نداى آسمانى نشانه ظهور

حقیقت نداى آسمانى
نداى آسمانى یکى از نشانه‏هاى حتمى ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام است که در احادیث‏بسیارى به حتمیت و قطعى بودن آن اشاره شده است . امام صادق‏علیه السلام از جد بزرگوارش امیرالمؤمنین‏علیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «در سه مورد منتظر فرج باشید!» ، سؤال شد: «آن سه مورد کدام است؟» ، امام فرمود: «اختلاف اهل شام در میان خود، پرچم‏هاى سیاه از خراسان و ندا در ماه رمضان .» (2)
زراره از امام صادق علیه السلام پرسید: «آیا ندا حق است؟» ، امام فرمود: «آرى به خدا سوگند! تا این که هر قومى به زبان خویش آن را بشنود .» (3)
همچنین آن حضرت به عبد الله بن سنان فرمود:
این امرى که به سوى آن گردن کشیده‏اید (و منتظرش هستید)، واقع نمى‏شود تا این که منادى از آسمان ندا دهد: بدانید فلانى صاحب امر است، پس جنگ و خونریزى براى چیست؟ (4)
و در حدیث دیگرى فرمود:
همانا قائم قیام نمى‏کند، تا منادى از آسمان ندایى دهد که دختران در سراپرده و اهل مشرق و مغرب آن را بشنوند . (5)
ابو بصیر از آن حضرت روایت مى‏کند که فرمود: «قائم‏علیه السلام ظهور نمى‏کند، تا این که نامش از آسمان ندا داده شود .» (6)
سیف بن عمره مى‏گوید: «نزد منصور دوانیقى بودم . او بدون مقدمه به من گفت: اى سیف! گریزى نیست از این که منادى نام مردى از فرزندان ابوطالب را ندا دهد .» ، سیف گفت: «آیا کسى این مطلب را روایت کرده است؟» ، منصور پاسخ گفت: «سوگند به آن کس که جانم در اختیار اوست، با گوش‏هاى خودم از او شنیدم که مى‏گفت: به یقین منادى نام مردى را ندا خواهد داد .» سیف گفت: «اى امیر المؤمنین! من مثل این حدیث را نشنیده‏ام!» منصور گفت: «اى سیف! وقتى آن ندا اتفاق افتاد، ما نخستین پاسخ دهندگان به آن خواهیم بود . او یکى از عموزادگان ماست! .» سیف: «کدام یک از عموزادگانتان؟» ، منصور: «مردى از فرزندان فاطمه!» آن گاه ادامه داد: «اى سیف! اگر من این مطلب را از ابو جعفر (امام باقر علیه السلام) محمد بن على نشنیده بودم و تمام اهل زمین چنین مطلبى را به من مى‏گفتند، هرگز از آنها نمى‏پذیرفتم . ولى او محمد بن على علیه السلام است!» (7)
احادیث مربوط به نداى آسمانى در حد تواتر است، به طورى که جاى هیچ گونه شک و شبهه‏اى در این مورد باقى نمى‏گذارد .
ویژگى‏هاى نداى آسمانى
هنگام ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام دو ندا شنیده خواهد شد . یکى نداى آسمانى توسط حضرت جبرئیل (فرشته وحى) و دیگرى نداى شیطانى توسط ابلیس ملعون . ابو بصیر از امام باقرعلیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «پیش از ظهور حضرت مهدى علیه السلام چاره‏اى از دو ندا نیست، ندایى از آسمان که صداى جبرئیل است و صدایى از زمین که صداى ابلیس ملعون است .» (8)
در شب جمعه، بیست و سوم ماه مبارک رمضان (9) ، جبرئیل (فرشته وحى) از آسمان نام و نام پدر حضرت مهدى‏علیه السلام را ندا مى‏دهد و مى‏گوید:
آگاه باشید که حجت‏خدا در کنار خانه خدا ظهور کرد . از او پیروى کنید چرا که حق با او و در اوست . (10) فلان بن فلان (نام حضرت مهدى‏علیه السلام و نام پدرش) قائم آل محمدصلى الله علیه وآله، بهترین امت و امیر و حاکم شماست . این مهدى‏علیه السلام است که به شیوه داود علیه السلام و سلیمان‏علیه السلام قضاوت مى‏کند و درخواست‏شاهد و بینه نمى‏کند . پس جنگ و خونریزى براى چیست؟ به او گوش بسپارید و از دستوراتش پیروى کنید . بدانید که حق با على‏علیه السلام و آل محمد و پیروان آن هاست و على‏علیه السلام و پیروانش رستگارند . اى مردم جهان! عمر جباران و ستمگران به پایان رسیده است . (11)
تمام موجودات جهان که در آنها روح دمیده شده، در شرق و غرب گیتى، حتى دختران در سراپرده هر قومى به زبان خویش این ندا را مى‏شنوند . (12) این ندا از دور به همانگونه شنیده مى‏شود که از نزدیک شنیده مى‏شود . (13)
نداى آسمانى انسان‏هاى خواب را بیدار مى‏کند و به صحن خانه مى‏کشاند . انسان‏هاى بیدار را به وحشت مى‏اندازد . بر اثر آن هر ایستاده‏اى مى‏نشیند، هر نشسته‏اى مى‏ایستد . دختران از سراپرده خارج مى‏شوند . (14) نداى آسمانى براى مؤمنان رحمت و براى کافران عذاب است . (15)
هنگامى که مردم نداى آسمانى را شنیدند، آنچنان به وحشت مى‏افتند و متحیر و از خود بى خود مى‏شوند که براى مدتى خشکشان مى‏زند و کوچک‏ترین تحرکى از خود نشان نمى‏دهند، به طورى که: «گویا بر روى سرهایشان پرنده‏اى نشسته است .» (16)
ندا دهنده این ندا، جبرئیل امین از آسمان است . (17) وقتى دختران این ندا را مى‏شنوند، پدرانشان را به قیام و خروج تشویق مى‏کنند . خداوند رحمت کند هر کس را که از آن ندا عبرت و پند بگیرد و بدان پاسخ دهد . (18) وقتى منادى از آسمان ندا دهد که حق با آل محمدصلى الله علیه وآله است، از آن پس نام حضرت مهدى‏علیه السلام بر سر زبان‏ها مى‏افتد و دوستى و محبت او در وجود مردم سیراب مى‏شود و آنان ذکرى جز نام او ندارند . (19)
نداى شیطانى
در پایان همان روز، (20) ابلیس ملعون در هوا بالا مى‏رود، به طورى که از اهل زمین فاصله مى‏گیرد و ندا مى‏دهد: «بدانید حق با عثمان بن عفان و پیروان اوست . او مظلوم کشته شد، پس به خونخواهى‏اش قیام کنید و بدانید حق با سفیانى و پیروان اوست و عثمان و پیروانش رستگارند .»
با این ندا گروهى به شک مى‏افتند و چه بسیار انسان‏هاى متحیر و شاک که در آتش سقوط مى‏کنند . این ندا از سوى ابلیس و از زمین سر داده خواهد شد . (21) همانگونه که شیطان در شب عقبه علیه پیامبرصلى الله علیه وآله ندا داد . (22) امام صادق‏علیه السلام به معلى بن خنیس فرمود:
صداى جبرئیل از آسمان است و صداى ابلیس از زمین . پس از نداى اول پیروى کنید و از نداى دوم بر حذر باشید که مبادا از آن فریب بخورید . (23)
در برخى از احادیث آمده است که نداى شیطانى مردم جهان را به مسیحیت فرا مى‏خواند . از حضرت على‏علیه السلام روایت‏شده که فرمود:
پس از فرو رفتن سپاه سفیانى در زمین در آغاز روز، منادى از آسمان ندا مى‏دهد: به راستى حق با آل محمدصلى الله علیه وآله است . سپس در پایان همان روز منادى ندا مى‏دهد: به راستى حق با آل عیسى (مسیحیان) است و این از روى نخوت و تکبر از جانب شیطان است . (24)
مقصود از آل عیسى در این حدیث پیروان او (مسیحیان) مى‏باشد . در حدیث دیگرى از امام باقرعلیه السلام نیز نظیر این مطلب آمده است، با این تفاوت که روایت کننده، در این که آیا امام‏علیه السلام «آل عیسى‏» فرمود یا «آل عباس‏» تردید کرده است . (25)
مضمون این احادیث‏با احادیثى که محتواى نداى شیطانى را دعوت به سفیانى مى‏داند و ندا دهنده را شیطان معرفى کرده است، منافاتى ندارد . زیرا ممکن است نداهاى متعددى از سوى استکبار جهانى سر داده شود و آنان تمام بوق‏هاى تبلیغاتى خود را علیه قیام حضرت مهدى‏علیه السلام بسیج کنند و استناد آن به شیطان از این جهت‏باشد که محرک آنان ابلیس است .
نداى آسمانى در قرآن
در احادیث‏بسیارى از پیشوایان معصوم‏علیه السلام آیه: «ان نشا ننزل علیهم من السماء آیة فظلت اعناقهم لها خاضعین‏» (یعنى) اگر بخواهیم، معجزه‏اى از آسمان بر آنان فرود مى‏آوریم تا در برابر آن گردن‏هایشان خاضع گردد . (26) ، بر نداى آسمانى تطبیق شده است . (27)
عبدالله بن سنان مى‏گوید: «خدمت امام صادق‏علیه السلام بودم . آن حضرت تکیه داده بود . در این حال شخصى از قبیله همدان به امام‏علیه السلام عرض کرد: اهل سنت‏به ما عیب مى‏گیرند و مى‏گویند: شما مى‏پندارید که منادى از آسمان نام صاحب الامر را ندا خواهد داد! امام با شنیدن این سخن بسیار خشمگین شد، به حال عادى نشست و فرمود: این مطلب را از من نقل نکنید، بلکه از پدرم نقل کنید و در این کار هیچ ایرادى بر شما نیست; گواهى مى‏دهم که از پدرم شنیدم که مى‏فرمود: به خدا سوگند! این مطلب به طور شفاف و روشن در کتاب خدا هست; آنجا که مى‏فرماید: «ان نشاء ننزل علیهم من السماء آیة فظلت اعناقهم لها خاضعین‏»
پس بر روى زمین احدى باقى نمى‏ماند مگر آن که در برابر آن کرنش مى‏کند و گردنش فرود مى‏آید . وقتى اهل زمین از آسمان این ندا را شنیدند که : «بدانید حق با على‏علیه السلام و پیروانش است .» به آن ایمان مى‏آورند . فرداى آن روز شیطان در هوا بالا مى‏رود، به طورى که از اهل زمین پنهان مى‏شود . آن‏گاه ندا مى‏دهد: «بدانید حق با عثمان و پیروانش است، همانا او مظلوم کشته شد، پس به خون‏خواهى‏اش قیام کنید .» پس خداوند کسانى را که ایمان آورده‏اند، در زندگى دنیا و در آخرت با سخن استوار بر حق ثابت مى‏گرداند و این نداى نخست است و کسانى که در دلشان مرض (دشمنى با ما) است، از ما بیزارى مى‏جویند و به ما ناسزا مى‏گویند . آنان مى‏گویند: منادى اول افسونى است از افسون‏هاى اهل بیت، آن گاه امام صادق‏علیه السلام این آیه را تلاوت فرمود: «و ان یروا آیة یعرضوا و یقولوا سحر مستمر» (28) یعنى: هر گاه نشانه و معجزه‏اى مشاهده کنند، روى بر مى‏تابند و مى‏گویند: این سحرى دائم است . (29)
در حدیثى از امام باقرعلیه السلام، آیه: «و لو اذ فزعوا فلا فوت و اخذوا من مکان قریب‏» (30) یعنى: اى کاش مى‏دیدى هنگامى را که وحشت زده‏اند و راه گریزى ندارند و از محل نزدیکى گرفته مى‏شوند; بر نداى آسمانى تطبیق شده است . (31)
«قل هو القادر على ان یبعث علیکم عذابا من فوقکم او من تحت ارجلکم او یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم باس بعض انظر کیف نصرف الآیات لعلهم یفقهون‏» (32)
یعنى: بگو او تواناست که از بالاى سرتان یا از زیر پایتان عذاب بر شما فرو فرستد یا شما را گروه گروه سازد و عذابتان را به یکدیگر بچشاند . بنگر که چگونه آیات خود را به صورت گوناگون بیان مى‏کنیم . باشد که بیندیشند .
در این آیه «عذاب از بالاى سر» ، به نداى آسمانى تفسیر شده است . (33)
«و استمع یوم یناد المناد من مکان قریب یوم یسمعون الصیحة بالحق ذلک یوم الخروج‏» (34)
یعنى: به گوش باش روزى که منادى از نزدیک ندا مى‏دهد . روزى که صیحه حق را مى‏شنوند، آن روز، روز خروج است . در حدیثى از امام صادق‏علیه السلام این آیه به نداى آسمانى تفسیر شده است . (35)
از مجموع این احادیث و همچنین احادیثى که نداى آسمانى را از آسمان و نداى شیطانى را توسط شیطان و از زمین معرفى نموده است، استفاده مى‏شود که نداى آسمانى و شیطانى از یک سنخ و یک جنس نیستند; بلکه نداى آسمانى معجزه‏اى است که از راه‏هاى غیر عادى به وقوع مى‏پیوندد و نداى شیطانى کارى ساخته ابلیس و پیروان اوست، که با کمک همین ابزار و وسائل مادى ایجاد مى‏گردد .
شناخت نداى حق از نداى باطل
در طول تاریخ، همواره در برابر دعوت پیامبران و هدایت گران راستین بشریت، گروهى به دروغ خود را مصلح، منجى و راهنماى انسان معرفى نموده‏اند . از این رو، پیامبران الهى براى اثبات مدعاى خود نیازمند معجزاتى بوده‏اند تا به وسیله آن، راست گویى، صداقت و حقانیت‏خود را براى مردم به اثبات برسانند . در فرهنگ شیعه، نیاز به معجزه تنها در اثبات نبوت خلاصه نمى شود; بلکه مقام و منصب امامت و جانشینى پیامبرعلیه السلام (که بنا بر اعتقاد شیعه منصبى الهى بوده و لازم است افرادى از جانب خداوند براى تصدى آن انتخاب شوند) نیز به معجزه نیازمند است . زیرا بدون معجزه راهى براى شناخت آن براى بسیارى وجود ندارد و هر کس مى‏تواند مدعى رهبرى مسلمانان از جانب خداوند متعال گردد .
خداى متعال همان‏گونه که براى اثبات نبوت معجزاتى در اختیار پیامبران قرار داده است تا به وسیله آن حق از باطل براى مردم جدا گردد و پیام‏آوران راستین خداوند از مدعیان دروغین نبوت باز شناخته شوند، به همین صورت در زمان ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام نیز معجزات متعددى از سوى خداوند به وقوع مى‏پیوندد تا حقانیت آن حضرت براى همه مردم جهان آشکار شود و مردم بتوانند به راحتى مصلح و منجى حقیقى را از مدعیان اصلاح باز شناسند و کسى جز از روى عناد و لجاجت‏با آن به مخالفت‏بر نخیزد .
یکى از آن نشانه‏ها و معجزات، نداى آسمانى است . نداى آسمانى راه هر گونه شک و تردیدى را بر تمام حق‏جویان و حق‏پویان مى‏بندد و حجت را بر همه تمام مى‏کند .
میمون البان مى‏گوید: «خدمت امام باقرعلیه السلام در خیمه‏اش بودم . آن حضرت گوشه خیمه را کنار زد و با اشاره به خورشید فرمود: «امر ما روشن‏تر از این خورشید است .» آن‏گاه ادامه داد: «منادى از آسمان ندا مى‏دهد که فلان فرزند فلان (حضرت مهدى‏علیه السلام) امام است .» (36)
در حدیث دیگرى امام باقرعلیه السلام پس از ذکر برخى از نشانه‏هاى قیام حضرت مهدى‏علیه السلام فرمود:
اگر هر یک از این امور بر مردم مشتبه شود، پس نداى آسمانى بر آنان مشکل نخواهد شد، هنگامى که نام او و نام پدرش ندا داده شود . (37)
امام صادق‏علیه السلام به ابن ابى یعفور فرمود: «تا نابودى فلانى (یکى از بنى عباس) و خروج سفیانى و کشته شدن نفس (زکیه) و سپاهى که در زمین فرو مى‏رود و [شنیدن] صدا، دست نگه دار! .» ابن ابى یعفور پرسید: «صدا چیست؟ آیا آن منادى است؟» امام فرمود: «آرى! و به وسیله آن صاحب الامر شناخته مى‏شود .» سپس فرمود: «همه فرج در نابودى فلانى (از بنى عباس) است .» (38)
جابر جعفى از امام باقرعلیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «هر آنچه بر شما مشکل شود، عهد نامه، پرچم و اسلحه پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله و نفس زکیه از دودمان امام حسین‏علیه السلام بر شما مشکل نمى‏شود و اگر اینها نیز بر شما مشکل شود، پس نداى آسمانى به نام او و برنامه‏اش مشکل نخواهد شد .» (39)
البته در همه زمان‏ها شیطان‏ها و شیطان صفتان براى گمراه کردن مردم و ایجاد شک و تردید در میان آنان دست‏به تلاش‏هاى مزبوحانه‏اى زده‏اند و کوشیده‏اند با انجام کارهایى مشابه معجزات الهى، گروهى مردم ساده‏لوح و سطحى‏نگر را به انحراف بکشانند . آنها گرچه در کوتاه مدت توانسته‏اند گروهى از مردم را بفریبند، ولى هرگز نتوانسته‏اند براى مدت طولانى خورشید حق را زیر ابرهاى شک و تردید نگه دارند . نمونه روشن آن اقدام ساحران در برابر معجزه حضرت موسى است . در زمان ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام نیز گرچه نداى آسمانى خود به خود دلیل روشن و واضحى براى اثبات حقانیت‏حضرت مهدى‏علیه السلام است، ولى شیطان‏ها و پیروان آنها بیکار ننشسته و بوق‏هاى تبلیغاتى خود را به کار مى‏گیرند و تلاش مى‏کنند تا با ندایى مشابه با نداى آسمانى، امر را بر مردم مشتبه سازند .
زراره از امام صادق‏علیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «نام قائم‏علیه السلام، ندا داده خواهد شد .» زراره پرسید: «ندا خاص ست‏یا عام؟» امام علیه السلام فرمود: ندا عام و همگانى است و هر قومى آن را به زبان خویش مى‏شنود .» زراره گفت: «با این که نام امام علیه السلام ندا داده خواهد شد، پس چه کسى با او مخالفت مى‏کند؟» امام علیه السلام فرمود: «ابلیس مردم را رها نمى‏کند تا در پایان شب ندا دهد و مردم را به تردید اندازد .» (40)
همچنین زراره از آن امام‏علیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «از آسمان منادى ندا مى‏دهد که فلانى امیر است و منادى ندا مى‏دهد که على‏علیه السلام و پیروانش رستگارند .» زراره گفت: «با این حساب چه کسى پس از نداى آسمانى با حضرت مهدى‏علیه السلام مى‏جنگد؟» امام‏علیه السلام فرمود: «شیطان ندا مى‏دهد همانا فلانى (مردى از بنى امیه) و پیروانش رستگارند .» زراره گفت: «پس چه کسى راست‏گو را از دروغ گو باز مى‏شناسد؟» امام فرمود: «کسانى که پیش از نداى آسمانى آن را روایت مى‏کنند و معتقدند که آن واقع خواهد شد و مى‏دانند که خودشان بر حقند و راست مى‏گویند .» (41)
هشام بن سالم به امام صادق‏علیه السلام عرض کرد: «جویرى برادر اسحاق به ما مى‏گوید: شما معتقدید در زمان ظهور دو نداست: پس کدامیک از آنها راست‏گو و کدامین دروغ‏گوست؟» امام‏علیه السلام فرمود: به او بگویید: همان‏کس که این مطلب را به ما گفته و تو منکر آن هستى، او راست گوست .» (42)
گویا سخن امام‏علیه السلام در این حدیث، به درستى گزارش نگردیده است و شاید مقصود امام‏علیه السلام این باشد کسانى که پیش از وقوع نداى آسمانى از آن خبر مى‏دهند و آن‏را پیش گویى مى‏کنند، همانان ویژگى‏هاى آن را بازگو کرده‏اند که به کمک آن ویژگى‏ها، مى‏توان این دو ندا را از هم باز شناخت و همین پیش‏گویى بر راست‏گویى و صداقت آنان دلالت مى‏کند . بنابراین، معتقدان به سخنان پیشوایان معصوم‏علیهم السلام به خوبى نداى آسمانى را باز مى‏شناسند و هرگز نداهاى شیطانى و تبلیغات مستکبران آنان را به تردید نمى‏اندازد .
همچنین هشام بن سالم از امام‏علیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «آنها دو نداست . ندایى در آغاز شب و ندایى در پایان شب دوم .» هشام پرسید: «آن دو ندا چگونه‏اند؟» امام‏علیه السلام فرمود: «یکى از آسمان و دیگرى از سوى ابلیس .» هشام پرسید: «چگونه این دو ندا از هم باز شناخته مى‏شوند؟» امام‏علیه السلام فرمود: «هرکس پیش از وقوع ندا آن‏را شنیده باشد، آن‏را مى‏شناسد .» (43)
عبد الرحمن بن مسلمه جریرى به امام صادق‏علیه السلام عرض کرد: از این که ما مى‏گوییم دو ندا واقع خواهد شد، مردم ما را توبیخ و تکذیب مى‏کنند و مى‏گویند: «از کجا نداى حق را از نداى باطل مى‏توان شناخت؟» امام‏علیه السلام پرسید: «شما چه پاسخى به آنها مى‏دهید؟» عبدالرحمن گفت: «ما پاسخى نداریم .» امام‏علیه السلام فرمود: «هر کس پیش از وقوع ندا به آن ایمان داشته باشد، وقتى واقع شد، آن را تصدیق خواهد نمود . خداوند متعال مى‏فرماید: «افمن یهدى احق ان یتبع ام من لا یهدى الا ان یهدى فما لکم کیف تحکمون‏» (44) یعنى: آیا کسى که به سوى حق هدایت مى‏کند براى پیروى شایسته‏تر است‏یا آن‏کس که هدایت نمى‏شود، مگر آن که هدایتش کنند؟ شما را چه مى‏شود؟ چگونه داورى مى‏کنید؟» (45)
از مجموع این احادیث‏به دست مى‏آید که در آغاز ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام شیطان و پیروان او موفق مى‏شوند که با اقدامى مشابه، با نداى آسمانى حق را بر بسیارى از مردم ساده‏لوح و سطحى‏نگر جهان مشتبه سازند . در آن زمان تنها شیعیان مخلص و با ایمان و کسانى که در زمان غیبت، به آن حضرت معتقد بودند و با انتظار ظهورش عمر خود را سپرى کرده‏اند و برنامه زندگى خود را بر اساس خواست و خوشنودى او تنظیم نموده‏اند، کسانى هستند که به مجرد شنیدن نداى آسمانى به حقانیت‏حضرت مهدى‏علیه السلام از روى یقین ایمان مى‏آورند و کمترین شک وتردیدى از این جهت در وجودشان راه پیدا نمى‏کند . از این رو به سرعت در مکه به آن حضرت مى‏پیوندند به گونه‏اى که در مدتى حدود سه ماه و نیم (از بیست و سوم ماه مبارک رمضان تا عاشورا) یاران آن حضرت از سیصد و سیزده نفر، به ده هزار نفر مى‏رسد . ولى نداى شیطانى و تبلیغات جهانى علیه آن حضرت، دیگر مردم جهان را گرفتار نوعى بهت و حیرت و تردید مى‏کند که در طول مدت قیام حضرت مهدى‏علیه السلام که از زمان نداى آسمانى حدود یک سال به طول مى‏انجامد، (46) با معجزات متعددى که از سوى آن حضرت واقع مى‏شود، به تدریج ابرهاى باطل یکى پس از دیگرى از مقابل خورشید حق کنار رود و حجت‏بر همه مردم روى زمین تمام گردد به طورى که کسى جز از روى عناد، لجاجت و دشمنى با حق، با آن حضرت به مخالفت‏برنخیزد .
نداهاى آسمانى دیگر
چنانچه گذشت، علاوه بر نداى آسمانى، که در آغاز ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام شنیده مى‏شود، در مراحل مختلف قیام آن حضرت‏علیه السلام تا استقرار کامل حکومت عدالت‏بر جهان، نداهاى گوناگونى شنیده خواهد شد که در اینجا به طور مختصر به آنها اشاره مى‏کنیم:
نداى آسمانى در ماه رجب
از احادیث‏بسیارى استفاده مى‏شود که حضرت مهدى‏علیه السلام مدتى پیش از ظهور، به طور آشکار و شناخته شده در مدینه اقدام به تبلیغ و آماده‏سازى زمینه ظهور مى‏نماید . در این میان در ماه رجب، مقارن خروج سفیانى، که فتنه و آشوب و جنگ و خونریزى سراسر جهان را فرا مى‏گیرد و مردم جهان در اضطراب و ترس و وحشت‏به سر مى‏برند، ندایى از آسمان ظهور حضرت مهدى‏علیه السلام و فرا رسیدن پایان عمر ستمگران را به تشنگان عدالت نوید مى‏دهد .
در حدیثى نبى اکرم اسلام‏صلى الله علیه وآله به على‏علیه السلام فرمود: «یا على! تو از من و من از تو هستم . تو برادر و وزیر من هستى . ولى وقتى من از این جهان چشم فرو بندم، کینه‏ها و دشمنى‏ها علیه تو در سینه‏هاى گروهى شعله‏ور مى‏گردد . پس از من فتنه بسیار شدیدى واقع مى‏شود که مردم در آن فتنه سرگردان و حیران مى‏شوند و هیچ راه نجاتى نمى‏یابند . در آن فتنه دوست صمیمى و مورد اعتماد پیدا نمى‏شود و آن در هنگامى است که پنجمین فرزند از هفتمین فرزند تو از چشم شیعیان ناپدید شود . در غیبت او اهل زمین و آسمان غمگین و محزون هستند . چه بسیار مرد و زن مؤمنى که در غیبت او سرگردان، ناراحت و اندوهگین هستند . در اینجا پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله لختى سکوت کرد، آن گاه سر برداشت و فرمود: «پدر و مادرم فداى هم نامم و شبیهم و شبیه موسى بن عمران، بر قامت او لباس‏هایى از نور است که از شعاع قدسى بر افروخته مى‏شود . گویا شیعیان را مى‏نگرم که از هر زمان ناامیدترند که (ناگهان) ندایى داده مى‏شود . آن ندا از دور شنیده مى‏شود، همانگونه که از نزدیک شنیده مى‏شود . آن ندا براى مؤمنان رحمت و بر منافقان عذاب است .» على علیه السلام پرسید: آن ندا چیست؟» پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمود: «سه ندا در ماه رجب، نخست: «همانا لعنت‏خدا بر ستمگران‏» ، دوم: «نزدیک شد نزدیک شونده‏» ، سوم، بدن آشکارى در شاخ خورشید دیده مى‏شود که ندا مى‏دهد: «بدانید خداوند فلان بن فلان (نام حضرت مهدى‏علیه السلام و پدرانش را تا على‏علیه السلام به ترتیب ذکر مى‏کند) را بر انگیخت، که نابودى ستمگران به دست اوست .» در این هنگام فرج فرا مى‏رسد و خداوند سینه‏هاى مؤمنان را شفا مى‏دهد و ناراحتى را از دل هایشان مى‏زداید .» على‏علیه السلام پرسید: «اى رسول خدا! پس از من پیشوایان چه تعداد هستند؟» پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله فرمود: «پس از حسین‏علیه السلام نه تا و نهمین آنها قائم‏علیه السلام است .» (47)
در حدیثى از امام رضاعلیه السلام نیز قریب به همین مضمون رسیده است . (48)
ندا پس از بیعت‏با امام زمان‏علیه السلام
ابان بن تغلب از امام صادق‏علیه السلام روایت مى‏کند که فرمود:
نخستین کسى که با قائم‏علیه السلام بیعت مى‏کند، جبرئیل است . او به صورت پرنده سفیدى فرود مى‏آید و با آن حضرت بیعت مى‏کند . آن‏گاه یک پا بر کعبه مى‏گذارد و پاى دیگرش را بر بیت المقدس و با صدایى رسا و گویا که همه جهانیان بشنوند، ندا مى دهد: اتى امر الله فلا تستعجلوه، امر خدا آمد پس شتاب نکنید . (49)
نداى آسمانى در آغاز قیام مسلحانه
از احادیث پیشوایان معصوم‏علیه السلام استفاده مى‏شود که حضرت مهدى‏علیه السلام در بیست و سوم ماه رمضان ظهور مى‏کند و آن گاه پس از آن که یارانش به ده هزار نفر رسیدند، در روز عاشورا قیام مى‏کند و از مکه به سوى مدینه حرکت مى‏نماید . از برخى احادیث استفاده مى‏شود که مقارن قیام آن حضرت، جبرئیل مردم جهان را به بیعت و پیروى از آن حضرت فرامى خواند . از امام صادق‏علیه السلام روایت‏شده است که:
در شب بیست و سوم ماه رمضان، نام مبارک حضرت مهدى ندا داده مى‏شود و در روز عاشورا (روز شهادت امام حسین‏علیه السلام) قیام مى‏کند . گویا آن حضرت را در روز دوشنبه دهم محرم مى‏بینم که میان رکن و مقام ایستاده است و جبرئیل در سمت راست او ندا مى‏دهد: براى خدا بیعت کنید! در آن روز زمین براى شیعیان در هم پیچیده مى‏شود و از سراسر زمین به سوى آن حضرت مى‏آیند تا با امام خود بیعت کنند . پس خداوند زمین را به وسیله او از عدالت پر مى‏کند، همانگونه که از ظلم و ستم پر شده است . (50)
شهر بن حوشب از پیامبر صلى الله علیه وآله روایت مى‏کند که فرمود:
در سال صدا و اجتماع، در ماه محرم منادى از آسمان ندا مى‏دهد: «بدانید که برگزیده خداوند از میان مخلوقاتش حضرت مهدى‏علیه السلام است . به او گوش بسپارید و از او پیروى کنید . (51)
جابر جعفى از امام باقرعلیه السلام روایت مى‏کند که فرمود:
سپس حضرت مهدى علیه السلام با بیش از سیصد و ده نفر یاورش که میان رکن و مقام با او بیعت مى‏کنند، از مکه خارج مى‏شود . عهدنامه پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله، پرچم و اسلحه آن حضرت همراه حضرت مهدى‏علیه السلام است و وزیرش نیز همراه اوست . پس منادى در مکه نام او و برنامه او را ندا مى‏دهد، به طورى که همه اهل زمین مى‏شنوند، نامش نام پیامبرصلى الله علیه وآله است . (52)
ندا پیش از نبرد ابدال
آخرین نبرد حضرت مهدى‏علیه السلام با سفیانى در احادیث پیشوایان معصوم‏علیهم السلام نبرد «ابدال‏» نام گرفته است . در این نبرد سپاه سفیانى از یاران حضرت مهدى علیه السلام به طور کامل شکست مى‏خورد و سفیانى به هلاکت مى‏رسد . پیش از آغاز نبرد براى اتمام حجت، معجزاتى از سوى حضرت مهدى‏علیه السلام به وقوع مى‏پیوندد که بر اثر آن گروهى از سپاه سفیانى به جمع یاران حضرت مهدى‏علیه السلام مى‏پیوندند . یکى از آن معجزات نداى آسمانى است . حضرت على‏علیه السلام مى‏فرماید:
پس از فرو رفتن سپاه سفیانى در زمین، حضرت مهدى‏علیه السلام ظهور مى‏کند و با فرمانده سپاه سفیانى رو در روى هم قرار مى‏گیرند . در این نبرد یاران حضرت مهدى‏علیه السلام از پالان و زین‏هاى مرکب‏هاى خود به عنوان سپر استفاده مى‏کنند و صداى منادى از آسمان شنیده مى‏شود که مى‏گوید: بدانید اولیاى خدا اصحاب مهدى‏علیه السلام هستند . در آن روز هلاکت و نابودى بر اصحاب سفیانى رقم خورده است . (53)
در حدیث دیگرى از على‏علیه السلام روایت‏شده است که فرمود:
هنگامى که حضرت مهدى‏علیه السلام و سفیانى رو در روى هم قرار مى‏گیرند، در آن روز صدایى از آسمان شنیده مى‏شود که مى‏گوید: بدانید اولیاى خدا، یاران حضرت مهدى‏علیه السلام هستند . (54)
در احادیثى آمده است که نداى آسمانى اهل حق و اهل باطل را از هم جدا مى‏کند . شاید این احادیث نیز اشاره به این مطلب داشته باشد . از امام صادق‏علیه السلام روایت‏شده که فرمودند:
روزگار سپرى نمى‏شود تا این که منادى از آسمان ندا دهد: اى اهل حق به کنارى روید واى اهل باطل به کنارى روید . در پى این ندا، اهل حق از باطل و اهل باطل از اهل حق جدا مى‏شوند .
راوى پرسید: «خداوند کارت را سامان دهد، آیا پس از ندا، حق و باطل با هم در مى‏آمیزند؟» امام‏علیه السلام فرمود: هرگز! خداوند در قرآن مى‏فرماید: «ما کان الله لیذر المؤمنین على ما انتم علیه حتى یمیز الخبیث من الطیب‏» (55) (این گونه نیست که خداوند شما را به این حال رها کند تا این که ناپاک را از پاک جدا سازد) .» (56)
معرفى امام‏علیه السلام توسط عوامل طبیعى
در برخى از احادیث آمده است که در زمان ظهور، خداوند بادى را بر مى‏انگیزد تا در همه جهان آن حضرت را معرفى نماید . از امام صادق‏علیه السلام روایت‏شده که فرمود:
خداوند بادى را بر مى‏انگیزد تا در هر مکانى ندا دهد: این مهدى‏علیه السلام است که به شیوه داوود و سلیمان قضاوت مى‏کند و از کسى درخواست‏بینه و شاهد نمى‏کند . (57)
در حدیث دیگرى آمده است که در دوران ظهور همواره ابرى بر سر حضرت مهدى‏علیه السلام سایه مى‏افکند و با صداى فصیح آن حضرت را معرفى مى‏کند . امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید:
بر سر حضرت مهدى‏علیه السلام ابرى سایه مى‏افکند و هر کجا آن حضرت برود آن ابر همراه او حرکت مى‏کند و با صداى فصیح ندا مى‏دهد این مهدى‏علیه السلام است . (58)
درحدیث دیگرى آمده است که در آن ابر منادى است که ندا مى‏دهد . از پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله روایت‏شده که فرمود:
هنگامى که مهدى‏علیه السلام ظهور مى‏کند، بر بالاى سرش ابرى است که در آن ابر منادى وجود دارد که ندا مى‏دهد: این مهدى‏علیه السلام خلیفة الله است، از او پیروى کنید . (59)
در حدیثى ندا دهنده را یکى از فرشتگان خدا معرفى کرده است . از پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله روایت‏شده که فرمود:
حضرت مهدى‏علیه السلام ظهور مى‏کند و بالاى سرش فرشته‏اى است که ندا مى‏دهد این مهدى‏علیه السلام است; از او پیروى کنید. (60)
پى‏نوشت‏ها:
1) مدرس حوزه، محقق و نویسنده .
2) علامه محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، چاپ دوم، 1403ق . ، ج‏52، ص 285، ح‏14 .
3) همان، ص‏244، ح‏120 .
4) همان، ص 296، ح‏52; معجم احادیث الامام المهدى‏علیه السلام، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، چاپ اول، 1411ق . ، ج‏3، ص‏454، ح‏1009 .
5) علامه مجلسى، ص‏285، ح‏15 .
6) همان، ص‏119، ح‏48; على کورانى، پیشین، ص‏472، ح‏1036 .
7) علامه مجلسى، پیشین، ص‏288، ح‏25، ص‏300، ح‏65; على کورانى، پیشین، ص‏279، ح‏813 .
8) همان، ص‏231، ح‏96; على کورانى، پیشین، ص‏254، ح‏783 .
9) همان، ص‏204، ح‏33; على کورانى، پیشین ص‏455، ح‏1012، ص‏491، ح‏1061 . در روایتى آمده است: «ندا در شب جمعه نیمه ماه مبارک رمضان واقع مى‏شود .» همان، ج‏1، ص‏437، ح‏300 .
10) علامه مجلسى، پیشین، ص‏322، ح‏29 .
11) همان، ص‏369، ح‏155، ص‏305، ح‏73 و 75، ص‏294، ح‏46، ص‏206، ح‏40، ص‏289، ح‏27، ص‏296، ح‏51 و 52، ص‏292، ح‏40; على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏458، ح‏1019، ص‏453، ح‏1009، ص‏277، ح‏811، ص‏279، ح‏812، ص‏37، ح‏591، ص‏493، ح‏1063 .
12) علامه مجلسى، پیشین، ص 285، ح‏15، ص‏294، ح‏45، ص‏119، ح‏48، ص‏205، ح‏305، ص‏244، ح‏120; على کورانى، پیشین، ص‏253، ح‏783، ص‏281، ح‏815، ح‏472، ح‏1036، ص‏456، ح‏1013، ص‏282، ح‏817 .
13) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏152، ح‏2 .
14) همان، ج‏52، ص‏233، ح‏98، ص‏285، ح‏14، و 15، ص‏119، ح‏48، ص‏290، ح‏32، ص‏230، ح‏96، ص‏464; على کورانى، پیشین، ح‏1025، ج‏3، ص‏472، ح‏1036، ص 253، ح‏783 .
15) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏152، ح‏2 .
16) همان، ج‏52، ص‏293، ح‏41 .
17) همان، ص‏119، ح‏48، ص‏290، ح‏32، ص‏206، ح‏39 .
18) همان، ص‏230، ح‏96 .
19) على کورانى، پیشین، ص 35، ح‏589 .
20) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏292، ح‏40: در برخى‏از احادیث آمده است که نداى شیطانى یک روز پس از نداى آسمانى شنیده خواهد شد .
علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏295، ح‏49: هشام بن سالم از امام صادق‏علیه السلام روایت مى‏کند که فرمود: «آنها دو ندا مى‏باشند، ندایى در آغاز شب و ندایى در پایان شب دوم; على کورانى، پیشین، ص‏456، ح‏1015 .
21) علامه مجلسى، پیشین، ص‏305، ح‏75، ص‏292، ح‏40، ص‏295، ح‏46، ص‏230، ح‏96، ص‏294، ح‏45، ص‏206، 39 و40، ص‏289، ح‏27، ص‏290، ح‏31، ص‏205، ح‏35; على کورانى، پیشین، ص‏458، ح‏1019، ص‏281، ح‏815، ص‏253، ح‏783، ص‏277، ح‏811، ص‏457، ح‏1016 .
22) علامه مجلسى، پیشین، ص‏204، ح‏31، ص‏295، ح‏47; على کورانى، پیشین، ص‏456، ح‏1014، در سال سیزدهم بعثت، پس از آن که هفتاد و سه نفر از اهل مدینه در عقبه منى شبانه با پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله بیعت کردند، شیطان از فراز عقبه با تمام توان و با صدایى که تا آن زمان شنیده نشده بود، فریاد برآورد: «اى حاضران در منى! بنگرید که این شخص با کسانى که از دین برگشته‏اند، تصمیم به جنگ با شما گرفته‏اند .» السیرة النبویه لابن هشام، ج‏2، ص‏90 .
23) همان، ص‏206، ح‏39; على کورانى، پیشین، ص‏457، ح‏1016 .
24) همان، ص‏37، ح‏591 .
25) همان، ص‏279، ح‏812 .
26) شعراء/4 .
27) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏48، ح‏10، ج‏52، ص‏284، ح‏13 و 14 و 15، ص‏293، ح‏41، ص‏304، ح‏74، ص‏322، ح‏29 .
28) قمر/2 .
29) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏292، ح‏40 .
30) سبا/51 .
31) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏185، ح‏11 .
32) انعام/65 .
33) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏181، ح‏6 .
34) ق/41و42 .
35) منتخب الاثر، ج‏3، ص‏71، ح‏994 .
36) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏204، ح‏31; على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏280، ح‏814 .
37) همان، ص‏306، ح‏78، ص‏239، ح‏105; على کورانى، پیشین، ص‏245، ح‏774 .
38) علامه مجلسى، پیشین، ص‏234، ح‏1، على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏467 .
39) علامه مجلسى، پیشین، ص‏223، ح‏87 .
40) علامه مجلسى، پیشین، ص، 5; على کورانى، پیشین، ص‏455، ح‏1013 .
41) علامه مجلسى، پیشین، ص‏294 و 295، ح‏45; على کورانى، پیشین، ص‏457، ح‏1018 .
42) علامه مجلسى، پیشین، ص‏295، ح‏48; على کورانى، پیشین، ص‏457، ح‏1017 .
43) علامه مجلسى، پیشین، ص‏292، ح‏49; على کورانى، پیشین، ص‏456، ح‏1015 .
44) یونس/35 .
45) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏296، ح‏50، ص‏300، ح‏64 .
46) در احادیث پیشوایان معصوم‏علیه السلام مدت قیام آن حضرت از روز عاشورا، هشت ماه ذکر شده است که با انظمام مدت پیش از آن از زمان نداى آسمانى حدود یک سال مى‏شود .
47) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏108، ح‏42; على کورانى، پیشین، ج‏1، ص‏441، ح‏302 .
48) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏289، ح‏28 .
49) علامه مجلسى، پیشین، ص‏286، ح‏18 .
50) علامه مجلسى، پیشین، ص‏297، ح‏56; على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏489، ح‏1060 .
51) همان، ج‏1، ص‏435، ح‏299، ص‏437، ح‏300 .
52) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏223، ح‏87 .
53) على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏109، ح‏648 .
54) همان، ص‏36، ح‏590 .
55) آل عمران/179 .
56) علامه مجلسى، پیشین، ج‏52، ص‏222، ح‏86 .
57) همان، ج‏51، ص‏24، ح‏37; على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏3557، ح‏901 .
58) علامه مجلسى، پیشین، ج‏51، ص‏247، ح‏37; على کورانى، پیشین، ج‏3، ص‏355، ح‏901 .
59) علامه مجلسى، پیشین، ص‏81، ص‏95، ح 37 و 38; على کورانى، پیشین، ج‏1، ص‏208، ح‏118 .
60) علامه مجلسى، پیشین، ص‏95، ح‏38; على کورانى، پیشین، ج‏1، ص‏209، ح‏119 .