محمدرضا محبوبی

این پژوهش در صدد است، تأثیر آموزش های فنی و حرفه ای مشاغل خانگی بر بهبود کسب و کار زنان استان گلستان را مورد بررسی قرار داد ه و تأثیرآن در حوزه های خدمات، کشاورزی و صنعت را بر حسب محل سکونت افراد در شهر و روستا مورد بررسی قرار دهد. پژوهش از نوع کاربردی و دارای طرح آزمایشی مقدماتی پس آزمون برای یک گروه است. براساس نتایج به دست آمده از پژوهش، مشخص شد آموزش های فنی و حرفه ای مشاغل خانگی ارائه شده از سوی اداره کل آموزش فنی و حرفه ای استان گلستان در سه حوزه خدمات، صنعت و کشاورزی بر بهبود شاخص های کسب و کار مشتمل بر ملاک های دانش، شایستگی و مهارت، مدیریت و بهره وری، نگرش، ایمنی و توجهات محیطی، ارتباطات و اقتصاد تأثیر داشته است. همچنین، آموزش های ارائه شده بر بهبود کسب و کار زنان شهری و روستایی نیز مؤثر بوده است.

اﻣﺮوزه ﺑﻬﺒﻮد کیﻔیﺖ زﻧﺪﮔی زنان روستایی از ﻣﺒﺎﺣﺚ اﺻﻠی در کﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ به ویژه کشورهای در حال توسعه ﺑﻮده و اعطای اعتبارات خُرد یکی از راهکارهای دستیابی به این هدف تلقی می شود. هدف این تحقیق بررسی اثرات صندوق اعتبارات خُرد بر کیفیت زندگی زنان روستایی شهرستان گرگان بود. بر مبنای روش تحقیق توصیفی، 70 نفر از زنان عضو صندوق و 200 نفر از زنان غیرعضو، با روش نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون های مقایسه میانگین من وایتنی، ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون فریدمن انجام شد. نتایج نشان داد تفاوت معنی داری بین گروه عضو و غیرعضو از نظر مؤلفه های کیفیت زندگی چون سلامت روان، روابط اجتماعی، سلامت محیطی و کیفیت کل وجود دارد و گروه عضو اهمیت این مؤلفه ها را بیشتر ارزیابی کرده اند. نتایج آزمون همبستگی نشان دهنده وجود رابطه مثبت و معنی دار بین سلامت جسمانی زنان با میزان تحصیلات همسر، سلامت روانی زنان با میزان تحصیلات خود و همسران، روابط اجتماعی زنان با میزان تحصیلات همسران و سابقه عضویت در صندوق و سلامت محیطی زنان با سابقه عضویت آنان در صندوق بود. همچنین مقایسه میانگین بین مؤلفه های کیفیت زندگی نشان داد پاسخگویان تأثیر عضویت در صندوق را بر مؤلفه های جسمانی کیفیت زندگی خود بیشتر ارزیابی کرده اند و مؤلفه های اجتماعی، روانی و محیطی در درجات بعدی اهمیت قرار دارند.

حفاظت از جنگل ها، یکی از چالش های توسعه پایدار است؛ به همین دلیل لازم است دیدگاه روستاییان درباره محیط زیست و جنگل ها مطالعه شود؛ بدین منظور و با روش پژوهش پیمایشی، ساکنان روستاهای حاشیه جنگل استان گلستان بررسی شدند. حجم نمونه مورد نیاز با استفاده از جدول کرجسی- مورگان برابر با 364 نفر برآورد شد. اطلاعات لازم با پرسش نامه جمع آوری و روایی آن با کسب نظرات متخصصان و پایایی آن با آزمون کرونباخ تأیید شد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS19 مشخص شد گرایش روستاییان به پارادایم جدید زیست محیطی در حد نسبتاً مناسب و نگرش آنان به تغییر کاربری اراضی جنگلی در حد متوسط است؛ این در حالی بود که ساکنان روستاهایی که جنگل های نزدیک آنان بیشترین تخریب را داشت، ضمن داشتن گرایش کمتر به پارادایم جدید زیست محیطی، تمایل بیشتری برای تغییر کاربری اراضی جنگلی داشتند. همبستگی منفی و معنا دار بین گرایش به پارادایم جدید زیست محیطی و نگرش به تغییر کاربری اراضی نشان داد با بهترشدن دیدگاه روستاییان به محیط زیست، تمایل آنان برای تغییر کاربری اراضی جنگلی کمتر شده است. اجرای برنامه های مشارکتی به منظور بهبود نگرش روستاییان به طبیعت و حفاظت از جنگل ها و توجیه روستاییان درزمینه اهمیت و کارکردهای محیطی، اقتصادی و اجتماعی جنگل ها از پیشنهادهای پژوهش حاضر است.

این تحقیقِ توصیفی پیمایشی با هدف ارزیابی عملکرد تعاونی توسعۀ بصیرت شهرستان مراوه تپه استان گلستان انجام گرفت. جامعۀ آماری را 1100 نفر از اعضای تعاونی تشکیل دادند که به شیوۀ نمونه گیری تصادفی، 285 نفر از میان آنها به عنوان نمونۀ تحقیق انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه استفاده شد. روایی محتوایی و ظاهری پرسش نامه با نظر متخصصان ترویج و تعاون و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ و محاسبۀ ضریب مربوطه (91/0) تأیید شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفت. یافته ها نشان داد در زمینۀ اجتماعی، عملکرد تعاونی در ایجاد ارتباط بهتر و قوی تر مردم با دولت؛ در زمینۀ اقتصادی، عملکرد تعاونی در افزایش کیفیت محصولات تولیدی در منطقه (زراعت، باغداری، دامداری و....)؛ در زمینۀ زیست محیطی، عملکرد تعاونی در کاهش استفادۀ بی رویه از منابع (آب، سوخت و..) موفق تر و بیشتر از سایر عوامل بوده است. نتایج مقایسۀ میانگین نشان داد اعضای مسن تر، با درآمد بیشتر، پرسابقه تر در کار کشاورزی و دارای تعداد دام بیشتر عملکرد کلی تعاونی را موفق تر ارزیابی کرده اند. همچنین بین ارزیابی اعضای تعاونی در مورد میزان دستیابی تعاونی به اهداف اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی تفاوت معنی داری وجود داشته است و آنها بیشترین و کمترین موفقیت تعاونی را به ترتیب، در زمینۀ اهداف اجتماعی و زیست محیطی دانسته اند.

این تحقیق پیمایشی با هدف بررسی امکان سنجی مدیریت مشارکتی آبیاری در تعاونی های تولید روستایی شهرستان تایباد انجام شد. روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و جامعه مورد مطالعه شامل 2116 کشاورز عضو 6 شرکت تعاونی تولید روستایی شهرستان تایباد بود. با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 280 نفر برآورد شد. روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی با انتساب مناسب و ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه بود. روایی پرسش نامه بر اساس دیدگاه تعدادی از متخصصان و کارشناسان و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ (81/0) تأیید شد. نتایج نشان داد از نظر اعضا، بیشترین نقطه قوت تعاونی در زمینه امکان پذیریِ مدیریتِ مشارکتی آبیاری وجود زمینه های لازم مربوط به خدمات پشتیبانی و حمایتی است. نتایج آزمون همبستگی مبین وجود رابطه معنی دار بین متغیرهای سن، مدت عضویت در تعاونی، سابقه فعالیت کشاورزی، میزان مالکیت اراضی، میزان مالکیت اراضی دیم، میزان مالکیت اراضی آبی، تعداد اعضای خانوار و بعد کلی امکان پذیری مدیریت مشارکتی آبیاری بود.

این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین انگیزه پیشرفت و گرایش جوانان روستایی به آموزش های فنی و حرفه ای در شهرستان قم انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل تمام جوانان روستایی 15-29 ساله شهرستان قم به تعداد 4505 نفر بود. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی و مورگان،380 نفر تعیین شد که به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روایی صوری و محتوایی ابزار پژوهش توسط اعضای هیأت علمی گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان مورد بررسی قرار گرفت. پایایی ابزار پژوهش نیز با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد انگیزه پیشرفت و گرایش جوانان روستایی نسبت به آموزش های فنی و حرفه ای تقریباً در سطح متوسطی قرار دارد. نتایج تحلیل همبستگی بیانگر این بود که بین متغیر سن با گرایش جوانان روستایی نسبت به آموزش های فنی و حرفه ای رابطه منفی و معنی دار و بین متغیرهای سطح تحصیلات، تحصیلات پدر، تحصیلات مادر، انگیزه پیشرفت و میزان آشنایی با آموزش های فنی و حرفه ای با گرایش جوانان روستایی نسبت به آموزش های فنی و حرفه ای رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. برگزاری دوره های آموزشی و توجیهی در زمینه معرفی و اهمیت آموزش های فنی و حرفه ای برای جوانان و والدین آن ها در مناطق روستایی از جمله پیشنهادهای این مطالعه بوده است.

در این تحقیق، با بهره گیری از روش نظریه زمینه زاد، به تببین کارآفرینی اجتماعی مبتنی بر تعاونی با محوریت توسعه زنجیره کشت وکار زعفران در مناطق روستایی استان گلستان پرداخته شد. در این تحقیق از مصاحبه نیمه ساختاریافته برای گردآوری داده های کیفی میدانی بهره گرفته شد. گروه هدف مورد مطالعه در تحقیق حاضر شامل دست اندرکاران توسعه کشت زعفران در حوزه آبخیز تیل آباد شهرستان آزادشهر استان گلستان بود. برای انتخاب مصاحبه شوندگان به عنوان مطلعان کلیدی به شیوه هدفمند، از فنون نمونه گیری بارز در مرحله اول و گلوله برفی در مرحله دوم بهره گرفته شد. اندازه نمونه و فرآیند گردآوری اطلاعات تا سطح اشباع نظری یا آستانه سودمندی اطلاعات در دسترس ادامه یافت و در مجموع، با 22 نفر مصاحبه انجام گرفت. تحلیل داده ها در قالب فرآیند سه گامه ای کدگذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفت. برای استخراج نقشه مفهومی کدها، از نرم افزار Nvivo10 QSR بهره گرفته شد. یافته های تحقیق در قالب یک الگوی پارادایمی کارآفرینی اجتماعی مبتنی بر تعاونی خلاصه شد. این الگو، از پنج مولفه شکل گرفته است: شرایط علی (زمینه های جمعیت شناختی، محدودیت های اقتصادی –اجتماعی، پیشینه معیشت مبتنی بر کشاورزی و انگیزه اقتصادی مبتنی بر نیاز به درآمدزایی)، شرایط زمینه ای (ظرفیت ها و چالش های نوپدیدی)، شرایط مداخله گر (مداخله گران، مداخله گری ها و عوارض مداخله گری)، راهبردها (توسعه زنجیره ارزش زعفران و کارآفرینی سریالی) و پیامدها (تنوع بخشی به شغل و درآمد برای رسیدن به پایداری معیشتی، تحول مناسبات تولید مبتنی بر گذر از نظام بهره برداری زراعی مستقل خانوادگی به نظام تولید تعاونی، افزایش تاب آوری اجتماعی اقتصادی و در کل، تحقق اجتماع روستایی کارآفرین).

هدف این تحقیق کاربردی و توصیفی شناسایی عوامل درون سازمانی مؤثر بر موفقیت تعاونی زنان روستایی فدک شهرستان سرخنکلایِ استان گلستان است. جامعۀ آماری این تحقیق را  170 زن روستایی عضو تعاونی تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی- مورگان 120 نفر تعیین شد که از طریق نمونه گیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند و با پرسش نامه مورد مصاحبه قرار گرفتند. روایی پرسش نامه با نظر اعضای هیئت علمی ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ (88/0 =α) تأیید شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با نرم افزار آماری SPSS19و با استفاده از آزمون های همبستگی و رگرسیون انجام شد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد بین موفقیت تعاونی و متغیرهای مربوط به اجرای اصول تعاونی توسط مدیرعامل و هیئت مدیره، ویژگی های مدیرعامل و هیئت مدیرۀ تعاونی و ویژگی های کارکنان تعاونی رابطۀ مثبت و معنی داری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد هفت متغیرِ احساس مسئولیت کارکنان تعاونی در قبال انجام وظایف، مسئولیت پذیری مدیرعامل تعاونی، شناخت کافی هیئت مدیره و مدیرعامل از اعضا و نیازهای آنان، اطلاع رسانی بموقع و مناسب در زمینۀ جلسات و تصمیم گیری ها به اعضا توسط کارکنان تعاونی، تعداد سهام عضو در تعاونی، تعداد مراجعه عضو به تعاونی در طول ماه و برخورداری هیئت مدیره و مدیرعامل از دانش و توانایی مدیریتی توانسته اند 2/55 درصد از واریانس متغیر وابسته یعنی موفقیت تعاونی زنان روستایی را تبیین کنند. 

صندوق اعتبارات خُرد، سازوکاری برای بسیج منابع مالی و اعطای وام های کوچک به منظور راه اندازی فعالیت های درآمدزای پایدار و تقویت مشارکت زنان در روند توسعه روستایی است. این تحقیق توصیفی- پیمایشی با هدف شناسایی دستاوردها و موانع صندوق های اعتبارات خرد زنان روستایی در سال 1398 در استان گلستان انجام شد. جامعه آماری تحقیق 913 نفر از اعضای نوزده صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی در استان گلستان بودند. با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و نمونه گیری تصادفی طبقه ای، تعداد 226 نفر از آنان به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن با نظر متخصصان تأیید شد. پایایی پرسش نامه با ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد که مقدار آن برای بخش دستاوردها 91/0 و برای بخش موانع 84/0 به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داد در مجموع حدود 61 درصد واریانس دستاوردهای صندوق ها را نه دستاورد شامل اجتماعی، اشتغال، کار تولیدی جمعی، مهارت کارآفرینانه، اتکا به خود، کنترل و دسترسی به منابع مالی، پذیرش مسئولیت، برابری جنسیتی و ثبات خانواده و 6/63 درصد واریانس موانع فعالیت صندوق ها را ده مورد شامل مشارکت، فقدان حمایت دولتی، بی اعتمادی، فردی، فرهنگی-اقتصادی، وابستگی و عدم استقلال، فقر خانوادگی، فقدان کنترل، پوشش و مخاطرات تبیین می کنند. تمرکز فعالیت های صندوق بر تحقق تمام اهداف به گونه ای متوازن با تأکید بر آموزش اعضا و فراهم سازی زمینه ها و بسترهای فکری و عملی لازم برای ارتقاء مشارکت اعضا در تصمیم گیری ها از پیشنهادهای این مطالعه است.

مقدمه: کارآفرینی موفق، پیش از آنکه یک فعالیت اقتصادی باشد، نوعی هنر است. موفقیت نیز دارای ساختاری چندبعدی، پیچیده و ناپایدار است که می تواند شامل نتایج مالی و غیرمالی شود. موفقیت شغلی کارآفرینان متأثر از عاملهای فردی چون خصوصیات و ویژگیهای شخصی افراد کارآفرین نظیر ریسک پذیری، نیاز و میل به پیشرفت، آینده نگری، تحمل ابهام و استقلال طلبی؛ محیطی چون عاملهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی؛ و فنی و ساختاری چون عناصر، عاملها و شرایط فیزیکی، فرهنگ و منابع سازمانی است. براین اساس، هدف کلی این تحقیق بررسی عاملهای تعیین کننده موفقیت شغلی مددجویان کارآفرین در طرحهای اشتغال زای کشاورزی کمیته امداد امام خمینی (ره) در استان گلستان بود. روش: پژوهش حاضر با روش کمی (پیمایش) و ابزار پرسشنامه در بین 350 نفر از مددجویان کارآفرین در طرحهای اشتغال زای کشاورزی کمیته امداد امام خمینی(ره) در استان گلستان به شیوه نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای اجرا شد. اعتبار صوری پرسشنامه توسط پانل متخصصان مورد تأیید قرار گرفت و مرحله پیش آزمون در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد 30 پرسشنامه صورت گرفت و با داده های کسب شده و استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه تحقیق برای عاملهای شخصی- انگیزشی، مهارتی، حمایتی و زیربنایی، 894/0 به دست آمد. یافته ها: اولویت بندی مؤلفه های تعیین کننده موفقیت مددجویان کارآفرین در طرحهای اشتغال زای کشاورزی نشان داد از بین مؤلفه های عامل شخصیتی و انگیزشی، علاقه به موفقیت در کار؛ از بین مؤلفه های عامل مهارتی، برخورداری از تجربیات کاری درزمینه شغلی مربوط؛ از بین مؤلفه های عامل حمایتی، برگزاری دوره های آموزشی و از بین مؤلفه های عامل زیربنایی، برخورداری از امکانات تولیدی مانند زمین و آب، در رتبه اول قرار دارند. نتایج آزمون F و t نشان داد تفاوت معنی داری بین دیدگاههای پاسخ گویان در مورد عاملهای تعیین کننده موفقیت شغلی برحسب متغیرهای سطح تحصیلات، درآمد، سطح رضایت از طرح اشتغال زایی، میزان تقاضای بازار برای محصولات و برخورداری از مدرک فنی وحرفه ای درزمینه کسب وکار وجود دارد. آزمون فریدمن نشان داد عامل شخصیتی و انگیزشی در موفقیت شغلی مددجویان کارآفرین دارای بیشترین اهمیت و عامل زیربنایی دارای کمترین اهمیت است. بحث: نتایج به دست آمده نشان می دهد مؤلفه های شخصیتی و انگیزشی دارای بیشترین و مؤلفه های زیربنایی دارای کمترین نقش در موفقیت شغلی مددجویان کارآفرین هستند که به معنای اتکا بیشتر مددجویان بر تواناییها و خصیصه های درونی خود در مسیر موفقیت شغلی شان است.