اشرف السادات بزرگی

Purpose: records catalogues at the National Archives of Iran and the level of their conformity with the International Standard Archival Description (ISAD). e present research is aimed at identifying descriptive elements of the archival Methodology: standards, and interviews are employed for gathering research data. e results are presented in tables and -gures through descriptive statistical methods (frequency and percentage). e research community included researchers and experts in arrangement and description of records, manuals, and cataloging worksheets of the archival records existing in National Library and Archives of Iran. is research was based on analytical survey. A checklist, the rules of archival Findings: with ISAD. e research -ndings also show that information elements including “Author Name” (16.62%) and “Descriptors” (91.26%) are consistent with documentation tools. 8.8% of these information elements are not documented at all. In the eyes of the experts of arrangement and description of documents, cataloging of archival documents based on ISAD has improved the methods of organizing documents. Conclusion: Applying this standardized method of archival description has led to better retrieval of the related documents. is research displays the conformity of descriptive elements in the studied worksheets

هدف: شناسایی ویژگی های استفاده کنندگان از کتابخانه ملی، بهره گیری آنان از منابع و خدمات کتابخانه، و مطابقت و بهره گیری آنان با اساسنامه این سازمان. روش/ رویکرد پژوهش: جامعه پژوهش حاضر، استفاده کنندگان از منابع و خدمات قسمت های مختلف بخش اطلاع رسانی (تالارها، مخازن و کتابخانه ها) معاونت کتابخانه ملی هستند. تعداد کل جامعه در این مدت ۵۰۰۰۰ نفر عضو حقیقی و حقوقی بودند. حجم جامعه نمونه براساس جدول کرجسی- مورگان ۲۵۴ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. همچنین پرسشنامه در طول تحقیق حاضر به صورت تصادفی در ساعات مختلف روز دربین بخش ها، تالارها و کتابخانه ها با همکاری مسئولین کتابدار شاغل در این قسمت ها توزیع وگرد آوری شد. داده های این پژوهش در دو بخش آمارهای توصیفی و آمارهای تحلیلی گردآوری وآزمون های لازم توسط متخصص آمار انجام شد. یافته ها: بیشترین انگیزه و هدف از مراجعه به کتابخانه انجام تکالیف درسی و دانشگاهی است. بیش از 50 درصد از مراجعان به کتابخانه از تالارهای مطالعه استفاده می کنند. میزان استفاده مراجعان از تالار علوم انسانی در حد 50 درصد و میزان استفاده از منابع و خدمات بخش های دیگر کتابخانه کمتر از 50 درصد است. فراهم نبودن امکان استفاده از پایگاه های معتبر علمی دنیا توسط کتابخانه ملی، بیش از 50 درصد در دسترسی مراجعان به منابع محدودیت ایجاد کرده است. نتیجه گیری: براساس نتایج حاصل از این پژوهش، بین استفاده مراجعان از منابع و خدمات این کتابخانه تفاوت معنادار وجود دارد. به عبارت دیگر مراجعان کتابخانه ملی، از منابع کتابخانه بیشتر از خدمات آن استفاده می کنند.

هدف: شناسایی میزان همگونی عناصر اطلاعاتی در رکوردهای فیپای الکترونیکی در بانک کتابشناختی کتابخانه ملی و فرم چاپ شده توسط ناشران، شمار عناوین فیپاهای جعلی، و اشتباهات چاپی ناشران در صفحه حقوق کتاب هاست. روش/رویکرد پژوهش: عناصر اطلاعاتی (سرشناسه، عنوان، وضعیت نشر، مشخصات ظاهری، موضوع، رده بندی، شناسه های افزوده) رکوردهای کتابشناختی تمام کتاب های فارسی در نرم افزار رسا در کتابخانه ملی از ابتدای تهیه فیپای الکترونیکی تا سال1390، با عناصر اطلاعاتی چاپ شده در صفحه حقوق کتاب ها با یکدیگر مقایسه شدند. برای گردآوری داده ها از سیاهه وارسی استفاده شده است. یافته ها: بیشترین همگونی در قسمت توصیفی مربوط به عنصر سرشناسه با 100 درصد، در دو حوزه فلسفه و روان شناسی، و هنر است؛ عنصر عنوان با ۹۹ درصد همگونی دربیشتر حوزه ها، وضعیت نشر بالای 90 درصد در کل حوزه ها همگونی داشته اند. در قسمت تحلیلی، بیشترین همگونی درعنصر رده بندی با 100 درصد در رده کلیات و فلسفه ؛ عنصر موضوع با 2/98 درصد در موضوع دین و ادبیات؛ و عنصر شناسه افزوده با 70 درصد در موضوع کلیات همگونی داشته اند. از مجموع 1219 نمونه رکورد که به طور تصادفی بررسی شدند، 219 مورد از فهرست ها جعلی بود؛ بدین معنی که ناشر برای فهرستنویسی پیش از انتشار اقدام نکرده است، نتیجه گیری: میزان همگونی در سرشناسه و عنوان، بیشترین و در شناسه افزوده، کمترین بود. بیش از 70 درصد اطلاعات فیپای چاپ شده در صفحه حقوق کتاب با فیپای الکترونیکی تهیه شده در کتابخانه ملی همگونی دارد. میزان همگونی فیپای چاپ شده در صفحه حقوق کتاب با فییای الکترونیکی در قسمت توصیفی کمتر از قسمت تحلیلی است. میزان اشکالات تایپی عناصر اطلاعاتی در صفحه حقوق کتاب کمتر از ۷۰ درصد است.

هدف: تحلیل وضعیت فهرست نویسی نشریات عربی کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران. روش/ رویکرد پژوهش: تعداد 808 عنوان نشریة عربی موجود در کتابخانة ملی به روش پیمایشی- تطبیقی و با استفاده از سیاهة وارسی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: بررسی عناصر کتابشناختی داده های فهرست نویسی نشان داد که عنوان کامل و شرح پدیدآور، محل، و تاریخ نشر از نظر قواعد انگلوامریکن در وضعیت مناسبی قرار دارد؛ اما وجه تسمیه، عنوان به زبان دیگر و سایر اطلاعات عنوان، نام ناشر، محل تولید، پیوست ها، و ناحیة یادداشت ها وضعیت استانداردی ندارند. همچنین رده بندی ها نشان از پراکندگی موضوعی نشریات عربی دارد؛ به طوری که تاریخ بیشترین و ادیان کمترین فراوانی را در میان رده های موضوعی نشریات عربی دارد. نتیجه گیری: میزان استفاده از قواعد انگلوامریکن در فهرست نویسی نشریات عربی کتابخانة ملی ضعیف و نامناسب است.

یکی از آرمان های کتابداران ،همواره سرعت ودقت در سازماندهی اطلاعات بوده که برای دستیابی به این هدف به جستجوی راه های جدید پرداخته اند.یکی از روش های سودمند که صرفه اقتصادی را نیزمدنظر دارداستفاده از کلیدواژه های عنوان به جای توصیف گرهای موضوعی است .درتحقیق حاضر،کتاب های اسلامی منتشره درایران بااین نگرش مورد توجه قرار گرفته اند که آیا با دانستن عنوان این گونه کتابها می توان به موضوع آنها پی برد؟و آیا میان واژه های مندرج درعنوان کتاب های اسلامی باموضوع آنها سازگاری برقرار است؟براساس این تحقیق مشخص شد به طور میانگین 40 درصد عنوان ها ازسازگاری کامل با موضوعبرخوردارند که این میزان با کاربرد صحیح ابزار کتابداری ومنابع اطلاعاتی به 74 درصد بالغ گشته است .مطابق این یافته ها، سازگارترین عنوان ها درمتون تاریخ وجغرافیای اسلام،وناسازگارترین آنها درمتون آداب ورسوم اسلامیقرار داشته اند.ضمن تحقیق همچنین معلوم شد که وجود بخش های توضیحی عنوان نظیر عنوان فرعی ،عنوان روی جلد وبرابرتاثیر بسزایی در میزان سازگاری عنوان وموضوع دارد ونیز ارتباط عنوان وموضوع از طریق تدابیر متداول درتعیین موضوع مانند: ارجاعات ‹‹نگاه کنید به››.‹‹نیز نگاه کنید به››وارجاع های کلی تسهیل گشته وبه طور نسبی مجاری فو ق به میزان 34درصددرسازگاری نقش داشته اند.

این مقاله با هدف امکان سنجی پیاده سازی مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی وزارت نیرو در جهت ارتقای سرمایه فکری آن وزارتخانه انجام گرفته است. ابعاد، مولفه ها و گویه های الگوی مفهومی، با پاسخ های 36 نفر از مدیران و کارکنان 16 کتابخانه های تخصصی شرکت برق منطقه ای مورد تجزیه و تحلیل (با استفاده از نرم افزارSPSS18 و آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و فریدمن) قرار گرفته و سازگاری درونی آنها تأیید شده است. میزان تأثیر و تأثر ابعاد و مولفه ها و همچنین رتبه بندی اهمیت هر یک از آنها نسبت به امکان پیاده سازی مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی وزارت نیرو در جهت ارتقای سرمایه فکری و نیز ارتباط مستقیم و معنی دارشان با این مسأله، ثابت شده و الگویی برای آن ارائه گردیده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که با اعمال این الگو در کتابخانه های تخصصی وزارت نیرو قابلیت پیاده سازی مدیریت دانش را ممکن می سازد، می توان ارتقای سرمایه فکری را عملی کرد.

این مقاله با هدف امکان سنجی پیاده سازی مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی وزارت نیرو در جهت ارتقای سرمایه فکری آن وزارتخانه انجام گرفته است. ابعاد، مولفه ها و گویه های الگوی مفهومی، با پاسخ های 36 نفر از مدیران و کارکنان 16 کتابخانه های تخصصی شرکت برق منطقه ای مورد تجزیه و تحلیل (با استفاده از نرم افزارSPSS18 و آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون و فریدمن) قرار گرفته و سازگاری درونی آنها تأیید شده است. میزان تأثیر و تأثر ابعاد و مولفه ها و همچنین رتبه بندی اهمیت هر یک از آنها نسبت به امکان پیاده سازی مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی وزارت نیرو در جهت ارتقای سرمایه فکری و نیز ارتباط مستقیم و معنی دارشان با این مسأله، ثابت شده و الگویی برای آن ارائه گردیده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که با اعمال این الگو در کتابخانه های تخصصی وزارت نیرو قابلیت پیاده سازی مدیریت دانش را ممکن می سازد، می توان ارتقای سرمایه فکری را عملی کرد.

هدف: هدفاصلی این پژوهش بررسی مشکلات حفاظت، نگهداری و مرمت مواد کاغذی در کتابخانه های واسپاری ایران است و این امر با بررسی وضعیت موجود و مقایسه آن با شرایط مطلوب صورت گرفته است. روش: پژوهش حاضر پیمایشی توصیفی است و گردآوری داده ها با استفاده از پرسشنامه ای مبتنی بر پرسشنامه استاندارد ایفلا و توزیع آن میان کارکنان بخش حفاظت و مرمت کتابخانه های مورد پژوهش که 49 نفر بوده اند صورت گرفته است. داده ها با روش های آمار توصیفی و با کمک نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده اند.  یافته ها: پژوهش نشان می دهد که بیشترین اولویت مواد آسیب دیده به کتابهای چاپی فارسی تعلق گرفته و بیشترین کوشش در حفظ و نگهداری نسخ خطی می شود. 60درصد کتابخانه ها از تجهیزات مناسب جهت کنترل محیط و همچنین اطفای حریق استفاده نمی کنند و 40 درصد کتابخانه ها طرح پیشگیری از حوادث و مسیر دسترسی به کتابخانه هنگام بروز حریق ندارند. نتایج: نتایجبه دست آمده از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد وضعیت حفاظت و نگهداری در40% کتابخانه ها نامناسب است و هیچ یک از کتابخانه ها، آموزش حفاظت و نگهداری را برای کارکنان و کتابداران جدی نگرفته اند. و برنامه مکتوب و مدونی در رابطه با حفاظت و نگهداری منابع ندارند.    

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی رفتارهای استنادی دانشجویان به تحلیل استنادی منابع پایان نامه های کارشناسی ارشد موجود در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات طی سال های 1379 تا 1388 می پردازد. روش پژوهش: روش انجام پژوهش تحلیل استنادی است که جزء شناخته شده ترین روش ها در مطالعات کتاب سنجی به حساب می آید. آمار تحلیلی به کار رفته در  این پژوهش قانون برادفورد می باشد. جامعه پژوهش شامل 27460 منبع مورد استناد در 352 پایان نامه کارشناسی ارشد، در پنج گروه رشته تحصیلی (علوم اجتماعی، زبان و ادبیات فارسی، روانشناسی و علوم تربیتی، الهیات و معارف اسلامی و هنر و معماری) می باشد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که از مجموع 27460 منبع مورد استفاده، کتاب های فارسی با  96.62 درصد بالاترین، و پایان نامه های انگلیسی با 07/0 درصد کمترین استناد را داشته اند. هر پایان نامه به طور میانگین به01/78 منبع استناد کرده است. توزیع زبانی نشان می دهد که زبان فارسی با 82/85 درصد زبان غالب است. پوشش زمانی مربوط به سال های 1375-1378 با 49/36 درصد از کل استنادها می باشد و کتاب های فارسی با11/49 و پایان نامه های انگلیسی با 5/0 بیشترین و کمترین میزان اثرگذاری را داشته اند. هم چنین پراستنادترین منابع، مجلات و کتاب ها تعیین شدند و نیز مشخص شد میزان استناد به منابع روزآمد در سال 1386 برابر 2 منبع و در سال های1381و1380 برابر 6/0 می باشد. نتیجه گیری: مجلات از قانون برادفورد تبعیت می کنند و مجلات هسته فارسی شامل نشریه اطلاعات سیاسی – اقتصادی و نامه علوم اجتماعی و مجلات هسته لاتین شامل  Journal of Social & Humanities و British journal of education psychology است. پربسامدترین کتاب فارسی مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی و مبانی جامعه شناسی می باشد و هم چنین از بین کل استنادات صورت گرفته 23/79 درصد به کتاب فارسی و لاتین، 58/13 درصد به نشریات و 86/3  درصد به پایان نامه ها تعلق گرفته است، که فرضیات آزمون را مورد پذیرش قرار می دهد. در همه پایان نامه ها بیشترین استناد به دلیل سهولت دسترسی و استفاده آسان مربوط به کتاب است و به دلیل ضعف دانشجویان در فهم زبان های غیر فارسی زبان، فارسی زبان غالب است.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی معیارهای ارزیابی نشریات الکترونیکی دانشگاهی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه الزهرا (س) است. روش پژوهش: پیمایشی تحلیلی است و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه است. جامعه مورد مطالعه همه اعضای هیئت علمی رسمی وپیمانی در دانشگاه الزهرا (س) بوده است. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و نسبی است که مجموعاً 175 نفر به عنوان نمونه در پژوهش شرکت کردند. جهت تأیید اعتبار صوری و محتوایی پرسشنامه از نظرات متخصصان خدمات اطلاع رسانی استفاده شده است. پایایی پرسشنامه نیز با اجرای یک مطالعه مقدماتی شروع شد با استفاده از نرم افزار اس. پی. اس. اس و تکنیک های آماری مقدار ضریب آلفا یک رونباخ محاسبه شده 85/0 مورد تأیید قرار گرفت و نرخ پاسخ گویی 100/0 است به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار استنباطی نظیر توزیع دو جمله ایبرنولی، وآزمونکروسکال- والیس استفاد هشده است. یافته ها: نشان داد، که مهم ترین ملاک مورد بررسی به هنگام ارزیابی نشریات الکترونیکی از دیدگاه اعضای هیئت علمی معیار مروروتورق38/82 درصد وجست وجو در عنوان با 92 درصد مهم ترین نشانگرهستند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بین معیارهای وجود راهنما و وجود محیط گرافیکی، چند رسانه ای، سطوح دسترسی مختلف و ارائه خدمات اطلاع رسانی رابطه معنادار قوی وجود دارد. شناساندن و آموزشپایگاه های مورد اشتراک دانشگاه به عنوان یک اقدام ضروری، می تواند نقش مؤثری داشته باشند.

  هدف: هدف از این پژوهش، امکان سنجی ایجاد شبکه مرجع مجازی میان کتابخانه های تخصصی حوزه هنر شهر تهران است، و طی آن سعی شده کتابخانه های تخصصی حوزه هنر از لحاظ امکانات و فناوری های نوین اینترنتی جهت ارائه خدمات مرجع مورد بررسی قرار گیرند.   روش پژوهش: روش پژوهش پیمایشی – تحلیلی است. جامعه مورد مطالعه 24 کتابخانه تخصصی هنر است که تمامی این جامعه بدون هیچ گونه نمونه گیری مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته با ضریب آلفای کرونباخ 829/0 است. این پژوهش توسط آمار استنباطی در نرم افزار اس پی اس اس 16 مورد تحلیل قرار گرفت.   یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که اغلب کتابخانه های جامعه آماری از زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری لازم جهت ایجاد شبکه مرجع مجازی برخوردار نیستند، اما وضعیت کارکنان از نظر تعداد، مهارت مورد نیاز و رشته تحصیلی بالاتر از حد میانگین است. 83 درصد کتابخانه ها از خدمات مرجع تلفیقی (الکترونیکی و سنتی) استفاده می کنند. وضعیت بودجه و مجموعه سازی کتابخانه های مورد نظر نیز در حد متوسطی است. ساختار سازمانی 39 درصد این کتابخانه ها با پیاده سازی این شبکه سازگاری دارد.   نتیجه گیری: بیش از 50 درصد کتابخانه های مورد بررسی، شرایط و امکانات قابل قبولی برای ایجاد شبکه مرجع مجازی را دارا نیستند. اکثر کتابخانه ها از لحاظ نیروی انسانی، رایانه ، شبکه و بودجه تخصیصی، توان پیوستن به این شبکه را در حال حاضر ندارند.