محمد قوچانی

نویسنده معتقد به مفهومی به نام روشن‏فکری دینی است و چون این روشن‏فکری دینی را در حال گذار می‏داند معتقد است باید از آن پاسداری کرد. در توضیح ابتدا با نگاهی اجمالی به روند شکل‏گیری و تحولات روشن‏فکری دینی پرورنده آن را دکتر شریعتی و پدرش را مهدی بازرگان می‏داند که تاکنون ادامه داشته است. در این مسیر تاریخی روشن‏فکران دینی گاه دچار ارتداد مارکسیستی و گاهی دچار ارتجاع لائیتیسه شده‏اند و در حد وسط با دکتر سروش ادامه یافته است. آغاز روشن‏فکری دینی با فقر فلسفه شریعتی همراه بود و در ادامه دچار فقر تاریخی‏دانی. اولی به ستیز با روحانیت و ارتداد مارکسیستی رسید پس دومی نباید در شرایط گذاری که در آن قرارداد این تجربه را تکرار کند. راه توسعه جز از راه اصلاح‏طلبی دینی نمی‏گذرد پس با تکرار آن تجربه توسعه را به عقب نیاندازیم و اصلاح‏طلبی را از دین جدا نکنیم.

نویسنده با ارائه رویکرد مثبت ایرانیان و اسلام به فلسطین، در گذشته تاریخ، به نقد رویکرد امروزی شرق می‏پردازد و به جای دولت مذهبی، با مثبت ارزیابی کردن برخورد دولت‏های اروپایی، آزادی مذهبی و دولت سکولار را تنها راه‏حل مشکل فلسطین برمی‏شمارد.