مطالب مرتبط با کلیدواژه

تصحیف


۲۱.

به دوری عیسی از پیوندِ «عیشا»، «ایشا» یا «اشیا»؟ (تأملی در یک بیت از قصیده ترسائیه خاقانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی سال ۷۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳۶

کلیدواژه‌ها: خاقانی قصیده ترسائیه تصحیف تحریف عیشا ایشا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۰ تعداد دانلود : ۹۷۶
دیوان خاقانیبه جهت دیریابی و دشواری و نیز به سبب اشتمال بر قصاید استوار و غرّا، از دیرباز موردتوجّه شارحان بوده و ایشان کوشیده اند تا با حل مشکلات لفظی و معنوی، به عوالم خیال شاعر راه یابند. در میان قصاید خاقانی، قصیده ترسائیه از اهمّیت خاصی برخوردار است. این قصیده به دلیل ذکر اصطلاحات مسیحیت که نظیر آن در قصاید دیگر دیده نمی شود و نیز از این جهت که خوانندگان را با بسیاری از مراسم و آداب آن دین آشنا می سازد، همواره توجه شارحان را به طور خاص به خود معطوف داشته است. در این جُستار، نگارندگان بر آن اند تا نگاهی دوباره به یکی از ابیات این قصیده داشته باشند و تفسیر و تأویل جدیدی از آن به دست دهند. نویسندگان، در پی آن هستند تا شکل های مختلف کلمه «عیشا» را در بیت معروف قصیده ترسائیه موردبررسی و مداقه قرار دهند و درنهایت، معنایی را که به نظر می رسد مطمح نظر خاقانی بوده است بیان کنند. بر اساس یافته های این پژوهش، «عیشا»، تصحیف کلمه «ایشا» است و خاقانی با به کارگیری این کلمه قصد دارد به اختلاف بین اناجیلاشاره کند.
۲۲.

تأمّلی بر چند پژوهش در تصحیح متن دیوان خاقانی بر اساس معیارهای سبکی او

نویسنده:
منبع: علوم ادبی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۵ 121 - 142

کلیدواژه‌ها: دیوان خاقانی تصحیح تصحیف نقد و بررسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۹ تعداد دانلود : ۳۵۲
دیوان خاقانی شروانی علی رغم چند تصحیح موجود از آن، همچنان پژوهش های بسیاری در راستای تنقیح می طلبد. ازاین رو، خاقانی پژوهانِ بسیاری در پی بررسی و تحلیل ضبط های دیوان خاقانی برآمده اند. نگارندگان این مقاله تلاش دارند که کوشش های برخی خاقانی پژوهان را که نظراتی در خصوص بررسی تصحیف و تحریف در دیوان خاقانی شروانی ارائه کرده اند، بررسی کنند. بر همین اساس، از میان مقالات منتشرشده در نشریات و همایش های گوناگون ادبی و نیز کتاب هایی که در میان بحث خود بخشی را به تصحیف اختصاص داده اند، به صورت گزینش خوشه ای و تصادفی چند نمونه انتخاب شد. نتایج به دست آمده نشان دهنده آن است که عدم توجّه به سبکِ شخصی خاقانی بر اساس معیارهای تصویرآفرینی او، عدم احصای کُل متون و نیز عدم توجّه به متون جانبی، گاه خاقانی پژوهان را بر آن داشته است که متن اصلی را با پژوهش خود در نظر خواننده ناصواب جلوه دهند.
۲۳.

مقایسه و ریشه یابی اختلافات نقلی در احادیث مشابه (با تکیه بر کتب أربعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 321-348

کلیدواژه‌ها: احادیث مشابه اختلاف نقل مزید تصحیف نقل به معنا تقطیع ادراج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۰ تعداد دانلود : ۴۵۹
کتاب های چهارگانه حدیثی شیعه احادیث مشترک و مشابهی دارند که در آن ها گاه اختلافات متنی دیده می شود. مقایسه احادیث مشابه، این اختلافات را در حالت های مزید، تصحیف و تحریف، نقل به معنا و مقلوب می گنجاند. عواملی مانند «تقطیع»، «ادراج یا اضافات راوی» و «تصرف عمدی» معمولاً باعث اختلاف در نقل احادیث مشابه هستند. این اختلاف ها سهواً یا عمداً ممکن است بر معنای حدیث تأثیر گذار باشد و حکم معصوم R را تغییر دهد و یا مانند اکثر مواردی که حدیث، روایت مقلوب است، تغییر زیادی در معنا ایجاد نکند. روایت مدرجی که راوی در آن توضیحاتی را بیفزاید، سبب مزید کلمه یا عبارت در احادیث مشابه می شود. حدیث مزیدی که با اضافه شدن چند جمله شکل بگیرد، بر اثر تقطیع به وجود آمده است. از میان مؤلفان کتب اربعه، بیش از همه شیخ طوسی روایات کافی را تقطیع می کند. نقل به معنا در سطح کلماتِ مترادف، هم خانواده یا انتقال به مفهوم اخصّ، رایج ترین نوع نقل به معناست. نقل به معنا در سطح جملات نیز شیوه متداول شیخ صدوق در میان احادیث مشابه است؛ زیرا شیخ صدوق با انداختن سند و نیز خلاصه کردن متن، معمولاً تنها حکم معصوم را بیان می کند.
۲۴.

نوآوری های رجالی محقق اردبیلی در جامع الرواه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 281-300

کلیدواژه‌ها: جامع الرواه محقق اردبیلی سند تصحیف ارسال طبقه راوی راویان مشترک توحید مختلفات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۰ تعداد دانلود : ۴۱۵
حدیث، گزارش کننده سنت نبوی و ولوی است و بر پایه ای محکم و متین به نام سند استوار است. نقل حدیث همراه با سند مورد تأکید و توصیه معصومان k بوده است. یکی از طرق ارزشیابی حدیث، ارزیابی سند و راویان آن است. بدین سبب علمی به نام «علم رجال» تأسیس و ده ها اثر رجالی تدوین شده است. در میان کتب رجالی، کتاب جامع الرواه از موقعیت و جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و دارای امتیازات مهم و سودمندی است. مؤلف اندیشور آن با مجاهدت علمی و تلاش بیست ساله خویش توانسته است تحولی درشناخت راویان و شیوه نقد سند به وجود آورد و روش نوینی را ابداع کند که در میان پیشینیان سابقه نداشته است. ایشان با این روش ابتکاری، توانسته است به آسیب شناسی اسناد روایات کتب اربعه حدیثی شیعه بپردازد و به نتیایج بسیار مهم و ارزشمندی درشناخت راویان و اسناد دست یابد؛ از جمله شناسایی تصحیف در نام راویان مانند تصحیف «حسین» به «حسن» و برعکس، شناسایی تصحیف در الفاظ تحدیث مانند تصحیف «عن» به «بن» و برعکس، تمییز راویان مشترک مانند تمییز «احمد بن محمد» که مشترک بین تعدادی از راویان ازجمله «احمد بن محمد بن عیسی اشعری»، «احمد بن محمد بن خالد برقی»، «احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی» است، شناخت مترادفات راوی و یکسان سازی عناوین متعدد مانند ثابت بن دینار، ثابت بن ابی صفیه، ابوحمزه ثمالی، الثمالی که همه آن ها یک شخص می باشند، شناخت تعلیق در اسناد، شناخت افتادگی در اسناد این مقاله به تبیین و توضیح منهج جدید و روش ابتکاری محقق اردبیلی و نتایج به دست آمده آن می پردازد.
۲۵.

واکاوی چند لغزش در اغراض السّیاسه با تأکید بر یک نسخه خطی نویافته(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۴۷) 1 - 18

کلیدواژه‌ها: ظهیری سمرقندی اغراض السیاسه سندبادنامه غره الالفاظ نسخه نویافته تصحیف تحریف تصحیح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۹ تعداد دانلود : ۳۴۳
واژه ها در متون ادب فارسی به دلایل متفاوتی مانند نسخه نویسی های فراوان، رسم الخط های گوناگونِ نسخه ها، نسخه های ناخوانا از یک اثر و دخل و تصرف کاتبان به تصحیف و تحریف دچار می شود. آثار یک نویسنده یا شاعر و ویژگی های سبکی او، دیوان های دیگر شاعران، علاوه بر نسخه های خطی یک اثر، می تواند در تصحیح آن اثر نقش مؤثری داشته باشد. اغراض السّیاسه فی اعراض الرّیاسه تألیف ظهیری سمرقندی نیز از متونی است که در گذر زمان دچار تصحیفات و تحریفات فراوانی شده است. جعفر شعار با در اختیار داشتن یک نسخه خطی و سه نسخه عکسی از اغراض السّیاسه ، ولی بدون بهره گیری از همه نسخه ها، به تصحیح این اثر اقدام کرد و آن را در سال 1349 برای نخستین بار به چاپ رساند. استفاده نکردن از نسخه خطی مشکوه در تصحیح و مسامحه در امانت داری نسبت به آثار عکسی اغراض السّیاسه ، شتاب زدگی در تصحیح و ضعف حروف چینی متن نیز سبب ایجاد لغزش هایی در متن این کتاب شده است. نگارندگان در این مقاله می کوشند تا با بررسی شماری از ضبط های اغراض السّیاسه به ویژه نسخه خطی نویافته موجود در کتابخانه خانقاه احمدی شیراز و با مراجعه به آثار دیگر ظهیری سمرقندی ( سندبادنامه و غر ه الالفاظ ) و دیوان های برخی از شاعران، چند لغزش در متن چاپ شده اغراض السّیاسه را بررسی و تصحیح کنند.
۲۶.

روش های نقد لفظی متن حدیث در جواهر الکلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 103 - 131

کلیدواژه‌ها: فقه الحدیث نقد حدیث نقد لفظی حدیث جواهر الکلام اضطراب تصحیف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۳۲۸
روایات، سنت معصومان علیهم السلام را که بیان گر کلام خداوند است برای ما گزارش می کند اما احادیث در گذر زمان دچار آسیب های متعددی شده، از این رو ضروری است با استفاده از آگاهی های حدیث پژوهان خبره، روش های نقد لفظی متن احادیث شناسایی گردد. از آن رو که کتاب جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام می تواند در این راستا راهگشای باشد. نوشتار پیش روی با روش توصیفی-تحلیلی درصدد است روش های نقد لفظی متن احادیث را از منظر صاحب جواهر مورد بررسی قرار دهد یافته ها نشان می دهد: روش های نقد لفظی متن حدیث که صاحب جواهر از آنان بهره برده است به دو گونه پرکاربرد و کم کاربرد تقسیم می شود. موارد پرکاربرد عبارتنداز: اضطراب در روایت، تصحیف در حدیث، زیاده و نقیصه در روایت و ادراج در حدیث. صاحب جواهر در موارد پرکابرد، به عوامل، قراین شناسایی، پیامدها و راه حل ها اشاره می کند. روش های کم کاربرد عبارتنداز: رکاکت لفظی، وضع در حدیث، وقوع نقل به معنا، قلب در روایت، عدم یکپارچگی در متن حدیث، وقوع تقطیع نامناسب، عدم شیوع تعبیر، مخالفت با شأن معصوم علیه السلام.
۲۷.

نقش اختلاف نُسَخ در گوناگونی برداشت ها: مطالعه موردی حدیث «علیّ ممسوس فی ذات الله»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 263 - 287

کلیدواژه‌ها: علی امیرالمؤمنین (ع) ممسوس فی ذات الله تصحیف نقد الحدیث فقه الحدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰۳ تعداد دانلود : ۴۶۷
جمله مشهور «علی ممسوس فی ذات الله» از جمله اخبار منسوب به رسول الله (صلی الله علیه و آله) است که شارحان با وجود اهتمام بسیار، به توافقی در مورد معنای آن نرسیده اند، و شروح تفصیلی مشکل سازگاری واژه ممسوس را هم زمان با لغت و سیاق روایت حل نکرده اند. نظر نکردن به چارچوب شکل گیری این جمله در کاستی های معانی ارائه شده مؤثر بوده است. در این مقاله با بررسی تحریرهای گوناگون روایت، نشان داده شده که اصل حدیث با تعابیر دیگری بوده است، و در دو فرایند نقل به معنا و تصحیف بدین شکل درآمده است. در معنای نسخه اصیل تر و متقدم تر هیچ ابهامی وجود ندارد و با سیاق گزارش های کامل تر هم خوان است. با روشن شدن معنای حدیث، نادرستی بعضی از گزارش های متأخرتر نیز معلوم می شود. کم رنگی نگرش انتقادی، جمعی از عالمان متأخر و به ویژه اهل عرفان را بر آن داشته تا در حد توان به تأیید و توجیه غیر تاریخی بعضی از اخبار مشکوک بپردازند. تلاش های ایشان در ارائه معنا برای «ممسوس فی ذات الله» نااستوار به نظر می رسد.
۲۸.

مقاله کوتاه : تلک /طاق /تاک /تاگ؟بررسی کلمه ای در گرشاسب نامه ی اسدی طوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال سیزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 275 - 286

کلیدواژه‌ها: اسدی طوسی تاک تحریف تصحیف تلک طاق گرشاسب نامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۲ تعداد دانلود : ۳۹۶
یکی از دلایل مهم توجه به تصحیح متون فارسی، وجود گنجینه ی واژگانی محفوظ در این دست نویس ها است و تأکید بر اهلیت در ورود به این عرصه، به دلیل اهمیت شناختن راه و روش صحیح این کار است. در بسیاری از دست نویس های موجود زبان فارسی، به دلیل خطای کاتبان، کم دانشی و اعمال سلیقه ی متعمدانه ی آن ها در تغییر و جایگزین کردن کلمات مهجور، بخشی از واژگان محفوظ در این متون دستخوش تغییر و فراموشی شده اند. آشنایی با شیوه ی درست برخورد با این متن ها به پژوهشگران این امکان را می دهد که بخشی از این واژگان کهن را که از بلای تصحیف، تحریف و تغییر چنان کاتبانی جان به در برده اند، بازیابی و معرفی کنند و آن را به گنجین ه ی واژگان ی زبان فارسی بیفزایند. این مقاله به تغییر صورت یکی از این واژگان در متن گرشاسب نامه اسدی طوسی خواهد پرداخت و نشان خواهد داد چگونه صورت تحریف شده ی یک کلمه در درازنای زمان در متن پذیرفته می شود و فرهنگ نویسان از طریق متن، صورت محرف آن کلمه وارد فرهنگ ها می کنند و با توجه به بافت متن برای آن معنایی ساخته می گردد و صورت اصلی کلمه به دست فراموشی سپرده می شود.
۲۹.

تأمّلی بر بیتی از محمّدبن وصیف سگزی؛ «لتام» یا «لگان»؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال بیستم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 89 - 105

کلیدواژه‌ها: تاریخ سیستان محمّدبن وصیف تصحیف لتام لگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۸ تعداد دانلود : ۲۷۴
در بسیاری از دست نویس های موجود، به دلیل خطای کاتبان و اعمال سلیقه متعمدانه آنها در تغییر و جایگزین کردن کلمات مهجور، بخشی از واژگان محفوظ در این متون دستخوش تغییر شده است. در این میان، یکی از بایسته های فرهنگی برای پیشبرد زبان و ادبیّات فارسی آن است که این واژگان که از بلای تصحیف، تحریف و تغییرِ چنان کاتبانی به دور نمانده اند بازیابی و معرفی شوند. نگارندگان با توجّه به اهمّیّت وافر این نوع از پژوهش، به بررسی و روشن کردن یک جای نام در شعر محمّدبن وصیف سگزی پرداخته اند. بنا بر قول نویسنده تاریخ سیستان، محمّدبن وصیف، در بیتِ «به لتام آمد رتبیل و لتی خورد پلنگ/...» به غلبه یعقوب لیث بر رتابله اشاره دارد. «لتام» در این بیت از نظر محقّقان شناخته شده نیست و این ناشناختگی، مایه برآشفتگی بسیار شده است. این مقاله، ابتدا اقوال مختلف را در مورد واژه مورد مناقشه بررسی و نقد کرده و در نهایت هیچکدام از ضبط ها را نپذیرفته است. نتیجه پژوهش حاضر، پیشنهاد این نکته است که «لتام»، تصحیفی از «لگان / لکان» است.
۳۰.

دیوان طالب؛ طالبِ تصحیح: پیشنهادهایی برای تصحیح ابیاتی از کلّیات اشعار طالب آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 49-76

کلیدواژه‌ها: طالب آملی کلیات دیوان تصحیح تصحیف ویرایش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۱۶۰
طالب آملی از بزرگ ترین شاعران سبک هندی است و دیوان وی شایسته تحقیق و تدقیق. دیوان کلیات وی در سال 1346 و 1391 به تصحیح محمدطاهری شهاب منتشر شده است. برای سهولت بررسی، در نوشتار حاضر، خطاهای تصحیح این دیوان به هفت بخش تقسیم شده است: 1. تصحیف و تحریف (شامل 14 بیت)؛ 2. فاصله گذاری میان کلمات (2 بیت)؛ 3.اسقاط حرف یا حروف (4 بیت)؛ 4.افزایش حروف (1 بیت)؛ 5. تقدیم و تأخیر کلمات (1 بیت)؛ 6. بی توجهی به اصل موازنه و تقابل در تصحیح (1 بیت)؛ 7. غلط های چاپی و املایی (53 بیت). تصحیح ابیات با توجه به بررسی وزن، قافیه، معنی، شواهد از خود شاعر یا سبک هندی، سابقه در سنّت ادبی فارسی صورت گرفته و با نسخ موجود تطبیق و راستی آزمایی شده و عمده پریشانی های این متن از تصحیف و تحریف، سقط و فروافتادگی، زیادت و تکرار، تقدیم و تأخیر و خطای املایی است. این بررسی لزوم تصحیح مجدد اثر را آشکار می سازد.
۳۱.

بررسی و تبیین ضبط های چندگانه برخی ابیات در مجموعه اشعار رودکی با تکیه بر تصحیح نفیسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کهن نامه ادب پارسی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 417-464

کلیدواژه‌ها: رودکی دیوان نفیسی تصحیف تحریف فرهنگ های لغت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷ تعداد دانلود : ۲۶۷
اشعار شاعران پارسی زبان به ویژه شعر شاعران حوزه ی خراسان، با توجّه به این که در کتاب های لغوی، بلاغی، تذکره ها، و نیزنسخه های خطّی از جمله: جُنگ ها، سفینه ها و ... با تعدد ضبط و صورت های متفاوت همراهند، باید با احتیاط خاصّی، بررسی شوند. از جمله ی این شاعران، رودکی سمرقندی است که مصححان و گردآورندگان اشعار وی، با استفاده از منابع متعدد، به تعداد اندکی از اشعار و ابیات پراکنده ی این شاعر، دست یافته اند. باوجود این، در برخی از چاپ های دیوان رودکی به ویژه چاپ دوّم محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی از نفیسی، برخی ابیات بنابه نظر مصحح یا دلایل دیگر، با صورت های دوگانه یا چندگانه ضبط شده، که اغلب نتیجه ی تصحیف و تحریف کاتبان و مؤلفان منابع مستند اشعار رودکی هستند.این صورت های چندگانه ی ابیات، علاوه بر آن که نیازمند تصحیح انتقادی مجدد هستند، از آنجا که به عنوان ابیاتی مستقل وارد دیوان رودکی شده اند، می باید دوباره واکاوی و تبیین شوند. نگارندگان این پژوهش، سعی دارند پس از بررسی مجدد منابع مستند اشعار رودکی، با استفاده از منابع چاپی و خطّی متعدد، ریشه ی تعدد در صورت های مختلف این ابیات را نشان دهند؛ سپس ایرادِ ورودِ برخی از این ابیات را به عنوان یک بیت مستقل از رودکی در چاپ های مختلف دیوان وی به ویژه تصحیح نفیسی، برطرف سازند.
۳۲.

بررسی انتقادی کلیات سلمان ساوجی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۹ پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۹) 145 - 175
تعداد بازدید : ۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۴۸
تصحیح سروده های سلمان ساوجی کار دشواری است که تا کنون چند پژوهشگر بدان دست یازیده اند. بی گمان، فراهم آوردن متن انتقادی از کلیات این سخنور بزرگ، به دلیل حجم کار و تنوع قالب ها و اقتضائات آن، دشواری دو چندانی در پی خواهد داشت. با این همه اگر اصول تصحیح انتقادی به درستی رعایت شود و مصحّح نیز توانمندی های بایسته کار را داشته باشد، این دشواری نه تنها تأثیر منفی چندانی نخواهد گذاشت، بلکه خود زمینه ای برای نمودار گشتنِ شایستگی های فنی مصحّح خواهد بود. متأسفانه کلیات سلمان ساوجی که نشر سخن ویراستِ دوم آن را راهیِ بازار کرده است چنین نیست و کاستی های فراوانی در آن راه یافته است. آنچه پس از این خواهد آمد کوششی است برای رسیدن به صورت درست بیت های مغلوط این چاپ و نیز یادآوریِ لغزش های گوناگونِ مصحّح در کار.
۳۳.

نقد و بررسی تصحیح «سفینه شاعران قدیم» (نسخه سنا 651)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 33 - 45
تعداد بازدید : ۲۰۳ تعداد دانلود : ۱۱۷
سفینه شاعران قدیم نامی است که مصحح جنگ موجود در کتابخانه مجلس سنا به شماره 651 سنا، بر این مجموعه شعر نهاده است. این جنگ که تاریخ کتابت آن محو شده است از روی سفینه ای کهن محتملاً قرن هفتم یا هشتم کتابت شده است و در بردارنده ابیات بسیاری از شماری از شاعران پارسی گوی تا پایان قرن هفتم است. یکی از دلایل امتیاز این سفینه اشتمال آن بر اشعار شاعرانی ناشناخته است که جز در این منبع در جای دیگر تا کنون اشعاری از آنها باقی نمانده است. این سفینه را محمدرضا ضیاء، پژوهشگر فرهیخته، با دقت نظر و حوصله بسیار تصحیح کرده و در مجموعه  متون ایرانی در سال 1391 منتشر ساخته است. متأسفانه با وجود دقت مصحح در ضبط اشعار این جنگ باز هم خطاهایی راه یافته است که نگارنده در این مقاله، ضمن بررسی این خطاها، قرائت دیگری از آنها پیشنهاد داده است.
۳۴.

بررسی انتقادی تصحیح کتاب «احوال و اخبار برمکیان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 167 - 183
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۱۱۴
با توجه به اینکه علم تصحیح متن در پنجاه شصت سال اخیر پیشرفتهای بسیاری داشته، و ابزار و شیوه های جدید در اختیار مصححان قرار گرفته است، انتظار می رود متنهایی که اخیراً تصحیح و به جامعه علمی عرضه شده اند صحیح و یا حداقل کم غلط باشند، با وجود این کم نیستند آثاری که با اغلاط فراوان منتشر می شوند. احوال و اخبار برمکیان که در سال 1390 توسط انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار منتشر شده، متأسفانه اغلاط فراوانی دارد و گاه این خطاها سبب ابهام متن گشته اند. این کتاب شامل دو رساله است که محتملاً در قرن ششم، توسط مترجم یا مترجمانی ناشناس، از روایات گوناگون زندگی خاندان آل برمک که به زبان عربی موجود بوده ترجمه شده است. در نوشتار حاضر به بعضی از این خطاها ضمن ارائه صورت صحیح، پرداخته شده است.
۳۵.

پیشنهادی برای تصحیح چند لغت در متون فارسی- عبری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۵۶) 329 - 355
تعداد بازدید : ۱۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۷
یکی از خط هایی که پس از اسلام برای نگارش زبان فارسی از آن استفاده شده است خط عبری است که مانند خط های دیگر سامی برای ثبت زبان فارسی مناسب نیست. متون فارسیِ نوشته شده به چنین خطی فارسی عبری یا فارسی یهودی نامیده می شود. ساختار خط عبری که دارای نویسه های مشابه و چندآواست سبب ورود تصحیف و قرائتهای غلط به متون مُصَحَح فارسی عبری شده است. در این مقاله تلاش شده است تعدادی از واژه هایی که مصححان متون فارسی عبری به درستی ضبط نکرده اند، تصحیح شود.
۳۶.

ریشه یابی برخی از حکایات کتاب احوال و اخبار برمکیان و رفع پاره ای از کاستیهای آن با تکیه بر منابع جنبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۳ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۵۷) 217 - 234
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۱۰۷
استفاده از منابع جنبی، علی الخصوص در تصحیح متون قدیمی تر که به دلیل دربرداشتن واژگان کهن، نحو خاص و جدید الاستنساخ بودن نسخ موجود و مانند اینها، بیشتر در معرض خطا و تغییر بوده اند امری ضروری است. در متونی که از زبان دیگری ترجمه شده اند مهم ترین منبع جنبی اصل متن به زبان مبدأ است. این مقاله بر آن است در ضمن معرفی دو رساله به نام احوال و اخبار برمکیان که محتملاً در قرن ششم توسط مترجم یا مترجمانی از عربی به فارسی ترجمه شده است، با مراجعه به اصل داستانها، ابهامات و لغزشهای متن را بررسی و تصحیح نماید. 
۳۷.

نقد و بررسی تصحیح های کتاب سندبادنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵۸) 131 - 151
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۲۳
مهم ترین تحریر فارسی کتاب سندبادنامه از کاتبی خوش ذوق به نام محمد بن علی ظهیری سمرقندی است که در فاصله کوتاهی پس از ترجمه نصرالله منشی از کلیله ودمنه و به سبک و سیاق نثر آن نوشته شده است. اثرات نثر منشیانه و ترسلات دیوانی و درباری در این کتاب مشهود است. از سندبادنامه دو تصحیح علمی موجود است؛ یکی تصحیح احمد آتش در ترکیه و دیگری تصحیح کمال الدینی که در ایران منتشر شده است. با همه تلاش هایی که این دو نفر در راه تصحیح متن کرده اند، هنوز مواردی در این متن هست که احتیاج به بررسی بیشتر و دقیق تر دارد. نگارنده در این مقاله سعی می کند تا برای مواردی که در دو متن دچار تحریف و ابهام شده است، قرائت هایی پیشنهاد کند. این بررسی با توجه به نسخه بدل ها و شواهدی از درون و بیرون متن انجام گرفته است.
۳۸.

نمونه ای از تصحیحات قدماء: کتاب الیَمینی ابونصر عُتبی و شرح صدر الافاضل خوارزمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵۸) 233 - 245
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۱۰
تاریخ الیمینی اثر ابونصر عُتبی، ازجمله آثار تاریخی است که به سبب نثر عربی مصنوع و متکلّف، تصحیف و تحریف بسیاری بدان راه یافته است. صدر الافاضل خوارزمی یکی از کهن ترین شارحان کتاب الیمینی ، پاره ای از تحریفات و تصحیفاتِ راه یافته به آن را در الیُمنی باز نموده و نظرات اصلاحی خود را به دست داده است. در این مقاله، به طور عمده، به بررسی و تحلیل چند نمونه از تحریف ها و تصحیف هایی پرداخته می شود که صدرالأفاضل در نسخه یا نسخه های در دسترس خود از کتاب الیمینی، نقل کرده است. در مواردی که شاهدی برای ترجیح نظر صدر الافاضل بر نظر دیگر شارحان و مصححان قبلی به دست نیامد، تنها به ذکر تفاوت ها بسنده شد.
۳۹.

نقش فرهنگ های لغت در تصحیح دیوان سوزنی سمرقندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۶بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶۲) 149 - 172
تعداد بازدید : ۲۱۸ تعداد دانلود : ۱۳۹
سوزنی سمرقندی، مخصوصاً در شعرهای هزل و هجو خود، از واژه هایی استفاده کرده که ابیاتِ وی گاه در فرهنگ ها به عنوان یگانه شاهدِ مثال همان واژه ها نقل شده است. از آنجا که فرهنگ نویسان نسخه هایی کهن از دیوان سوزنی در اختیار داشته اند، غالباً به صورت درستی به بیت هایی از او استشهاد کرده اند. در عین حال، چون نسخه های بازمانده از دیوان سوزنی هیچ کدام قدمت چندانی ندارند، از همین بیت های او که در فرهنگ ها آمده می توان، همانند یک نسخه بدل، در تصحیح دیوان استفاده کرد. در تحقیق حاضر، تلاش شده تا بیشتر بر پایه فرهنگ جهانگیری و در مواردی چند بر اساس فرهنگ های دیگر بیت هایی از دیوان سوزنی تصحیح شود.
۴۰.

چند قاعده در کشف تصحیفات متون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۶بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶۲) 185 - 214
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۱۵۲
تصحیفْ بدخواندنِ کلمه است به گونه ای که معنای آن تغییر پذیرد. تصحیف ممکن است به دلایل مختلف به متون راه یابد؛ یکی از مهم ترین آن ها می تواند شباهتِ ظاهری حروف الفبا باشد. در مقاله حاضر تلاش شده است تا بر پایه شکل ظاهری حروفِ الفبا، برخی از گونه های تصحیف و بدخوانی، در دسته هایی منظّم تبیین شود. در این دسته بندی ، به حروفی که اختلاف آن ها تنها در نقطه گذاری است (نظیر «ب» و «ت» و «پ» و «ث») پرداخته نشده است و تنها حروفی بررسی شده اند که در نگاه نخست ممکن است شباهتی آشکار به هم نداشته باشند (نظیرِ «ک» و «ل»). این مقاله زمینه ای خواهد بود برای تصحیح برخی از تصحیفاتِ راه یافته به متون، و راهکاری پیشنهاد می کند تا به کمک آن، مصحّحانی که در خوانش برخی کلمات مشکل دارند، بتوانند به صورت صحیح آن ها دست یابند.