سعدی با وجود این که اصل آزادی و اختیار انسان را هرگز به طور کامل نفی نکرده، به شدت تحت تأثیر اندیشه های جبرگرایانه و تقدیرگرایی ناشی از آن بوده است. اغلب سعدی پژوهان در ریشه یابی جبرگرایی وی، اندیشه های اشعری را مهم ترین عامل دانسته اند؛ در حالی که این رویکرد ریشه ها و سرچشمه های کهن تری دارد و چنان که یافته های این پژوهش نشان می دهد، سعدی جدا از اقتضای اوضاع سیاسی و مذهبی و اجتماعی خاص روزگار خود، و در عین اثر پذیری از اندیشه های اشعری با اندیشه های زروانی نیز آشنا بوده است. این جستار به منظور راه یابی به اصالت اندیشه های سعدی در این زمینه و همسو با تبیین هر چه بیشتر این موضوع انجام گرفته و در آن به بیان مهم ترین اصول این نوع تفکر، یعنی اهمیت و نقش مؤثر آسمان و ستارگان، قدرت دهر و روزگار و به ویژه اهمیت تقدیر و بخت در زندگی انسان از دیدگاه سعدی و تطبیق آن با یکی از منابع اصلی اندیشه های زروانی مینوی خرد پرداخته شده است.
