واکاوی نسبت قوه خیال با عجایب نگاری در نگارگری ایرانی اسلامی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بیان مسئله: عجایب نگاری، ازجمله اصطلاحات غامض  و ریشه دار است که در پیرامون سنت هنری و ادبی ملل  و تمدن های  مختلف به کار رفته است. آنچه در این پژوهش مورد بحث و تمرکز قرارگرفته است، واکاوی نسبت های بنیان های نظری و مبانی حکمی ناظر بر سنت عجایب نگاری در نگارگری ایران با تمرکز بر «قوه خیال» است. مراد از مبانی حکمی، خاستگاه های نظری منبعث از مفاهیم ریشه دار دینی و آیینی و فرهنگی با رنگ و بوی دانش نظری و عرفان است. سؤال  این پژوهش بدین شرح است «قوه خیال با عجایب نگاری در نگارگری ایرانی اسلامی چه نسبتی دارد؟» هدف: هدف از این پژوهش دست یابی به یک سیاق مشخص در تبیین نسبت خیال و عجایب نگاری در هنر ایران است و به واکاوی این سنت از منظر «خیال» پرداخته است. روش پژوهش: پژوهش حاضر، از نوع بنیادی بوده و با بررسی پژوهش های پیشین در حیطه تاریخ، ادبیات، مطالعات فرهنگی و تاریخ نگارگری ایران با استناد به مطالعات تاریخی و روش توصیفی و تحلیلی، متخذ از منابع کتابخانه ای و الکترونیکی تنظیم شده است. یافته ها: عجایب نگاری در هنر ایرانی اسلامی دارای بنیان های روشنی در باب «قوه خیال» و کارکردهای «متخیله» در آراء حکیمانی چون «فارابی»، «ابن سینا»، «شیخ اشراق»، «صدرالمتألهین» و دیگران بوده و در آثار نگارگری ایرانی اسلامی متجلی شده است.