خیمه ها و سراپرده های تیموری به روایت ظفرنامه یزدی و سفرنامه کلاویخو (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تاریخ نامه ها از آن حیث که در خلال روایت روی دادها ناگزیر از اشاراتی به بستر حدوث وقایع نیز هستند، گاه با توصیفاتی از مصنوعات انسان همراه می شوند، که از این رو در زمره منابع درجه اول پژوهش در باب مظاهر فرهنگ و هنر قرار می گیرند. یکی از این مظاهر، سازه های چادری است که در عصر تیموری متداول بوده و در تاریخ نامه های این دوران از جمله ظفرنامه یزدی، واژگان اصیل و متنوعی برای اشاره به انواع آن ها به کار رفته است. اما به علت رایج بودنِ کاربرد این مصنوعات در عصر تألیف و کم اهمیت بودنِ پرداختن به جزئیات چنین اموری در نگارش تاریخ نامه های درباری، این سازه ها به طور مختصر و به مدد آرایه های ادبی وصف و تشبیه شده اند، که این قلّت توصیف، مانع شناخت بسیطی از ویژگی های ظاهریشان می شود. خوشبختانه این کاستی را توصیفات سفرنامه کلاویخو، کتابی هم عصر ظفرنامه، مرتفع ساخته است. از آنجایی که جهان گردان و سفرنامه نویسانْ به امور خارج از رَویه معمولِ سرزمین خود با علاقه بیشتری می پردازند، کلاویخو، سفیر دربار اسپانیا، نیز در شرح سفر خود به قلمرو تیمور، سازه های چادری آن دوران را به تفصیلْ توصیف کرده است. نوشتار حاضر، به روش کتابخانه ای، ابتدا به استخراج نام اصیل انواع سازه های چادری از درون متن ظفرنامه پرداخته و کاربرد مشخص هر واژه را بر پایه سیاق آن معلوم می کند، سپس با مقابله مضامین مشترک ظفرنامه و سفرنامه کلاویخو، جزئیات بیشتری از آن ها عرضه و معلوم می کند برخی از این واژگان تا رسیدن به عصر حاضر، در اثر گذشت زمان و از دست رفتن مصداق، فراموش شده و یا معنایشان تغییر کرده است.