بررسی و تحلیل ویژگی های ساختاری و تزئینی و کارکرد قلعه شهید شهرستان نرماشیر (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

شهرستان نرماشیر در مسیر راه های ارتباطی واقع است که مرکز و غرب ایران را به جنوب شرق، سواحل دریای عمان و هرمز پیوند می داد. در این شهرستان، علاوه بر محوطه ها و آثار دوران اسلامی مانند برجها، کاروانسرا و یک تپه، قلاع با کارکرد نظامی- دفاعی و اربابی- مسکونی ساخته شده است. قلعه شهید یکی از این قلاع نرماشیر است. پرسش اینست که ویژگی های معماری و تزئینی قلعه شهید چیست و تحت تأثیر چه عواملی قرار گرفته است؟ همچنین کارکرد بنا چه بوده است؟ روش گردآوری داده ها «میدانی و کتابخانه ای» و روش پژوهش «توصیفی تحلیلی» است. قلعه کارکرد اربابی- مسکونی داشته و در مواقع ناامنی کارکرد دفاعی- نظامی نیز می یافته است. این بنا با مصالح بوم آورد خشت و بطور مستقیم روی سطح زمین ساخته شده است. اتاقهای قلعه سقف تاقدار، طاقچه و بخاری دیواری دارند. ایجاد پنجره با کادرهای چندگانه در قسمت فوقانی، سنت تزئینی رایج در فضاهای معماری قلاع نرماشیر بشمار می آید. برجهای قلعه با پلان مدور و فرم استوانه ای ایجاد شده و در سطح بیرونی آنها تزئینات هندسی دیده می شود. این نوع فرم و تزئینات به عنوان الگوهای معماری و تزئینی بوده که در سایر برجها و مناره ها در نرماشیر و دیگر نقاط ایران از دوره سلجوقی رایج بوده است.