مضامین فرهنگی و اجتماعی کتیبه های مسجد مدرسه سردار قزوین (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

مسجد- مدرسه سردار در قزوین یکی از آثار معماری بر جای مانده از دوره قاجار است. این مسجد- مدرسه دارای کتیبه هایی است که بازتاب دهنده مضامین متنوعی هستند. در طول تاریخ معماری ایران در دوران اسلامی، هنر خوشنویسی در کتیبه نگاری، جایگاه ویژه ای داشته است که حامل پیام و ارزش های زیبایی شناسانه ای می باشد. در برخی موارد پیام فضای معماری از طریق استفاده از کتیبه ها ابلاغ می گردد. به این ترتیب در تزئینات نما، چه از نظر شکل ظاهری و چه از نقطه نظر معنوی، با به کار بردن اسامی ائمه طاهرین و آیات شریفه قرآن مجید، اشعار شعرا در مدح و ثنا، به بناهای تاریخی شکل خاصی داده می شود. در این میان، بررسی ماهیت کتیبه های مسجد- مدرسه سردار از نظر مضامین حائز اهمیت است. در این راستا بررسی مضمونی خط نگاره های به کار رفته در مسجد- مدرسه سردار قزوین با تکیه بر مضامین فرهنگی و اجتماعی ارائه گردد. از این روی، محل نصب کتیبه ها، محتوای احادیث و اشعار و دلیل انتخاب هر یک مورد توجه واقع شده است. روش تحقیق در این پژوهش تفسیری- تاریخی است و استدلال نیز از نوع استنتاجی می باشد. یافته های پژوهش حاکی از این است که در این مسجد-مدرسه، انواع کتیبه در مضامین مذهبی و حماسی به کار رفته است. با مطالعه این کتیبه ها برخی الگوهای فرهنگی و اجتماعی مرسوم در کیفیت تعاملات اجتماعی و هنری دوره قاجار آشکار گردید. اهداف پژوهش : 1-شناسایی مفاهیم و مضامین فرهنگی اجتماعی متون در کتیبه های مسجد- مدرسه سردار قزوین. 2-دستیابی به فهم تاریخی هنرمندان و شعرایی که در ساخت مسجد مدرسه سردار قزوین مشارکت داشته اند. سوالات پژوهش : 1-مضامین فرهنگی اجتماعی بکار رفته در کتیبه های مسجد مدرسه سردار قزوین کدام است؟ 2-تفکر هنرمندان و شعرا در ساخت مسجد مدرسه سردار قزوین در دوره قاجاریه به چه صورتی بوده است؟