بررسی و تحلیل عملکرد کارخانه های تولید شکر در مازندران (1267تا1332ق/1850تا1914م) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

از نیمه دوم قرن 13ق/19م، مصرف قند و شکر در ایران افزایش یافت؛ بنابراین دولتمردان قاجار تلاش کردند با تأسیس کارخانه های صنعتی، از یک سو به نیازهای مردم در این زمینه پاسخ دهند و از سویی دیگر، مراحل صنعتی کردن تدریجی بخش های مختلف کشور و نیز وابستگی این قبیل محصولات به دولت های اروپایی را پیگیری کنند. در راستای این هدف، برای تأمین شکر مصرفی مردم، دو کارخانه تصفیه شکر در شهرهای ساری و بارفروش پایه گذاری شد. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه ای برای پاسخ گویی به این پرسش که عملکرد کارخانه های تولید شکر در دو شهر ساری و بارفروش و نیز سیر تغییرات تجارت این محصول در زمان حکومتگران قاجار چگونه بوده است، این فرضیه را به آزمون می گذارد: عملکرد کارخانه های مازندران در تولید شکر تصفیه شده با موفقیت نسبی همراه بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد در بسیاری از مواقع، دولت قاجار به واردات قند و شکر برای تأمین مایحتاج مردم مجبور شد؛ اما در مقاطعی، به ویژه دوره صدارت امیرکبیر، با تولید شکر در کارخانه های صنعتی و جدید مازندران، واردات این محصول برای نخستین بار کاهش محسوسی را تجربه کرد؛ همچنین این کارخانه ها در زمان هایی موفق شدند بخشی از نیاز مصرفی مردم را تأمین کنند و حتی ممکن است به صادرات فرآورده های خود دست یافته باشند.