پاور قی نویسی در مطبوعات ایران از آغاز تا سال 1320 (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

پاورقی نویسی گونه ای نوشتاری است که با شکل گیری مطبوعات پدید آمده است و دلایل پیدایی آن را می توان جبران کمبود نشر کتاب، بهره گیری از شیوه ای تازه برای ارائه مطالب طولانی، و نیز حفظ و افزایش تعداد خوانندگان دانست. در این مقاله، با استفاده از روش تاریخ ادبیات پژوهی، به بررسی این گونه نوشتاری و کاربرد آن در مطبوعات ایران از آغاز تا سال 1320 پرداخته ایم. هرچند که داستان های پاورقی بیشترین سهم از پاورقی نویسی مطبوعات را به خود اختصاص داده است، موضوعات گوناگون دیگری همچون نمایش نامه، سفرنامه، شرح حال و متون تاریخی نیز به صورت پاورقی منتشر شده است. در نخستین مطبوعات ایرانی، اصطلاحات گوناگونی همچون قسمت تحتانی، فیتون و ذیل برای این گونه نوشتاری استفاده شده است. نخستین بار روزنامه اتحاد اسلام اصطلاح پاورقی را به کار برد و اندک اندک این اصطلاح در دیگر نشریات نیز به کار رفت. نخستین پاورقی ها را اعتمادالسلطنه در روزنامه ایران منتشر کرده است که عمدتاً دارای موضوعات تاریخی هستند. نخستین داستان پاورقی ایرانی، رمان نیرنگ سیاه یا کنیزان سفید، اثر ملک الشعرای بهار است که در سال 1298 در نشریه ایران منتشر شده است و این موضوع که عده ای از پژوهشگران، رمان های تهران مخوف یا ده نفر قزلباش را نخستین رمان های پاورقی ایران دانسته اند، فاقد دقت پژوهشی است. مهم ترین ویژگی های این گونه نوشتاری، دنباله داربودن و تنوع موضوعی آن است. از نظر سبک نوشتاری نمی توان ویژگی زبانی خاصی را برای این گونه در نظر گرفت. سبک زبانی این گونه، تابع سبک نوشتاری نویسندگان یا مترجمان آن است.