زهرا حاتمی

بررسی تحول و تطور مفهوم و جایگاه تنبیه جسمی کودکان در نظام آموزشی ایران، امری است مغفول مانده. این مقاله در پی آن است تا با توصیف جایگاه تنبیه در نظام سنتی آموزش مکتب خانه ای به تشریح علل و عوامل ایجاد تردید نسبت به کارایی این امور در روند آموزش و تربیت کودکان بپردازد.  مدعای اصلی مقاله حاضر آن است که از میانه عصر ناصری (1313-1264 ق.) و همزمان با آشنایی ایرانیان با افکار نوظهور غربی، نقد تنبیه جسمی و تردید در میزان اثربخشی آن، مورد توجه اندیشه گران متجدد ایرانی قرار گرفته زمینه ساز رواج شیوه تربیتی نوینی در مدارس شد که به سان میراثی به دوره رضاشاه رسید. در شیوه تربیتی جدید، تنبیه جسمی به صورت کامل حذف نشد بلکه تنها تنبیه جسمی لااقل از بعد نظری نهی شده به جای آن تنبیهات جایگزینی پیش بینی و پیشنهاد شد.

سالهای حد فاصل مشروطه تا پایان دوره رضا شاه (1285-1320 ش.) به تبع تحول ذهنی سالهای پیش از آن، دوره تظاهر مادی مدرنیته در سراسر ایران بود. در پیامد این امر جامعه ایرانی نه تنها محمل ذهنیت جدیدی از مفهوم کودکی که پذیرای تعریف نوینی از بازی های کودکانه و انواع آن گردید. در این مقاله برآنیم تا به این پرسش پاسخ گوئیم که جامعه ایرانی در این دوره چه درک و دریافتی از بازی های کودکانه داشت و این ذهنیت عمومی تحت تأثیر چه علل و عواملی تجدّد و تحّولیافت؟حاصل این پژوهش آن است که جامعه ایرانی از تعریف بازی به مثابه ابزاری برای سرگرمی به تعریف جدیدی رسید که در آن از بازی ها و سرگرمی ها برای تربیت صحیح کودکان در خانه، کودکستان و مدرسه استفاده می گردید. علاوه بر این همانگونه که همه کودکان ایرانی به آموزش جدید دسترسی نداشتند بهره مندی از بازی ها و سرگرمی های جدید هم محدود به طبقات و اقشار بالای جامعه بود.

از دستاوردهای ارتباط ایران و غرب در دوره معاصر تلاش برای بازاندیشی در الگوهای ذهنی سنتی بود که در این راستا، اندیشه گران متجدد ایرانی مفهوم کودکی و جایگاه کودکان را به چالش کشیده، تعریف جدیدی از کودکی ارائه داده اند که جامعه را به دوره ای جدید وارد کرده است. پرسش اصلی مقاله حاضر آن است که کودک ایرانی در روند نوسازی دوره رضاشاه، چه جایگاهی داشته و مفهوم کودکی در این دوره دچار چه دگرگونی هایی شده است؟ فرضیه اصلی تحقیق حاضر آن است که مفهوم کودکی در دوره ی رضاشاه، برآیند تحولاتی بود که در ذهنیت عمومی از دوره پیشا مشروطه آغاز شده، به عنوان بخشی از مطالبات اندیشه گران مشروطه خواه درآمده و با گذر از دوره قاجاریه به پهلوی به عنوان میراثی به جامعه و حکومت جدید، رسیده است. حکومت رضاشاه با محوریت دادن به کودکان، سیاست هایی را طرح و اجرا کرد که سرمنشا تغییرات گسترده در جامعه گردید.

ممکن است که در سایة توجهات زیاد جامعه و رسانه­های گروهی به ورزشکاران ملی­پوش، خودشیفتگی آنها بیشتر از افراد عادی جامعه باشد. براساس همین احتمال در پژوهش حاضر که از نوع توصیفی و میدانی است، میزان خودشیفتگی در بین دانشجویان ورزشکار نخبه، غیرنخبه و افراد غیرورزشکار مقایسه شده است. جامعة آماری تحقیق شامل دانشجویان دانشکده­های تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه­های تهران است که نمونة آماری مورد بررسی دربردارندة 105 نفر از سه گروه دانشجویان ورزشکار ملی­پوش و غیرملی­پوش رشته­های گروهی (فوتبال، والیبال و بسکتبال) و رشته­های انفرادی (کشتی، جودو و دو و میدانی) و دانشجویان غیرورزشکار (هر گروه 35 نفر) دانشگاه­های تهران بودند که به­صورت انتخاب در دسترس مورد مطالعه قرار گرفتند. داده­ها با استفاده از آزمون خودشیفتگی راسکین و تری و مقیاس شخصیتی آیسنک (EPQ) جمع­آوری و با استفاده از آزمون تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی نیومن کولزتحلیل شد. نتایج نشان داد که بین دانشجویان ورزشکار ملی­پوش با دانشجویان ورزشکار غیرملی­پوش و دانشجویان غیرورزشکار در مقیاس خودشیفتگی، روان­آزردگی­گرایی و روان­گسیختگی­گرایی تفاوت معناداری وجود ندارد (05/0 P≤). ولی در بعد برون­گرایی دانشجویان ورزشکار ملی­پوش نسبت به دانشجویان ورزشکار غیرملی­پوش و دانشجویان غیرورزشکار نمره­های بیشتری به­دست آورده­اند (05/0 P≤).

در ایران روزگار قاجار گرایش به خرافات و بهره گیری از طلسمات و تعویذ ها گسترده و عمومی بود. با این حال بیش تر، و یا اساساً، عملی زنانه تعریف می شد. این نگرش ریشه ها و پایه ها و در ادامه آثار و پیامدهایی داشت و مقالة حاضر در صدد است پایه ها و پیامدها را بررسی و درباره چرایی و چگونگی به وجود آمدن این تعاریف پرسش کند. می توان ادعا کرد اساس مرتبط کردن زنان با پدیده خرافاتْ چیرگی فکر و فرهنگی مردسالار بود که زن را ذاتاَ ناقص و ضعیف تلقی می کرد. پیامد این تفکر نیز «زن هراسی» بود که به محرومیت زنان از بدیهی ترین حقوق اجتماعی و مدنی شان، همچون محرومیت از حق رأی در قانون انتخابات مجلس مشروطه، انجامید. از اواسط دوران قاجار پاره ای از نواندیشان و نوگرایان ایرانی به ارتباط معنادار میان عقب ماندگی عمومی جامعه و عقب ماندگی زن ایرانی پی بردند و تلاش کردند با نشان دادن ریشه های اجتماعی و تاریخی مشکلات جامعه، از جمله مسائل و مشکلات زنان، رویکرد و نگاه ذات باورانه سنتی را به چالش بکشند و راه را بر اندیشة اصلاح و ترقی بگشایند.

ar al-Din Shah Qajar in Iran, Moein-o Tojar Bushehri and Arsham and Takran Melkoum had a con ict over the privilege of exploitation of ochre mines in Hormuz. When Britain supported Arsham and Takran Melkoum, two Armenian brothers from the south of Iran, this issue became problematic in the ties between Iran and Britain. Ochre is one of the basic and important ingredients used in the paint industry and is widely used in producing di erent types of paints. In that era around seven thousands tons of ochre was annually exported from Iran to Great Britain, and also a little to India. e purpose of this research is to shed light on this subject, based on unpublished records and other written documents remaining from the Qajar era, and to explore the main reasons behind it. e ndings of this study indicate that the principal factor was the poor administrative structure of Iran, which was a ected by elements such as widespread bribery, the weakness of the central government in protecting its non-Muslim citizens, and leasing a part of the country to others: an ill-judged policy which practically transferred the authority of the central government to others