تحلیلی از زندگی و آثار خواجه حاجی معزالدین طاهرآبادی معروف به «خواجه ملک» با تأکید بر وقف نامه ایشان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

وقف یکی از سنت های نیکو در دین مبین اسلام است که ثمره های اجتماعی و رفاهی آن می تواند زمینه حیات بهتر را برای نسل های آینده فراهم کند. وقف کارکردهای فراوانی در زمینه های مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، حقوقی و... دارد که مهم ترین آن ها، فقرزدایی از سطح جامعه، تعدیل ثروت و کنترل آن است، و در یک کلمه باعث ایجاد عدالت اجتماعی می شود. بررسی ابعاد وقف و تحلیل اجزای ساختاری وقف نامه های کشف شده سبب می شود تا نقش های گوناگون سنت وقف در جامعه مشخص شود. در این پژوهش سعی شده وقف نامه خواجه حاجی معزالدین معروف به «خواجه ملک» فرزند حاج آقا علی از اعیان و خیرین مشهور طاهرآباد در قرن یازدهم هجری، از حیث ساختار و محتوا، تحلیل و بررسی شود و ابعاد گوناگون و کارکردهای آن در شمار سند حقوقی و مادی، از جهات گوناگون فرهنگی، اجتماعی، مذهبی، سیاسی، زبانی و ادبی، تاریخی و... معرفی و تبیین شده، ارزش های مذکور در مجال این مقاله، بازنمایی شود. در واقع، شناخت آداب ورسوم اجتماعی هر عصر و سنت های جاری در آن دوره (آشنایی با سنت وقف و شیوه آن، هدف و ساختار وقف نامه ها)، شناسایی برخی از واقعیات و حقایق تاریخی، آشنایی با مختصات زبانی و ادبی هر دوره به دور از هر گونه تحریف و تبدیل، و شناخت گوشه هایی از زندگی واقف، از مهم ترین دستاوردهای تحلیل و بررسی ساختار وقف نامه هاست که بدین وسیله نه تنها می توان از آثار نیک و موقوفات باارزش خیران ارجمند، یاد کرد بلکه می توان سنت حسنه وقف را به عنوان سنتی ماندگار در جامعه، پویا کرد.