پروین تاج بخش

پروین تاج بخش

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۳ مورد.
۱.

صکوک الدلیل: حماسه ای مضحک به تقلید از شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۴۶
ابوالحسن یغمای جندقی از شاعران عصر قاجار است که مفاسد روزگار خود را با طنز به نقد کشیده است. از شگردهای او نقیضه پردازی از شاعران پیشین سبک خراسانی و عراقی است. مثنوی «صکوک الدلیل» منظومه ای564 بیتی در هجو یکی از همعصران اوست که شاعر در سرایش آن به شاهنامه فردوسی نظر دارد. این مقاله براساس مؤلفه های حماسه مضحک به مطالعه شکل، ساختار و درون مایه «صکوک الدلیل» می پردازد و آن را با انواعی چون نقیضه و بورلسک مقایسه می کند. یغما با بهره گیری از روش نقیضه پردازی می کوشد در اشعارش خلاقیت را جایگزین تقلید نماید. او در این کار تا حدودی موفق بوده است؛ اما گاه تغییر آهنگ از لحن حماسی به لحن تعلیمی و تلفیق آن دو با هم این منظومه را از یکپارچگی سبکی به دور ساخته است.
۲.

بررسی تطبیقی طنز سیاه در "دیوان شوخ" از ابوالقاسم حالت و "بدوی سرخ پوست" از محمد ماغوط(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طنز سیاه معضلات اجتماعی آزادی خواهی دیوان شوخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۸
ادبیات هموارهیکی از ابزارهای مهم نقد در جوامع بوده است و ادیبان و نویسندگان آن را به صورت غیر مستقیم و نمادین به کار برده اند. یکی از روش هایی که ادیبان برای بیان مشکلات اجتماعی و همدردی با مردم از آن بهره می جویند، طنز است. طنز سیاه خنده ای است آمیخته به درد که از درون فرد عاصی برای مقابله با عقاید و رفتارهای سیاسی و اجتماعی رایج و نادرست برمی آید. اشعار ابوالقاسم حالت و محمد ماغوط سرشار از این نوع طنز است که آن را برای بیان مشکلاتی چون فقر، دخالت بیگانان و... استفاده کرده اند. اما ماغوط طنز سیاه را در مفهومی گسترده تر به کار برده و به موضوعاتی چون جنگ، زندان، و مسائل دنیای عرب نیز پرداخته است. این دو شاعر از تکنیک هایی چون تناقض، تحقیر، و کوچک نمایی استفاده کرده اند. اما در عین حال از عبارات و واژگانی استفاده نکرده اند که منافی اخلاق و فرهنگ باشد. شرایط متفاوت فردی و اجتماعی این دو شاعر باعث شده که لحن کلام حالت ملایم و گزندگی کلام ماغوط بیش تر باشد.
۳.

تحلیل روایی حکایت تمثیلی نابینا و مفلوج بر اساس نظریه ژپ لینت ولت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تمثیل مفلوج و نابینا تحلیل روایی نظریه ژپ لینت ولت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۳۰۷
تمثیل «نابینا و مفلوج»از جمله حکایت هایی است که در متون مختلف فارسی و عربی آمده است. از این آثار به قصص الانبیاء نیشابوری، کشف الاسرار میبدی، اسرارنامه عطار، سراج الملوک طرطوشی، نامه تنسربه گشنسب و اخلاق محتشمی از خواجه نصیرالدین طوسی می توان اشاره کرد. برخی حکایت های کهن قابلیت آن را دارند که از زاویه نگرش های مختلف نقد ادبی ، زبان شناختی، روایت پژوهی و... بررسی شوند؛ با مطالعه ساختار حکایات تمثیلی می توان به الگوهای روایی داستان ها و گفتمان حاکم بر آن ها پی برد. این پژوهش قصد دارد بر اساس دیدگاه ژپ لینت ولت به مطالعه موقعیت روایی و پیرنگ حکایت «نابینا و مفلوج» بپردازد و نشان دهد که الگوی طرح کدام روایت دارای ساختاری کامل است؟ مطالعه شش روایت بیانگر این است که روایت اخلاق محتشمی به سبب گسترش دادن پیرنگ داستان، افزودن شخصیت ها، توجه به گفت وگو و نقش آن در تعلیق داستان، از ساختار داستانی، انسجام روایی و پیرنگ استواری برخوردار است.
۴.

بررسی الگوی نجات در روایتی تعلیمی از اسرارنامه بر اساس نظریه تقابل ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اسرارنامه تقابل های دوتایی الگوی نجات گفتمان عرفانی حکایت تمثیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۳۲۴
ادب فارسی سرشار از حکایت های واقعی یا ساختگی است که شاعران و نویسندگان برای بیان مفاهیم اخلاقی، عرفانی، اجتماعی و... از آن سود جسته اند. اسرارنامه عطار نیشابوری از جمله آثاری است که در آن، روایت های تمثیلی در انتقال اندیشه های تعلیمی شاعر اهمیت ویژه ای دارند. تمثیل ها علاوه بر کاربرد تعلیمی و سرگرم کنندگی، ایجاد التذاذ ادبی در مخاطب و...، ابزاری برای تبلیغ گفتمان عرفانی نیز به شمار می آیند. بنابراین در گفتمان عرفانی، حکایت پردازی وسیله ای است برای تولید معنا به شکلی تلویحی و ضمنی. الگوی دوبنی شیوه متداول قصه های کهن برای بیان مقصود است و نظام تقابل های زبانی از مهم ترین عوامل شکل گیری معنا در حکایت های دوقطبی است که قصه پرداز با قرار دادن کنشگرهای روایت در جایگاه تقابلی با همدیگر، به تولید معنا می پردازد. ساختار برخی حکایت ها در اسرار نامه از روبه روی هم قرار گرفتن نفس و جان شکل می گیرد. حکایت «آن روباه که در چاه افتاده بود...» یکی از تمثیل های جذاب در بیان رهایی از عالم ظلمانی یا غلبه بر نفس است. این نوشتار با استفاده از روشتوصیفی تحلیلی بر اساس نظریه تقابل ها به تفسیر نشانه ها در حکایت مذکور می پردازد. بهره گیری از تقابل های دوتایی در مطالعه متون مختلف نشان می دهد که چگونه واژه ها و عبارت های معمولی می توانند به گونه ای به کار روند که نوع خاصی از تفکر و رفتار را تعلیم دهند یا تثبیت کنند. عطار با استفاده از تمثیل، گستره سخن را افزایش می دهد و می کوشد در مخاطبان خود، شناخت و باور پدید آورد یا حداقل آن ها را متقاعد سازد که از خطرات نفس بپرهیزند.
۵.

بررسی مؤلّفه های پسامدرن در داستان «بز زنگوله پا» از محمدعلی علومی

نویسنده:

کلید واژه ها: داستان پسامدرن بز زنگوله پا محمدعلی علومی نقیضه-پردازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۱۲۵
داستان نویسان پسامدرن برای بازآفرینی اثر هنری و نقد مسائل اجتماعی از نقیضه نویسی بهره می گیرند. داستان «بز زنگوله پا» از محمدعلی علومی داستانی پسامدرنیستی است. در این نقیضه درون مایه ای مفهوم کلی گرایانه متن سنّتی از هم می پاشد و داستان به محل چالش گفتمان های متضاد بدل می گردد. از مضامین پسامدرن در داستان می توان به بازتاب سبک زندگی شهری، سیطره گفتمان ها در رفتار شخصیّت ها، بریدن از سنّت ها، جانشین شدن فردیّت به جای آرمان گرایی جمعی و نقش تکنولوژی و فناوری در زندگی امروز اشاره کرد. نویسنده از طریق اتصال کوتاه از جهان واقعیّت به جهان تخیّلی داستان وارد می شود و خط مرزی میان داستان و واقعیّت را فرو می ریزد و بر تصنعی بودن اثر تأکید می ورزد. اتصال کوتاه در کنار مؤلّفه هایی چون عدم اقتدار نویسنده، نوسان زاویه دید، وجود روایت های تو در تو و پایان بندی آزاد از عوامل ایجاد عدم قطعیّت در داستان اند. وجود بینامتن های گوناگون در داستان و آمیختن شعر و نقیضه و خاطره گویی سبب پویایی و توسعه متن شده است. حضور چند بینامتن در کنار یکدیگر، خواننده را با جهان های متفاوتی که در یک شبکه متنی جای دارند، روبرو می کند. روابط بینامتنی و اتصال کوتاه در برجسته کردن محتوای هستی شناسانه اثر نقش مهمی دارند؛ چرا که موجب سیّال شدن مرزهای بین متون مختلف می شوند. این نوشتار با شیوه توصیفی- تحلیلی قصد دارد به سوالات زیر پاسخ دهد. 1- کدام مؤلّفه های پسامدرن در داستان بز زنگوله پا دیده می شود؟ 2- نویسنده برای برجسته کردن محتوای وجود شناسانه از چه روش هایی استفاده می کند؟
۶.

شگردهای طنزساز در اسرارنامه

کلید واژه ها: عطار اسرارنامه تمثیل شیوه های طنزپردازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۴۴
عطّار از جمله شاعرانی است که طنز را دستمایه انتقادهای سیاسی و نابرابری های اجتماعی عصر خویش قرارداده است. اوبرای بیان بسیاری از بی عدالتی ها و بی رسمی های اجتماع آن روز از زبان اشخاص تمثیل، نگاه نقادانه را با لحن طنزی می آمیزد.طنز یکی از شیوه های کلام است که هدف آن اصلاح و تزکیه است. شاعر یا نویسنده با هدف تعلیم و اصلاح دست به آفرینش طنز می زند و در این راه از شگرد های گوناگونی برای بیان مقاصد خود سود می جوید. از جمله عوامل طنزآفرین در اسرارنامه عبارتند از: خلق موقعیت های طنز آفرین، حضور شخصیت های دیوانه وساده لوح، ترکیب های زبانی، استدلال اشتباه از مقدمات، پاسخ غیرمنتظره (جواب هنری)، تشبیه به حیوانات،خراب کردن سمبل ها، پارادوکس(متناقض نما) و... . مطالعه شیوه های طنز در اسرارنامه نشان می دهد که عطار از انواع هنجارگریزی های زبانی و معنایی در متن سود جسته تا در خواننده ایجاد شگفتی وآشنایی زدایی کند. در بیشتر حکایت های اسرارنامه آفرینش طنز حاصل شگفتی سازی درگفت وشنود دو طرفه است وکردار کمتر دیده می شود. حکایت پردازی از شیوه های پرکاربرد برای استدلال در متون تعلیمی وعرفانی است عطار از طریق این تمثیل ها سیر حوادث وگفت وگوها را به اقتضای شخصیت ها در زمینه ای متناسب با اندیشه ومقصود خود به پیش می برد ، جهل وخرافه توده مردم را به ریشخند می گیرد و به انتقاد ازعوام فریبی و ریاکاری طبقه حاکم می پردازد. در این نوشتار قصد داریم به بررسی شگردهای طنزآفرینی در اسرار نامه بپردازیم.
۹.

نقد تطبیقی دیدگاه فمینیستی سیمون دوبووار، ویرجینیا وولف و سیمین دانشور در آثار داستانی

کلید واژه ها: نقد تطبیقی دیدگاه فمینیستی سیمون دوبووار ویرجینیا وولف سیمین دانشور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۸ تعداد دانلود : ۱۸۶
ادبیات تطبیقی حوزه ای از پژوهش های ادبی است که درآن آثار دو یا چند نویسنده ازدو زبان وملیت متفاوت با یکدیگرمقایسه می شوند.دراین مقاله آثار داستانی سه نویسنده زن، یعنی «ویرجینیا وولف»، «سیمون دوبووار» و «سیمین دانشور» از زاویه دید ادبیات فمینیستی و مکاتب فکری تأثیر گذار بر اندیشه آنان بررسی شده است. مطالعه و تحلیل آثارشان نشان می دهد که وجه مشترک ادبیات فمینیستی، تلاش برای احیای حقوق و نمایاندن مظلومیت زنان و شناساندن هویّت و جایگاه زن در نظام مردسالاری با توجه به نوع نگرش به هستی و انسان است. سیمین دانشور با تفکر ایرانی-اسلامی در پرتو ارزش های دینی و اخلاقی حقوق زن و مرد را برابر می داند، امّا سیمون دوبووار با دیدگاه سکولاریستی (اگزیستانسیالیستی) ویژگی های فطری زنان چون ازدواج، تشکیل خانواده و مادرشدن را مانعی در مسیر پیشرفت آنان می یابد. و ویرجینیا وولف، زنان را به کسب استقلال مالی وکوشش برای داشتن امتیازات همسان با مردان توصیه می کند.
۱۰.

بازنمون فراروایت نجات بخشی عرفان اسلامی در گفتمان و روایت تذکر ه الاولیای عطار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتمان عطارنیشابوری تذکر ه الاولیا ساختارهای روایی فراروایت نجات بخشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۶ تعداد دانلود : ۴۸۹
متون عرفانی یکی از شاخه های پربار ادبیات فارسی است. این متون به دلیل ارتباط شفافی که با تجربه و تخیل عرفانی و بشری دارد، منشأ زایش های هنری و تجربه های زبانی بیان ناپذیری است. یکی از ویژگی های ساختاری ای که همه متون عرفانی ادبیات فارسی را به هم متصل می کند، ارتباط گفتمانی است. اگرچه اصلی ترین هنر عطار نیشابوری، شاعر و اندیشمند پایان قرن ششم هجری، شعر است امّا او با تألیف تذکر ه الاولیا سعی کرده تا همان گفتمانی را که در منطق الطیر به کار گرفته است، به شکل دیگری در نثر هم دنبال کند. اگرچه عطار بسیاری از اجزای تذکر ه الاولیا را از متون پیشین عرفانی، همچون رساله قشیریه، کشف المحجوب و طبقات صوفیه گرفته است امّا رفتار زیبایی شناختی و زبان شناختی او برای خلق جهان متن، دیگرگونه است. چنانکه تمام بخش هایی که به تذکر ه الاولیا و یادکردِ عرفا اختصاص یافته، دارای ساختار گفتمانی واحد است. اگرچه سایه کم رنگ این الگوی ساختاری را می توان در کتاب های کشف المحجوب، طبقات صوفیه و رساله قشیریه یافت اما عطار این الگو را عمق و جهت داده و به سبک ویژه ای دست یافته است. این مقاله در جستجوی پاسخ به دو مسئله پژوهشی است که به طور مستقیم با ساختارِ تذکر ه الاولیا ارتباط دارد:1- فراروایت نجات بخشی عرفان اسلامی چگونه در گفتمان عرفانی بازنمایی می شود؟2- عطار چگونه فراروایت نجات بخشی را با گفتمان همراه می کند و ساختار روایت تذکر ه الاولیا را می سازد؟ فراروایتی که تذکر ه الاولیا را پیش می برد، «اسطوره نجات بخشی» است؛ این اسطوره، گفتمان «سفرِ انسان در دنیا» را می آفریند. عطار با استعاره «سفر» به اسطوره گناه و توبه می رسد؛ بنابراین ابتدای روایت هایش با توبه آغاز می شود و انتهایش به مرگ می انجامد. در تذکر ه الاولیا انسان های برگزیده با شناسایی خود و توبه کردن از گناه آغاز می کنند؛ آنگاه به فاعل شناسا تبدیل می شوند و سپس کردار و گفتارشان بر دیگران مؤثر واقع می شود و سرانجام سفرشان به مرگ منتهی می گردد.
۱۱.

فرهنگ لُبّ اللغه شیخ محمود لاهیجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۲۰۲ تعداد دانلود : ۷۷
لب اللغه اثر شیخ محمودبن محمدامین لاهیجی، از نویسندگان سده های یازدهم و دوازدهم هجری است. از زندگانی مؤلف اطلاع دقیقی در دست نیست. از تنها اثر بازمانده اش چنین برمی آید که وی مطالعه و بررسی کتاب های معتبر لغات عربی و فارسی را از سال 1077 ق آغاز کرد و پس از 21 سال کار و تلاش، این اثر را به سال 1098 ق که مطابق با حساب جمل «لب ا للغه» است، به پایان رساند. این کتاب شامل حدود 5200 لغت فارسی و عربی است که مؤلف آن را در 28 باب بر اساس حروف تهجی تنظیم و آن را به نام سلیمان شاه صفوی (1077-1105ق) توشیح کرده است. در این نوشتار بر اساس سه نسخه خطی از این اثر، پس از معرفی محمود لاهیجی، ویژگی های اثر و شیوه وی در تألیف بررسی شده است. این مطالب از یادداشت های نگارنده در تصحیح انتقادی کتاب لب اللغه فراهم آمده است.
۱۲.

رحمدل و اسوه های پایداری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صور خیال شعر پایداری رحمدل اسوه های مذهبی و ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۹ تعداد دانلود : ۹۸۷
با شروع جنگ تحمیلی فضای شعر بسیاری از شاعران تغییر یافت. شعر به سنگرها رفت و جنگ و جبهه و شهادت مضمون اصلی بسیاری از گویندگان شد. در این برهه، روح حماسه و عرفان در هم آمیخت و شعرا با سرودن غزل های حماسی-عرفانی مجاهدت ها و دلاوری های ملت ایران را به تصویر کشیدند. غلام رضا رحمدل از جمله شاعران متعهد گیلانی است که جبهه را به شعر کشاند. وی در سرودن اشعار پایداری مهارت خاصی دارد. در اشعار وی، شهادت و ایثارگری از جایگاه ویژه ای برخوردار است.این نوشتار به بررسی سروده های شاعر در دو کتاب «از زمزمه تا فریاد» و «ماایستاده ایم» می پردازد. مطالعه این دو کتاب، تسلط شاعر را در کاربرد اوزان و قوالب شعری و نیز نوآوری های وی را در خلق تصاویر زیبا و بدیع از حماسه پایداری ملت ایران به خوبی نشان می دهد. رحمدل در تصویر رشادت ها و از خود گذشتگی های ملت ایران از اسوه های مذهبی و ملی در شعر خویش بهره جسته و مخاطبان خود را به پیروی از اسوه های مقاومت ترغیب نموده است. گزینش واژه های مناسب، ساختن ترکیبات نو و انتخاب وزن و قافیه متناسب با موضوع شعر به شعر رحمدل انسجام و روانی خاصی داده است.
۱۴.

بررسی تاثیر المعجم فی معاثیر اشعار العجم بر بخش عروض معیار جمالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عروض شمس قیس معیار جمالی شمس فخری المعجم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۸۳ تعداد دانلود : ۱۸۶۴
"مهم ترین کتابی که به زبان فارسی در عروض و قافیه و بدیع و نقد شعر تألیف شده «المعجم فی معاییر اشعار العجم» نوشته ی شمس الدین محمدبن قیس رازی است. این کتاب از حیث جامعیت و دقت و صراحت در بیان فنون شعر بی نظیر و از جهت شیوه ی نثر، از آثار برجسته ی زبان پارسی است. المعجم از همان آغاز تدوین، در شمار معتبرترین کتب فارسی در فنون ادبی شناخته شده و بعد از آن، مؤلفان در تألیف آثار خویش از آن بهره گرفته اند. قدیم ترین کتابی که به پیروی از المعجم نوشته شده کتاب «معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی» از مؤلفات قرن هشتم است. این کتاب را شمس فخری اصفهانی در چهار فن عروض و قافیه و بدیع و لغت فرس به نام جمال الدین ابواسحاق اینجو تألیف کرده است. بخش لغت این کتاب به همت استاد فاضل شادروان دکتر صادق کیا ویرایش شده و با عنوان «واژه نامه ی فارسی بخش چهارم معیار جمالی»، در سلسله انتشارات دانشگاه تهران به سال 1337 چاپ شده است و تصحیح سه بخش دیگر آن، پایان نامه ی دکتری نویسنده ی این سطور است.(1) شمس فخری در تألیف عروض و قافیه و بدیع، از المعجم تأثیر پذیرفته و مطالبی از آن را با ذکر نام کتاب یا نویسنده ی آن آورده است. اما مأخذ عمده ی وی در بخش عروض، المعجم شمس قیس رازی است. نگارنده در مقاله ی حاضر، به بررسی تأثیر این بخش المعجم بر معیار جمالی می پردازد."
۱۸.

بازتاب افکار اسماعیلیه درآثار ناصرخسرو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: وحی ناصرخسرو فرقه اسماعیلیه مراتب دعوت اسماعیلی امامت و تأویل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۰ تعداد دانلود : ۱۱۴۸
برای فهم هر شاعر و نویسنده ای درک زمینه های فکری او لازم است.نویسنده در این مقاله می کوشد بازتاب اندیشه های اسماعیلیه را درآثار ناصرخسرو به اجمال بررسی کند و توضیحی مختصر آنگونه که علاقه مندان را به کارآید‘ ارائه دهد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان