کارکرد صورخیال در تثبیت اقتدار سیاسی و دینی دولت ها در جهانگشای جوینی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تاریخ جهانگشا اثری تاریخی ادبی با نثری فنی است. یکی از شاخصه های این کتاب، بهره گیری از صورخیال در بیان مفاهیم سیاسی است. پرسش اساسی این پژوهش آن است که صورخیال در جهانگشا چه نقشی در تثبیت اقتدار سیاسی و دینی دولت ها دارد. واکاوی صورخیال در جهانگشا به روش توصیفی تحلیلی نشان داد که این صور ابزار تولید گفتمان قدرت و سازمان دهنده افکار خاص سیاسی هستند. کاربرد انواع صورخیال و شگردهای بیانی در جهانگشا صرفاً به منظور آرایش سخن و هنرنمایی نبوده، بلکه هدف جوینی غیر از گزارش وقایع تاریخی، اقناع مخاطب و القای مفاهیم سیاسی نیز بوده است. جوینی در اثر خود، مانند دیگر نویسندگان متون منثور، تلاش می کند با استفاده از کارکرد اقناعی و القایی انواع صورخیال بر مفاهیم سیاسی مانند الهی بودن منشأ قدرت، مقدّربودن فرمانروایی سلاطین، پادشاهی، الزامات و وظایف پادشاه، اطاعت محض از سلطان، قدرت نظامی دولت و سرکوب دشمنان تأکید کرده است تا به القای مشروعیت سیاسی و دینی دولت ها، تثبیت اقتدار، و توجیه عملکرد آنها بپردازد.