محمدرضا میگون پوری

دستیابی به نوآوری های مستمر مستلزم ایجاد نوآوری به گونه ای نظام مند می باشد. این امر مستلزم شناسایی ماهیت فرآیندها و چگونگی پیدایش سازوکارهای سیستم های نوآوری است. پژوهش حاضر با درک اهمیت و نقش سیستم های نوآوری فناورانه در توسعه فناوری و با توجه به کمبود مطالعات پیشین در حوزه شناسایی عوامل تاثیر گذار بر پیدایش این گونه سیستم ها، در پی مفهوم سازی و پاسخ به این سئوال می باشد که «عوامل موثر بر فرآیند شکل گیری سیستم های نوآوری فناورانه در ایران چه عواملی هستند و چگونه بر شکل گیری این گونه سیستم ها تاثیر می گذارند؟». روش پژوهش این پژوهش کیفی بوده و با استفاده از شیوه نظریه برخاسته از داده ها انجام شده است. در این پژوهش مصاحبه های عمقی و هدفمند با 9 نفر از خبرگان آشنا به مفاهیم نوآوری فناورانه و سیستم های نوآوری در سه گروه دانشگاهی، سیاست گذار و صنعتگر و به مدد روش گلوله برفی انجام شد. با استفاده از تحلیل مصاحبه ها مشخص شد که پنج گروه از عوامل زمینه ای، محیطی، ساختاری، کارکردی و راهبردی بر شکل گیری سیستم های نوآوری فناورانه در کشور موثرند که در قالب 17 مقوله مجزا دسته بندی شدند. در پایان هم مکانیزم چگونگی تاثیرگذاری این عوامل بر پیدایش سیستم نوآوری فناورانه در کشور در قالب یک مدل تجسمی ارایه شده است.

قرار گرفتن ایران در جایگاه نهم دنیا در تولید دانش نانو، چشم انداز روشن و امید بخشی را به منظور بهره برداری از فرصت های تجاری سازی و خلق ثروت بر مبنای فناوری نانو فرا روی کشور قرار داده است. دانشگاه ها و مراکز پژوهشی به عنوان سازمان هایی که پژوهش گران در آن به انجام تحقیقات علمی می پردازند نقش مؤثری در تجاری سازی تحقیقات دارند. هدف این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی عوامل سازمانی تأثیرگذار بر استراتژی تجاری سازی تحقیقات فناوری نانو در ایران است. روش این پژوهش از نوع کیفی- کمی است. ابزار بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختاریافته و ابزار بخش کمی، پرسشنامه است. روش تحلیل در بخش کیفی، کدگذاری در سه مرحله و در بخش کمی، تحلیل عاملی و آزمون آنووا است. نتایج این پژوهش نشان دهنده ی شناسایی 30 عامل سازمانی در قالب 9 بُعد است که بر انتخاب استراتژی تجاری سازی تحقیقات فناوری نانو تأثیرگذار است. این عوامل به ترتیب اولویت عبارتند از زیرساخت های دانشگاه، مدیریت دانش، استراتژی دانشگاه و کیفیت دانشکده، ماهیت پژوهش و جهت یابی تجاری، شبکه های دانشگاه، مدیریت دانشگاه، منابع انسانی دانشگاه، ساختار دانشگاه و منابع مالی دانشگاه. تأثیر عوامل سازمانی در بیش تر موارد بر انتخاب استراتژی ایجاد شرکت های انشعابی بیش تر از سایر استراتژی ها است.

دستیابی به اقتدار، رفاه و تولید ثروت از طریق به کارگیری فناوری های پیشرفته مانند فناوری نانو، از راهبردهای کلان کشور محسوب می شود. این تحقیق با هدف واکاوی چالش های همکاری راهبردی شرکت های صنعتی و بنگاه های جدید فناوری نانو در فرایند توسعه محصول جدید و راهکارهای رفع آنها انجام شده و با استفاده از روش مطالعه موردی چندگانه طولانی مدت به بررسی پنج فرایند همکاری میان شرکت های صنعتی و بنگاه جدید فناوری نانو از سال 1389 تا 1396، پرداخته شده است. برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته با مدیران بنگاه های جدید و شرکت های صنعتی و بررسی مستندات مانند توافقنامه ها و صورت جلسات و برای تجزیه وتحلیل داده ها، از روش کدگذاری باز و محوری استفاده شد. برخی از چالش های همکاری عبارتند از عدم شناخت بنگاه جدید و شرکت صنعتی از یکدیگر و تفاوت نگاه دانشگاهی بنگاه و بینش سنتی شرکت صنعتی به نوآوری، طولانی شدن فرایند توسعه محصول جدید و پیچیدگی ها و هزینه های آن، ساده انگاری تولید محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته، ریسک ها و عدم اطمینان ها، بی عدالتی در تقسیم منافع حاصل از همکاری و عدم رغبت شرکت صنعتی به توسعه فناوری به حوزه های دیگر. مبتنی بر این چالش ها، راهکارهایی برای همکاری مؤثرتر ارائه شد.

مهم ترین علل مؤثر بر شکل گیری کارآفرینی اجتماعی در نظام آموزش عالی ایران، از موارد شایان توجه در مقوله آموزش هستند که پژوهش پیش رو به روش ترکیبی (کیفی-کمی) به بررسی آن پرداخته است. این مقاله، از نظر هدف، در رده تحقیقات کاربردی قرار دارد و از لحاظ گردآوری داده ها (در بعد کمی) جزو تحقیقات توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه موردمطالعه، صاحب نظران نظام آموزش عالی در حیطه کارآفرینی و دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران می باشد. روش نمونه گیری در بین صاحب نظران نظام آموزش عالی به صورت هدفمند (که در بخش کیفی و با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته اقدام به گردآوری داده ها شد) بود و به دلیل ماهیت کیفی بودن پژوهش حجم نمونه تا زمان رسیدن به اشباع تئوریک نامشخص و زمانی که داده ها محقق به اشباع رسید، فرایند جمع آوری داده ها خاتمه یافت؛ به طوری که در بخش صاحب نظران نظام آموزش عالی، تعداد مشارکت کنندگان جامعه مورد نظر با ۱۵ نفر به اشباع رسید و در بخش کمّی که شامل دانشجویان نظام آموزش عالی است، از طریق جدول مورگان حجم نمونه ۳۸۴ نفر تخمین زده شد و با استفاده از نمونه گیری چندمرحله ای (انتساب متناسب) به صورت تصادفی داده ها در بین دانشکده های دولتی شهر تهران، توزیع و جمع آوری گردید. به دنبال پرسشنامه تهیه شده، ابتدا روایی و پایایی این پرسشنامه، تحلیل شد و سپس براساس مؤلفه ها و زیرمؤلفه های آنها آزمون نرمالیته اسمیرنوروف-کلموگروف مورد تحلیل قرار داده شد که به دنبال آن، مسیر اعتباریابی مشخص شد و برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری در این تحقیق، از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. رتبه بندی در بین متغیرهای اصلی نشان داد که متغیر راهبردها، مهم ترین و متغیر کیفیت ناکارآمد، کمترین اهمیت را دارند. رتبه بندی در بین زیرمؤلفه های اصلی نشان داد زیرمؤلفه های نبود گرایش های تخصصی کارآفرینی در نظام آموزش عالی ایران، مهم ترین زیر مؤلفه محسوب می گردد و مؤلفه عوامل اقتصادی با مقدار ۴۰۴/۰ مهم ترین عامل مؤثر بر شکل گیری کارآفرینی اجتماعی در نظام آموزش عالی ایران بود.

مسئولیت پذیری اجتماعی سازمان که موضوع حساسیت برانگیز و رو به توجه در سال های اخیر بوده، عامل اساسی بقای هر سازمان محسوب می شود. خصوصیات جمعیت شناختی بر مسئولیت پذیری اجتماعی تأثیرگذار می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان مسئولیت پذیری اجتماعی زنان در مقایسه با مردان در میان کارکنان مالی شهر شیراز انجام شد. روش پژوهش حاضر براساس هدف از نوع تحقیقات کاربردی، به لحاظ شیوه گردآوری اطلاعات پیمایشی بوده و جامعه آماری شامل کارکنان مالی شهر شیراز در سال 1398 بود. حجم نمونه پژوهش، به تعداد 96 نفر تعیین گردید. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه دو قسمتی شامل پرسشنامه جمعیت شناختی و مسئولیت پذیری اجتماعی کارول (1991) استفاده شد. در این مطالعه روایی و پایایی پرسشنامه تأیید و پایایی پرسشنامه به روش آلفای کرونباخ سنجیده شد. جهت بررسی متغیرها از آزمون تفاوت میانگین (T مستقل) و تحلیل واریانس یک طرفه ((ANOVA استفاده شده و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 22، تجزیه و تحلیل گردید. یافته های پژوهش نشان داد که میزان مسئولیت پذیری اجتماعی کارکنان مالی شهر شیراز بیشتر از حد متوسط می باشد. علاوه براین یافته های پژوهش نشان داد که بین میزان مسئولیت پذیری اجتماعی با متغیرهای جنسیت و تحصیلات تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که میزان گرایش زنان به مسئولیت پذیری اجتماعی بیشتر از مردان می باشد و در نتیجه آن ها در مواجه با مشکلات، تصمیمات مسئولانه تری می گیرند و میزان مسئولیت پذیری اجتماعی در بین کارکنان مالی دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکتری به طور معنی داری بیشتر از کارکنان مالی دارای مدرک کاردانی و کارشناسی است. همچنین نتایج نشان دهنده آن است که تحصیلات در دو گروه مردان و زنان تفاوت دارد به طوری که میانگین گروه زنان بزرگتر از میانگین گروه مردان است. اما بین میزان مسئولیت پذیری اجتماعی با وضعیت تأهل، سابقه کار و سن تفاوت معناداری وجود ندارد.

هدف: با توجه به اهمیت اکوسیستم همکاری، پژوهش حاضر با هدف ارائه مدلی برای شتابدهی همکاری شرکت های بزرگ با کسب وکارهای کوچک انجام شده است. روش: پژوهش حاضر با روش کیفی مبتنی بر راهبرد داده بنیاد با روش کدگذاری با الگوی پارادایمی استراوس و کوربین انجام شده است. جامع ه آم اری پژوه ش را کارشناسان، مدیران، اساتید دانشگاهی با تجربه حداقل پنج سال مرتبط با توسعه کسب وکار تشکیل می دهند، که از میان آنها 12 نفر به -صورت نمونه گیری هدفمند برای گردآوری داده ها از طریق مصاحبه عمیق نیم ساختار یافته برگزیده شدند، که در مصاحبه نهم اشباع نظری حاصل شد. یﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ: تجزیه وتحلیل داده ها منجر به شناسایی مقوله های فرعی و محوری و همچنین روابط بین آنها در قالب مدل پارادایمی همکاری شامل پدیده محوری(سه مقوله)، شرایط علّی(سه مقوله)، عوامل زمینه ای(چهار مقوله) شرایط مداخله گر(چهار مقوله)، راهبردها(سه مقوله)، پیامدها(یک مقوله) شد. ﻧﺘیﺠﻪ ﮔیﺮی: نتایج نشان داد که پدیده محوری( الزامات همکاری کسب وکارهای کوچک، الزامات همکاری شرکت های بزرگ، شتاب همکاری) شرایط علی مدل شامل(مالکیت، هدف ، مدل کسب وکار)، عوامل زمینه ای(تامین مالی، توسعه بازار، منتورینگ، پذیرش سازمانی، مربی گری)، شرایط مداخله گر (رویه های حقوقی،تدارکاتی، انتخاب، ادغام) می شود، راهبردها (پایه همکاری، محیط چابک، فرایندتدریجی) و همچنین پیامدها(شتابدهی اکوسیستم همکاری) است.

کارآفرینی اجتماعی، راهبردی اساسی برای توسعه پایدار است؛ آموزش عالی نیز، آبشخور تحولات بنیادین در نهادینه سازی کارآفرینی اجتماعی است. هدف پژوهش حاضر، طراحی و اعتباریابی الگوی کارآفرینی اجتماعی برای نظام آموزش عالی ایران بود. پژوهش حاضر از طریق روش تحقیق ترکیبی انجام شد. در بخش کیفی پژوهش، از طریق نمونه گیری هدفمند، با 15 نفر از صاحب نظران آموزش عالی مصاحبه به عمل آمد. بر این اساس، پرسشنامه ای ساخته شد. در بخش کمی پژوهش نیز، از طریق نمونه گیری تصادفی، 384 نفر از دانشجویان دانشگاه های شهر تهران انتخاب و پرسشنامه روی آنها اجرا شد. داده های پژوهش، در بخش کیفی، با روش نظریه زمینه ای؛ و در بخش کمی، از طریق مدل یابی معادلات ساختاری تحلیل شد. نتایج نشان داد، عوامل زیرساختی، طراحان و متخصصان برنامه ریزی درسی، دانشجو، استاد، عدم آینده پژوهی کارآفرینی، اقتصادی، سیاست های آموزش عالی، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی، مدیریت آموزش عالی، عوامل فرهنگی، اجتماعی و برنامه های درسی و کیفیت ناکارآمد، عوامل کارآفرینی اجتماعی نظام آموزش عالی ایران هستند. بر این اساس، در یک چشم انداز کلی، پدیده کارآفرینی اجتماعی در آموزش عالی، به نام عاملیت وجودی شناسایی شد.

جمهوری اسلامی ایران با قرار گرفتن در جایگاه داوزدهم دنیا در تولید دانش نانو  می تواند جایگاه مناسبی را در تجاری سازی و تولید ثروت از فناوری نانو کسب کند. این پژوهش به دنبال شناسایی و اولویت بندی عوامل نهادی مؤثر بر انتخاب راهبرد تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی فناوری نانو است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر گردآوری داده ها آمیخته اکتشافی (کیفی- کمی) است. جامعه آماری در بخش کیفی خبرگان متخصص و در بخش کمی شرکت های فعال فناوری نانو است. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه و در بخش کمی، پرسش نامه و روش تحلیل داده ها در بخش کیفی، کدگذاری باز، محوری و انتخابی و در بخش کمی، تحلیل عاملی تأییدی و مقایسه زوجی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که شش عامل نهادی بر انتخاب راهبرد تجاری سازی تحقیقات دانشگاهی فناوری نانو در ایران مؤثرند که به ترتیب اولویت عبارت از سابقه و قراردادهای دانشگاه، فرهنگ دانشگاه، نهادهای حمایت کننده، اهداف و مأموریت دانشگاه، سرمایه اجتماعی دانشگاه و سیاست های دانشگاه است. این شش بُعد در قالب 20 جزء فرعی شناسایی و اولویت بندی شده است.

هدف: این پژوهش در پی شناخت عوامل اثرگذار بر شکل گیری اکوسیستم کارآفرینی، مبتنی بر فناوری در دانشکدگان فنی دانشگاه تهران انجام شد. روش: ابتدا با مرور ادبیات پیشین، عوامل اثرگذار در شکل گیری اکوسیستم کارآفرینی دانشگاهی مبتنی بر فناوری شناسایی شد؛ سپس از طریق مصاحبه های عمیق و اکتشافی با 17 نف ر از متخصص ان و خب رگان در جامع ه، پژوهش تکمیل شد و با روش کدگذاری باز و محوری، 9 عامل اصلی مؤثر بر شکل گیری اکوسیستم کارآفرینی دانشگاهی مبتنی بر فناوری به دست آمد. در ادامه با توزیع پرسش نامه های زوجی میان خبرگان و با کمک روش مدل سازی ساختاری تفسیری، پیکره بندی اجزای مدل در شش سطح صورت گرفت. یافته ها: مدلی متشکل از شش سطح به دست آمد. سطح اول: مؤلفه های زیرساخت های توسعه اکوسیستم کارآفرینی، سیاست گذاری و مدیریت منابع مالی، شدت و سطح آمادگی طراحی، توسعه و تجاری سازی، ایجاد و توسعه نهادهای حمایتی، و توسعه کسب وکار در منطقه. سطح دوم: مؤلفه سیاست و قوانین دانشگاه. سطح سوم: مؤلفه بازار. سطح چهارم: عوامل اقتصادی و محیط کسب وکار. سطح پنجم: عوامل حاکمیتی. سطح ششم: مؤلفه فرهنگ اکوسیستم کارآفرینی فناورانه دانشگاهی. همچنین نشان داده شد که مؤلفه فرهنگ تأثیرگذارترین عامل و مؤلفه های زیرساخت های توسعه اکوسیستم کارآفرینی سیاست گذاری و مدیریت منابع مالی، شدت و سطح آمادگی طراحی، توسعه و تجاری سازی، ایجاد و توسعه نهادهای حمایتی و توسعه کسب وکار در منطقه، تأثیرپذیرترین عوامل در شکل گیری اکوسیستم کارآفرینی دانشگاهی مبتنی بر فناوری در دانشگاه تهران هستند. نتیجه گیری: توسعه فرهنگ و روحیه کارآفرینی، کالبد اساسی شکل گیری اکوسیستم کارآفرینی دانشگاهی مبتنی بر فناوری است که با سیاست گذاری های صحیح و مدیریت شایسته در سطح خرد و کلان اجراشدنی است.

مقدمه و هدف پژوهش: مقاله بدنبال پاسخ به این سوال اساسی است که فرهنگ اکوسیستم کارافرینی دانشگاهی، چگونه می تواند در ابعاد مختلف فردی، سازمانی، آموزشی، پژوهشی و با هدف خلق ارزش به توسعه کارآفرینی اجتماعی کمک نماید. روش پژوهش: پژوهش با روش توصیفی با تکنیک پیمایش (مطالعه میدانی) و ابزار پرسشنامه محقق یافته انجام شده است. جامعه آماری تعداد 44 نفر از فارغ التحصیلان دانشگاه های دولتی شهر تهران هستند که در حوزه کارآفرینی اجتماعی فعالیت داشته اند. یافته ها: نشان داد مقادیر  R2در بعد فردی با (548.)، بعد سازمانی با (555.)، بعد آموزشی با (508.)، بعد پژوهشی با (619.)، بعد کسب و کار با (730.)، و بعد مدیریت با (619.)، واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد فرهنگ اکوسیستم کارآفرینانه دانشگاهی می تواند به عنوان فضا و بستری برای توسعه کارافرینی اجتماعی عمل نماید. ابعاد مختلف فرهنگ اکوسیستم، پیشران های توسعه کارافرینی اجتماعی تلقی می شوند. بعد فردی با ایجاد انگیزه، اعتماد بنفس و شناسایی فرصت ها، بعد سازمانی با همکاری تیمی، برنامه ریزی و رفتار شهروندی، بعد آموزشی با کیفیت بخشی به آموزش و محتوی سازی مناسب، بعد کسب و کار با ریسک پذیری، خلاقیت، فرصت سازی و بعد پژوهشی با کیفیت بخشی به پژوهش فن آورانه و با خلق ارزش اجتماعی به توسعه کارافرینی اجتماعی کمک می نماید.