بررسی تاثیر المعجم فی معاثیر اشعار العجم بر بخش عروض معیار جمالی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

"مهم ترین کتابی که به زبان فارسی در عروض و قافیه و بدیع و نقد شعر تألیف شده «المعجم فی معاییر اشعار العجم» نوشته ی شمس الدین محمدبن قیس رازی است. این کتاب از حیث جامعیت و دقت و صراحت در بیان فنون شعر بی نظیر و از جهت شیوه ی نثر، از آثار برجسته ی زبان پارسی است. المعجم از همان آغاز تدوین، در شمار معتبرترین کتب فارسی در فنون ادبی شناخته شده و بعد از آن، مؤلفان در تألیف آثار خویش از آن بهره گرفته اند. قدیم ترین کتابی که به پیروی از المعجم نوشته شده کتاب «معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی» از مؤلفات قرن هشتم است. این کتاب را شمس فخری اصفهانی در چهار فن عروض و قافیه و بدیع و لغت فرس به نام جمال الدین ابواسحاق اینجو تألیف کرده است. بخش لغت این کتاب به همت استاد فاضل شادروان دکتر صادق کیا ویرایش شده و با عنوان «واژه نامه ی فارسی بخش چهارم معیار جمالی»، در سلسله انتشارات دانشگاه تهران به سال 1337 چاپ شده است و تصحیح سه بخش دیگر آن، پایان نامه ی دکتری نویسنده ی این سطور است.(1) شمس فخری در تألیف عروض و قافیه و بدیع، از المعجم تأثیر پذیرفته و مطالبی از آن را با ذکر نام کتاب یا نویسنده ی آن آورده است. اما مأخذ عمده ی وی در بخش عروض، المعجم شمس قیس رازی است. نگارنده در مقاله ی حاضر، به بررسی تأثیر این بخش المعجم بر معیار جمالی می پردازد."