کنار یکدیگر سازمان فضایی شهر ها را شکل داده و از سویی یاری دهنده درک الگوی سلسله مراتب این نقاط سکونتگاهی نیز خواهد بود. پژوهش حاضر با هدف تحلیل فضایی و بررسی نظام سلسله مراتبی شهرهای استان مازندران  صورت پذیرفته است  . این پژوهش از نوع تحقیقات توسعه ای کاربردی می باشد. چرا که ضمن تدوین چارچوب هایی مطالعاتی، زمینه های لازم برای تحلیل های آتی را فراهم می سازد و روش تحقیق پژوهش  نیز توصیفی- تحلیلی است. در مقاله حاضر سعی شده است روند توزیع جمعیت شهری استان در سرشماری 95-1365 با بکارگیری مدل هایی چون مرتبه – اندازه، منحنی لورنز، ضریب تراکمی، ضریب آنتروپی و شاخص نخست شهری و نیمرخ سلسله مراتبی مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به یافته های تحقیق، توزیع جمعیت شهری استان در طبقات مختلف نسبتاً متعادل بوده، گرچه سهم ساری، بابل، آمل و قائم شهر نسبت به سایر شهرها بیشتر می باشد لیکن شهرهای با جمعیت کمتر از تعدد بیشتری برخوردار می باشند و میزان برتری شهر ساری در نظام سلسله مراتب شبکه شهری استان ناچیز می باشد.

  <span style="font-family: 'B Zar'; mso-bidi-language: FA;" lang="FA"></span> <span style="font-family: 'B Zar'; mso-bidi-language: FA;" lang="FA"><span style="mso-spacerun: yes;"></span>گسترش بدون برنامه ریزی خانه های دوم در دهه اخیر اثرات گوناگونی در ابعاد مختلف از جمله تغییرات کالبدی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان لاهیجان گذاشته است. در روستاهای مورد مطالعه اراضی کشاورزی یکی پس از دیگری از بین می روند و جای خود را به تیرچه و بلوک، تیرآهن و آجر می دهند. روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است که برای جمع آوری داده ها از روش میدانی بصورت مشاهده، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه استفاده شده است. نمونه آماری 30 روستای بخش مرکزی است که با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند و برای داده پردازی و تحلیل اطلاعات از نرم افزار آماری </span><span style="mso-bidi-font-family: 'B Zar'; mso-bidi-language: FA;" dir="LTR">SPSS</span><span style="font-family: 'B Zar'; mso-bidi-language: FA;" lang="FA"> استفاده شده است. بالابودن هزینه تولید در مقایسه با درآمد حاصل از فروش محصولات کشاورزی، هجوم مهاجران غیربومی برای ویلاسازی و خانه های دوم به منظور استفاده از تعطیلات و یا اقامت دائم، موجب تغییرکاربری اراضی شالیزار، باغات چای و توتستان در روستاهای مورد مطالعه گردیده است. از مهمترین پیامدهای منفی خانه های دوم می توان به تشدید تغییرکاربری اراضی وباغات به واحدهای مسکونی، تغییرچشم اندازها و ناهماهنگی دربافت کالبدی و ناپایداری روستاهای مورد مطالعه اشاره نمود.</span> <span style="font-family: 'B Zar'; mso-bidi-language: FA;" lang="FA"> </span> 

خشکسالی از جمله واقعیت های انکارناپذیر اقلیمی ایران محسوب می شود و بدون توجه به آن، هرگونه برنامه ریزی و آینده نگری به شکست منجر خواهد شد. تحلیل خشکسالی و شناخت ویژگی های آن می تواند برنامه ریزان را در مواجهه با بحران های ناشی از آن یاری دهد. در تحقیق حاضر، شهرستان لارستان واقع در استان فارس به عنوان منطقه مطالعاتی انتخاب، و برای بررسی ویژگی های خشکسالی از داده های بارندگی 19 ایستگاه در دوره آماری 1368 تا 1392 استفاده شد. هدف آن بوده است که با استفاده از شاخص های SPI، CZI، ZSI و RDI به شناخت ویژگی های مختلف خشکسالی منطقه پرداخته شود. پس از تحلیل آماری داده ها مشخص گردید که دوام خشکسالی بر حسب ZSI بیش از سایر شاخص هاست. همچنین، شاخص SPI سختی بیشتری را نمایان می سازد. در مقیاس ماهانه، SPI مشخصه شدت را بیش از شاخص های دیگر نمایان می سازد، اما در مقیاس سالانه، حساسیت RDI نسبت به مشخصه شدت بیش از شاخص های دیگر است.

شهرستان لاهیجان و به خصوص روستاهای بخش مرکزی آن از لحاظ تنوع محصولات، بسیار غنی بوده و حفظ اراضی کشاورزی (مزارع برنج) یا شالیزار، باغات چای و توتستان ها برای نوغانداری علاوه بر آثار فراوان از جمله: تولید غذا، نوشابه سالم و الیاف ابریشمی عدم مهاجرت روستاییان به شهرها و جلوگیری از ازدیاد مشکلات شهرنشینی، ایجاد اشتغال، خودکفایی از لحاظ محصولات کشاورزی به خصوص برنج، چای و ابریشم و عدم وابستگی به بیگانگان (استقلال سیاسی) و عدم آلودگی محیط زیست و تبعات منفی دیگر از لحاظ کالبدی - فضایی، اجتماعی- فرهنگی می تواند در حفظ گوناگونی محصولات تولیدی از جمله برنج، چای و ابریشم نقش بسیار مهمی داشته باشد، در صورتی که اگر زمین ه ای کشاورزی به کاربر ی های غیر کشاورزی تبدیل شود چنین فایده ای را از دست خواهیم داد. این تحقیق در پی آن است تا علل تغییر کاربری اراضی کشاورزی (مزارع برنج، باغات چای، توتستان ها) را در 30 روستای بخش مرکزی شهرستان لاهیجان که با استفاده از فرمول کوکران انتخاب شده اند را بررسی نماید. و اثرات و پیامدهای فیزیکی (کالبدی)، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی را دریابد. روش پ ژوهش از نوع مطالعات توصیفی و - تحلیلی است که برای جمع آوری داده و اطلاعات مورد نیاز از مطالعه ی کتابخانه ای و پیمایش میدانی و همچنین ابزار پرسش نامه استفاده شده است و برای داده پردازی و تحلیل اطلاعات مدل تحلیلی SWOT مورد بهره برداری قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که قوانین تغییرکاربری در حفاظت از اراضی کشاورزی چندان کار ساز نبوده و بعلاوه تغییرات کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی در روستاها مورد مطالعه به خصوص روستاهای پیرامونی حوزه نفوذ مشهود تر است.

مقاله ی حاضر با طرح پرسشی اساسی، در خصوص اینکه:"چه رابطه ای میان عرصه های عمومی ایجاد شده در شهر جدید پرند با شکل گیری هویت و حس تعلق به مکان و فضاهای سرشار از حیات اجتماعی، در این شهر وجود دارد ؟" آغاز می گردد. در واقع مقاله ی حاضر، در جستجوی نقش و نوع و میزان رابطه ی بین عرصه های عمومی و هویت در شهر جدید پرند می باشد و هدف اصلی آن شناسایی میزان رابطه بین عرصه های عمومی و هویت و حس تعلق به مکان می باشد. نتایج مطالعات نشان می دهدکه: بین متغیر عرصه های عمومی و همگانی بعنوان متغیر مستقل و هویت شهر جدید پرند بعنوان متغیر وابسته در این پژوهش رابطه وجود داشته، یعنی هر چه میزان متغیر مستقل ذکر شده در جامعه هدف (شهرجدید پرند) بالا باشد به همان میزان، هویتمندی و احساس تعلق آنها به شهرجدید پرند بیشترمی باشد.

گردشگری و توسعه روستایی به طور متقابل به یکدیگر وابسته اند. جاذبه های گردشگری ( طبیعی و انسانی ) توسعه توریسم می تواند آثاری مثبت و منفی بر روستایی داشته باشد. از این رو بررسی ازریابی  ظرفیت های گردشگری در توسعه روستایی باید به گونه ای باشد که با محیط سازگار باشد و به افت کیفیت آن نیانجامد، تا عامل اساسی در دستیابی به توسعه پایدار به حساب آید. در این مقاله ارزیابی کیفی ظرفیت های گردشگری در توسعه روستایی را در بخش رودبار قصران به ویژه روستای آهار، از لحاظ بررسی قابلیت ها و پتانسیل های بالفعل و بالقوه گردشگری را در جهت توسعه روستایی، با استفاده از مدل برنامه ریزی و ازریابی مورد بررسی قرار می دهیم.

اکوتوریسم شاخه ای از توریسم (گردشگری) است اما مشخص کردن مرز آن با توریسم به علت عدم تعریف دقیق آسان به نظر نمی آید. برای رسیدن به اکوتوریسم موفق باید از رهگذر توسعه ی پایدار عبور کرد. دستیابی به توسعه پایدار در گرو توجه به ارکان اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی در یک جامعه است و گردشگری به عنوان فعالیتی اثرگذار بر تمامی ارکان توسعه، بیش از گذشته نیازمند مطالعه است. در این تحقیق با بیان اجزاء مشترک مفهوم توسعه پایدار از دیدگاههای متفاوت، به ویژگیهای توسعه ی پایدار و توسعه ی روستایی پرداخته و به طور خاص شاندیزاز شهرستان مشهد مطرح شده است. این مطالعه نشان می دهد که روند کنونی بهره برداری از طبیعت علیرغم برخی فعالیتها و تمهیدات محدودکننده، فراتر از ظرفیت تحمل محیط بوده و بیم آسیب های جدی و نابودی توانهای طبیعی و البته اقتصادی منطقه می رود.

فقر روستایی به واسطه فشار بر منابع محیطی و بهره برداری غیر اصولی و ناپایدار از این منابع موجب تشدید تخریب محیط زیست می شود و بحرانهای زیست محیطی نیز به واسطه تحلیل و از بین بردن منابع مورد استفاده روستائیان، بر شدت فقر آنان می افزاید. در تحقیق حاضر هدف آن است نقش فقر اقتصاد روستایی بر تخریب محیط زیست درمراتع ممیزی شده بخش پشت آب شهرستان زابل مورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق بر اساس هدف کاربردی و داده ها ی مورد نیازاز طریق روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. در روش میدانی ابزار گرد آوری اطلاعات پرسشنامه و واحد آماری، سرپرست خانوار(بهره بردارروستایی) است. بدین منظور تأثیردو عملکردمستقیم وغیر مستقیم انسان بر تخریب محیط زیست(مرتع)که نتیجه فقر اقتصادی واجتماعی بهره برداران روستایی است بررسی شده است. این تحقیق نشان می دهدکه،: پایین بودن متوسط درآمد سرانه  خانوارهای روستایی، بازدهی پایین مرتع و عدم دسترسی به فرصت های شغلی عامل فقر اقتصاد روستایی و سطح پایین تحصیلات خانوارروستایی وبالا بودن بعدخانوارعامل فقراجتماعی روستاییان استفاده کننده از مرتع بوده است. این دو عامل سبب شده است تاروستاییان باعملکرد غیر مستقیم جهت تامین ضروریات زندگی به نگهداری بیش از حد دام در فضای محدود مرتع بپردازند، از طرفی باعملکرد مستقیم ازطریق بوته کنی که می توانددر به تاخیر انداختن فرسایس خاک و افزایش طول عمر مرتع مفید باشد؛ باعث شدت تخریب پذیری مرتع  گردند. نتایج تحقیق بیانگرآن است که فقر اقتصادی واجتماعی روستاییان سبب تخریب محیط زیست (مرتع)از طریق عملکرد مستقیم انسان( بوته کنی جهت تامین سوخت، فروش وایجاد آغل) و عملکردغیر مستقیم انسان(نگهداری دام مازادبرظرفیت مرتع) شده است.

موضوع اسکان عشایر، پس از انقلاب اسلامی و از آغاز برنامه دوم اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دولت با هدف ساماندهی به زندگی این جامعه و بهبود مراتع پیگیری شده و در طول برنامه سوم و چهارم نیز ادامه یافته است.از جمله برنامه های دولت برای ساماندهی به زندگی عشایر، حمایت از اسکان آنها در کانون های توسعه هدایتی (برنامه ریزی شده) و حمایتی (خودجوش) است و تاکنون بیش از 58 هزار خانوار از عشایر در این کانون ها اسکان داده شده اند. هدف از این مطالعه، بررسی آثار فضایی، اقتصادی و اجتماعی اسکان عشایر است که به صورت موردی در سه کانون توسعه شیبلو، سیدآباد و شیخ معروف استان آذربایجان غربی صورت گرفته است. روش تحقیق به شیوه میدانی انجام شده است. برای این پژوهش با توجه به سئوال های اساسی، چهار فرضیه درنظر گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد پس از اسکان عشایر، با ایجاد مشاغل جدید از تعداد دام عشایر کاسته شده، تغییراتی در روابط عشایر با شهرها و روستاهای منطقه ییلاقی و قشلاقی ایجاد شده، در وضعیت اجتماعی و امکانات رفاهی عشایر بهبودی حاصل شده و در بخش اقتصادی، اگرچه میزان درآمد عشایر افزایش یافته، ولی این موضوع موجب رضایت عشایر نشده است. مهم ترین توصیه در رابطه با اسکان عشایر استان آذربایجان غربی، خودداری از ایجاد شهرک در کانون های اسکان است.  

مردم نواحی روستایی درگذاران زندگی خود بطور مستقیم و غیر مستقیم وابسته به طبیعت هستند،محدودیت منابع طبیعی،رشدروزافزون جمعیت و ضرورت ایجاد اشتغال پایداربرای جمعیت روستایی با تاکید بر حفظ و پایداری محیط زیست،والگوهای زیستی(عشایری روستایی شهری)،توجه به مقوله امنیت غذایی درحال حاضرازاهمیت زیادی برخوردارمی باشد.بنابراین، برنامه ریزی درتمام ابعاد بویژه زیست محیطی،اقتصادی،اجتماعی، فرهنگی و فیزیکی کالبدی بگونه ای که توسعه همه جانبه و پایدار را بدنبال داشته باشد، مطرح می گردد. کوهستانی بودن شهرستان مشگین شهر و دارا بودن سه الگوی زیست ( عشایری روستایی شهری)با نگرش مردم شناسی، وجودزمستان های سردو تابستانهای معتدل و مرطوب با ضریب آسایش بالا بویژه در هشت ماه از سال،شرایط ژئومرفولوژیکی و طبیعی کوه سبلان از بعد کوهنوردی وژئوپارکی،وجود ییلاقات و مراتع سرسبز و پارک های جنگلی و رودهای پر آب از جمله خیاو چای،مشگین چای،قره سو،وجود اراضی باغی و مزارع جهت توسعه اگروتوریسم،شرایط را برای برنامه ریزی گردشگری بویژه طبیعت گردی که برای عصر پست مدرنیسم مطرح می شود،ضروری ساخته است.

ارزیابی و گزارش پایداری توسعه شهر ها چند سالی است که در کشور های مختلف بخصوص در کشورهای توسعه یافته آغاز شده است که هدف عمده آنها بررسی پایداری یا ناپایداری رشد و توسعه شهر ها می باشد. شهر ایلام با ارتفاع 1319 متر از سطح دریای آزاد و عرض جغرافیایی 33درجه و 38 دقیقه و طول جغرافیایی 46 درجه و 26 دقیقه در غرب کشور و در دامنه های جنوب غربی رشته کوههای زاگرس واقع شده است این شهر براساس آمارهای اولیه سرشماری عمومی 1385 دارای 152هزار نفر جمعیت می باشد.بررسی انجام گرفته بخش های مختلف شهر و مقایسه آن با متوسط کشوری حکایت از پایین بودن اکثر شاخص های اجتماعی،اقتصادی و زیست محیطی شهر ایلام با متوسط کشوری دارد. نگهداری دام ،پائین بودن سرانه فضای سبز،مشکلات آب آشامیدنی ،ضعف سیستم جمع آوری زباله ،نارسایی سیستم دفع فاضلاب،نحوه ساخت و سازها،آلودگی هوا،ترافیک شهری و... از جمله مسائل موجود در این شهر است که باعث ناپایداری شرایط زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی شهر شده است. با وجود عدم روشن بودن تمام زوایای شهر پایدار و عدم امکان ارائه راهکارهای مشخص در رسیدن به شهر پایدار راهکارهایی برای رسیدن به توسعه پایدار شهر ایلام ارائه شده است از جمله: افزایش فشردگی کاربری شهر،کاهش اتکا به خودرو در جابجائی ها (به وی ژه خودروهای شخصی)، اصلاح نظام مدیریت شهری،حفاظت و احیای نظام های طبیعی پیرامون شهر ،کاهش مصرف منابع در راه کاهش آلودگیها. به نظر می رسد ریشه ناپایداری شهر ایلام همانند اغلب شهر های ایران در ضعف مدیریت شهری است و برای حل آن بازبینی در مدیریت شهری (شامل متولی مشخص،برنامه ها ،اهداف، روشهای اجرایی و...)پیشنهاد می شود. ارزیابی و گزارش پایداری توسعه شهر ها چند سالی است که در کشور های مختلف بخصوص در کشورهای توسعه یافته آغاز شده است که هدف عمده آنها بررسی پایداری یا ناپایداری رشد و توسعه شهر ها می باشد. شهر ایلام با ارتفاع 1319 متر از سطح دریای آزاد و عرض جغرافیایی 33درجه و 38 دقیقه و طول جغرافیایی 46 درجه و 26 دقیقه در غرب کشور و در دامنه های جنوب غربی رشته کوههای زاگرس واقع شده است این شهر براساس آمارهای اولیه سرشماری عمومی 1385 دارای 152هزار نفر جمعیت می باشد.بررسی انجام گرفته بخش های مختلف شهر و مقایسه آن با متوسط کشوری حکایت از پایین بودن اکثر شاخص های اجتماعی،اقتصادی و زیست محیطی شهر ایلام با متوسط کشوری دارد. نگهداری دام ،پائین بودن سرانه فضای سبز،مشکلات آب آشامیدنی ،ضعف سیستم جمع آوری زباله ،نارسایی سیستم دفع فاضلاب،نحوه ساخت و سازها،آلودگی هوا،ترافیک شهری و... از جمله مسائل موجود در این شهر است که باعث ناپایداری شرایط زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی شهر شده است. با وجود عدم روشن بودن تمام زوایای شهر پایدار و عدم امکان ارائه راهکارهای مشخص در رسیدن به شهر پایدار راهکارهایی برای رسیدن به توسعه پایدار شهر ایلام ارائه شده است از جمله: افزایش فشردگی کاربری شهر،کاهش اتکا به خودرو در جابجائی ها (به وی ژه خودروهای شخصی)، اصلاح نظام مدیریت شهری،حفاظت و احیای نظام های طبیعی پیرامون شهر ،کاهش مصرف منابع در راه کاهش آلودگیها. به نظر می رسد ریشه ناپایداری شهر ایلام همانند اغلب شهر های ایران در ضعف مدیریت شهری است و برای حل آن بازبینی در مدیریت شهری (شامل متولی مشخص،برنامه ها ،اهداف، روشهای اجرایی و...)پیشنهاد می شود.

کارکرد اقتصادی یکی از مهم‎ترین کارکردهای جوامع روستائی است که نقشی اساسی در مکان‎گزینی و پایداری سکونتگاه‎ها، تولید اقتصادی، معیشت، درآمدزائی و ایجاد فرصت‏های شغلی دارد. این کارکرد علیرغم نقش گستردة بخش کشاورزی، صرفاً در این بخش خلاصه نشده و بنظر می‎رسد که حرکت این جوامع به سمت تنوّع سازی زمینه‏های اشتغال، معیشت و درآمد اجتناب ناپذیر باشد. در این رابطه هر ناحیة روستائی به تناسب شرایط جغرافیایی و قابلیّت‎های درونی خویش، قادر به پیمودن این راه و تحقّق اهداف کمّی و کیفی اقتصاد خویش است. این مقاله چکیده‎ای از یک کار تحقیقی و بر مبنای امکان سنجی تحوّل در کارکرد اقتصادی روستاها و به‎صورت موردی در یکی از نواحی روستایی شهرستان رودبار (بخش خورگام) تهیّه شده است.

مقاله حاضر به موقعیت کوچ نشینی در ایران و در رابطه به نواحی مربوطه می پردازد. واژه کوچ نشینی از زبان یونانی ریشه گرفته و اغلب جامعه شناسان و جغرافی دانان درباره آن تحقیق نموده اند. از جمله جغرافی دانان ایرانی دکتر پایلی و دکتر سهامی درباره کوچ نشینی تحقیقاتی انجام داده اند. ایران و دیگر کشورهای خاورمیانه دارای کوچ نشینانی هستند که مهمترین مشخصه ها و نیازهای آنها بشرح زیر است. - فضا برای حرکت - سازمانهای اجتماعی - زیربنای خاص اقتصادی از سال 1970 بعلت اهمیت کوچ نشینی و براساس سیاست های آموزش عالی در ایران‘ دانشگاهها مقاطع لیسانس‘ فوق لیسانس و دکتری رشته کوچ نشینی دائر نموده اند.

مسأله کوچ نشینها‘ کوچروها‘ رمه گردانها‘ ایلات و عشایر‘ کولیها و همه گروههایی که به نحوی با کوچ نشینها مرتبطند‘ در سالهای پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن به وسیله دانشمندان روز علوم اجتماعی‘ اقتصاد‘ مدیریت‘ مردم شناسی‘ باستان شناسی و دیگر دانشمندان به ویژه جغرافیدانان‘ بررسی شده است. نگارنده در مقاله ای به نام " پراکندگی جغرافیایی نومادیزم" که در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران‘ شماره 97-98 سال 1356 چاپ شده‘ خطرات نابودی این قشر را یادآوری کرده است. سازمان ایلات و عشایر‘ وابسته به وزارت جهادسازندگی نیز برنامه های کوتاه و درازمدتی برای دوام و بقای این قشر تهیه کرده است که اینک در برنامه های دولت قرار دارد. انگیزه تهیه این نوشتار‘ تعریف اصطلاحات و فرهنگ کوچ نشین ها و نحوه پراکندگی آنان در این سرزمین‘ از دیدگاه جغرافیاست. در ضمن سوابق تاریخی کوچ نشینی و علل غلبه فرهنگ نشینان بر شهرها و روستاها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. علل فرار عشایر از مناطق خود و روی آوری آنها به طرف شهرها و اشتغال کاذب‘ بحث دیگری است که جای آن در این مقاله نیست. امیدوار است این تحقیق مختصر‘ مقدمه و آغازگری برای پژوهشهای عمیقتر جغرافیدانان و محققین سایر رشته های مربوط باشد.