مقایسه سیمای جبرییل در معراج نامه های ابن سینا و میرحیدر در دو بعد فلسفی و تجسمی (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

یکی از مهم ترین مضامین به کار رفته در آثار هنری ایرانی -اسلامی معراج پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص)، است. بسیاری از هنرمندان نگارگر ایرانی، روایت های تصویری متنوعی را در قالب «معراج نامه ها» خلق کرده اند که از برجسته ترین آن ها می توان به  معراج نامه میرحیدر اشاره کرد. روشن است که نگارگران به جنبه های بصری معراج توجه کرده اند و برای به تصویر کشیدن این واقعه، صورتی تجسمی از عناصر مختلف داستان را شکل  داده اند. از جمله اینکه، فرشتگانی همچون جبرئیل را با شکل، اندازه و رنگ ها و ویژگی های خاصی به تصویر کشیده اند. از سوی دیگر، فیلسوفان و متألهان ایرانی نیز در آثار خود به بررسی و تحلیل نظری واقعه معراج پرداخته اند که از آن جمله می توان به رساله معراج نامه ابن سینا اشاره کرد. مقاله حاضر، در پی پاسخ به این مسأله است که «تصویری که از جبرئیل در صحنه های مختلف معراج در معراج نامه میرحیدر مشاهده می شود، با توصیفات نظری ابن سینا درباره جبرئیل در رساله معراج نامه چه نسبتی دارد؟». در این مقاله نشان داده می شود که باوجود تفاوت زمانی خلق این دو اثر و نیز تفاوت اساسی رویکرد خالقان این دو اثر (رویکرد تجسمی و رویکرد فلسفی) می توان این دو اثر را دو روایت مختلف اما قابل انطباق از تصویر جبرئیل در معراج دانست.