بررسی مؤلفه ها و عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب السلوک و انعکاس آن در فرهنگ و هنر ایران قرن پنجم (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

رئالیسم جادویی به نوعی شیوه روایی اشاره می کند که برای درهم آمیختن امر غیرممکن و باورناپذیر با دنیای روزمره است. از بهترین نویسندگان این سبک می توان به گابریل گارسیا مارکز از آمریکای لاتین اشاره کرد. در حوزه ادبیات عرفانی، رئالیسم جادویی خود را به گونه های مختلف نشان داده است. کتاب های تذکر ه الاولیا ، اسرارالتوحید و رساله قشیریه ، گونه های بی نظیری از رئالیسم جادویی را در خود جای داده اند. بررسی عناصر رئالیسم در این آثار و انعکاس آن در فرهنگ و هنر این دوره روشنگر ماهیت رئالیسم در این دوره تاریخی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای انجام شده است. جامعه موردمطالعه کتاب های رساله قشیریه و ترتیب السلوک اثر ابوالقاسم قشیری است و  زمان موردپژوهش قرن پنجم هجری، زمان اوج تصوف و عرفان اسلامی در ایران است. نتایج حاصل از این پژوهش مبین این نکته است که حوادث فراواقعی و واقعی در رساله قشیریه و ترتیب السلوک طوری به انتخاب نویسنده در کنار هم قرار گرفته اند که با وجود خارق العاده بودن، برای خواننده، غیرعادی نمی نماید. در هر دو اثر مواردی از عناصر رئالیسم جادویی چون ارتباط با عالم غیب، ارتباط با مردگان، آشنا زدایی و .... دیده می شود. امتداد این ویژگی ادبی را می توان در فرهنگ و هنر قرن پنجم نیز مشاهده کرد. اهداف پژوهش بررسی عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب السلوک بررسی نمونه های رئالیسم در فرهنگ و هنر قرن پنجم هجری. سؤالات پژوهش عناصر رئالیسم جادویی در رساله قشیریه و ترتیب السلوک تا چه حد نمود داشته است؟ آیا عناصر رئالیسم رد فرهنگ و هنر قرن پنجم نمود داشته است؟