مهرها و اثر مهرهای تخت سلیمان (اتشکده آذرگشنسب) (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

بر اساس منابع تاریخی، آذربایجان از اوایل دوره ساسانی به سبب همجواری با مسیحیان ارمنی در (شمال) و رومی در (غرب)، به صورت پایگاه عمده نظامی، و به سبب وجود آتشکده آذرگ ُشنسپ در تخت سلیمان ( شیز باستانی ) به صورت جایگاه دینی مهمی برای ساسانیان به شمار می آمد. تخت سلیمان در شمال شرقی تکاب و در جنوب دریاچه اورمیه با بقایای معماری دو دوره (هخامنشیان و ساسانیان) از محوطه های باستانی مهم و مورد علاقه باستان شناسان جهان است. در واقع تخت سلیمان وسیع ترین تاسیسات دینی ، سیاسی و اداری اواخر دوره ساسانی است که تا کنون شناسایی و بخشی از آن از زیر خاک بیرون آورده شده است. بقایای مجموعه تاریخی آتشکده آذرگُشنَسپ در درون حصاری بیضی شکل و با دروازه های بزرگ مربوط به دوره ساسانی و آثاری از دوران اسلامی باقی مانده است. در کاوش های باستان شناسان آلمانی و سوئدی در تخت سلیمان، شمار فراوانی مُهر و اثر مُهر(نقشی که توسط مُهرها بر روی گِل ایجاد شده است) از اواخر دوره ساسانیان کشف شده است که به روشن شدن اوضاع اداری آن دوره، به ویژه نام کارکنان و بلندپایگان این ناحیه و حتی نوع مقــام و سِمَت آن ها کمک بسیاری می کنند و سبب فزونی دانش ما از مجموعه نام های خاص از آن دوران گشته اند. هم چنین، از طریق تصاویر ایدئوگرام های موجود بر اثر مُهرها به باورها و اعتقادات مردم در آن دوران می توان پی برد. کشف مُهری که نام آذرگُشنَسپ بر روی آن آمده، سبب اثبات این نام ( آذرگُشنَسپ) برای تخت سلیمان امروزی شده است. روشن شدن نام برخی ضرابخانه ها را که به صورت اختصار بر روی سکه های آن دوران آمده، نیز مدیون این کشف بزرگ هستیم.