خاک خواری و بازتاب آن در متون کهن فارسی و عربی (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
تبیین مسئله: خاک خواری، یعنی عادت به خوردنِ خاک وگِل و نظایر آن، سابقه طولانی در سراسر جهان دارد. این پدیده در متون کهن فارسی و عربی نیز به صورت های مختلف انعکاس یافته است و طیف های گوناگونی از مردم، اعمّ از زاهدان و صوفیان، خلفا و پادشاهان و دولتمردان، فُقرا، زنان، کودکان، دیوانگان و عموم مردم به آن گرایش داشته اند. در این پژوهش به بررسیِ بازتابِ خاک خواری در متون نظم ونثر فارسی و عربی پرداخته ایم.روش: این پژوهش را به روش توصیفی- تحلیلی انجام داده ایم و با شناساییِ منابعِ گوناگونی که در آنها اشاره ای به خاک خواری شده است و استناد به آنها به بررسی و تحلیل موضوع پرداخته ایم.نتایج: چنان که از شواهد متون کهن برمی آید، خاک خواری، گذشته از جُنون، غالباً به سببِ فقر، زُهد و ورع، التذاذ و اعتیاد، و یا ویارِ زنانِ باردار بوده است. رواجِ امثالِ گوناگون در میانِ اقوامِ ایرانی با مضمونِ خاک خواری نشانگرِ میزانِ شیوع و همچنین دشواریِ ترکِ این عادت بوده است. جُز زاهدانِ قرونِ نخستین اسلام که خاک خواری را نوعی زهد و ورع و پرهیز از امور دنیوی و تقیّد به حلال خواری و کم آزاری می پنداشته اند، شاعران و نویسندگان اغلب برخورد منفی با این پدیده داشته اند وآن را از عادت های ناپسند و بیمارگونه شمرده اند و به خودداری از آن دعوت کرده اند. در متونِ طبّی خاک خواری را نوعی بیماری و مرض شناخته اند و راهکارهایی برای درمان آن ارائه داده اند. در متون اخلاقی گِل خواری را از جمله اَمراضِ نفس شمرده اند و گاه در تمثیل، به اعتیادِ گِل خواری اشاره کرده اند. در متونِ دینی نیز خاک خواری حرام شمرده شده است.Geophagia and its reflection in Ancient Persian and Arabic texts
Geophagia means the habit of consuming soil, mud, etc. It has a long history in many parts of the world. This phenomenon has also been reflected in Ancient Persian and Arabic texts in different ways, and various groups of people have tended to it. Many ascetics and Sufis, caliphs and kings and statesmen, poor people, women, children, madmen and the general public have been inclined towards it. In this research, we have investigated the reflection of geophagia in Persian and Arabic poetry and prose texts and we have tried to answer these questions: 1. How is geophagia reflected in ancient Persian and Arabic texts? 2. How is geophagia among different social spectrums? 3. How is geophasia in medical, religious, ethical and literary texts and in proverbs?We have done this research in a descriptive-analytical method, and by identifying various sources in which geophagia is mentioned and referring to them, we have examined and analyzed the issue. According to the evidence of Ancient texts, geophagia in addition to madness, is often due to poverty, asceticism and piety, pleasure and addiction, or the longing of pregnant women. Various proverbs among Iranian tribes with the theme of geophagia have shown the prevalence of geophagia and also the difficulty of quitting it. Except for the early ascetics, who considered geophagia as a form of piousness and ascetic practices, insisting on halal eating and less annoying, poets and writers often had a negative attitude towards this issue and considered it one of the disgusting and sick habits. They have invited others to avoid it. In medical texts, geophagia has been recognized as a kind of disease and they offered solutions for its treatment. In moral texts, geophagia has been considered as one of the diseases of the soul, and sometimes mud eating addiction has been mentioned in parables. In Islamic religious texts, geophagia is also forbidden.
تبلیغات
