تزیینات کتیبه ای آستانه مقدسه قم

چکیده

حضرت معصومه (س) فرزند هفتمین امام و پیشوای مسلمانان جهان امام موسی کاظم (ع) است که از شان و جایگاه خاصی نزد شیعیان جهان برخوردار است، اما مقام و جایگاه ایشان نزد شیعیان ایرانی و ارادتمندانی که در جوار مرقد ایشان زندگی میکنند، حکایتی دیگر دارد و گواه آن فوج فوج مشتاقان و مومنانی هستند که از گوشه و کنار ایران هر روزه به زیارت آن حضرت میشتابند. به همین دلیل شهر قم نیز از هنگامی که سلسلهی صفوی تشیع را مذهب رسمی ایران قرار داد، از نظر زیارتی اهمیت ویژهای یافت. پادشاهان صفوی برای ابراز ارادت خویش به خاندان نبوت و اهل بیت پیامبر کوششهای فراوانی برای نشان دادن بزرگی و علم ایشان انجام دادند. از این رو بیشترین گسترش و توسعه حرم و توجه به معماری آن، در زمان پادشاهان صفوی صورت گرفته است. در این راستا، یکی از ابزارهایی که از آن در ایجاد فضایی معنوی کمک گرفته شده، کتیبههایی با درونمایه شیعی است. این کتیبهها که مضمون آنها با مشاوره علمای اسلامی تعیین میشد، در برگیرنده آیات قرآنی، احادیث ائمه، نامها و اسامی امامان و ادعیه و گاه اشعاری در وصف و مدح اهل بیت است. از این میان آنچه بیش از همه تعصب و ارادت هنرمندان و پادشاهان یا حامیان هنری را نشان میدهد، استفاده از نام امامان معصوم، حدیثی از ایشان و یا دعایی درباره ایشان است. بخش مهمی از معماری اسلامی- ایرانی، بهویژه درمجموعه های آرامگاهی بزرگان و به ویژه معصومین که حرم مطهر حضرت معصومه (س) نیز در شمار آنهاست و همواره در دورههای مختلف مورد توجه پادشاهان مسلمان و هنرمندان و معماران شیعه قرار گرفته، استفاده از نمونههای متعددی از کتیبهها، با موضوعات فوق الذکر است. این مقاله با هدف شناسایی و بررسی کتیبههای حرم مطهر حضرت معصومه (س) تنظیم گردیده است. سؤالاتی که در این مقاله پاسخ داده می شود: -1 استفاده از کتیبه در معماری مراقد معصومین چه جایگاهی دارد؟-2 نمونههای کتیبهای مرقد مطهر حضرت معصومه (س) کدامند و چه مضامینی را در بر می گیرنداهدافی که در این مقاله مد نظر است: -1 بررسی مضامین کتیبههای حرم حضرت معصومه (س). -2 دستیابی رابطی مضمونی کتیبهها با شان و جایگاه اهل بیت، به ویژه حضرت معصومه (س) این مقاله با استفاده از اسناد و مدارک مکتوب و به روش توصیفی- تحلیلی تهیه شده است