حسابداری محیط زیست

حسابداری زیست محیطی شامل مجموعه فعالیت هایی است که موجب افزایش توان سیستم های حسابداری در جهت شناسایی، ثبت و گزارشگری آثار ناشی از تخریب و آلودگی زیست محیطی می شود. عناصر تشکیل دهنده محیط زیست شهری عبارتند از خاک،هوا، آب،انرژی، صوت و پسماند، که دریک شهر ایده آل با شاخص های معین معرفی می گردند. استخراج شاخصهای موثر بر عنصر پسماند بر اساس ویژگیهای مورد انتظار از نقطه نظر شهروندان، حسابداران،مدیران شهرداری و متخصصین محیط زیست طی مطالعاتی که در این تحقیق انجام گرفته به دست می آید. بر اساس مبانی نظری و ادبیات موجود در زمینة شهر سالم پرسشنامه تنظیم شد و اطلاعات جمع آوری شده؛ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و شاخصهای یک شهر ایده آل سالم از آن استخراج گردید. برای دستیابی به چنین شاخص هایی، باید فعالیت هایی انجام گیرد، که بعنوان فعالیت های قابل انجام تعریف شده است. با بررسی وضعیت موجود فعالیت های شهرداری در شهر تهران و مقایسه آن با فعالیت های مورد نیاز در یک شهر سالم، فعالیت هایی را که امید می رود شهرداری برای سالم سازی شهر تهران باید انجام دهد، استخراج و پیشنهاد شده است.

با رشد روز افزون کارخانه ها و آلاینده های ناشی از آن ها حسابداری نیز باید نقش خود را در جلوگیری یا حداقل، کاهش زیان های وارده به طبیعت ایفا کند که این امر در شاخه جدیدی در حسابداری تحت عنوان حسابداری محیط زیست ظهور و بروز پیدا می کند. در این تحقیق به بررسی مفاهیم و تشریح فواید، کاربردها و اهداف حسابداری زیست محیطی پرداخته می شود.سپس به شرایط موجود در ایران اشاره شده ودر ادامه به تشریح پیشینه ای از حسابداری زیست محیطی پرداخته می شود و در پایان به لزوم وجود یک استاندارد حسابداری جهت ایجاد یکنواختی و ثبات رویه در اطلاعات زیست محیطی افشا شده توسط شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران اشاره می شود.

  کسب شناخت و درک کافی از نگرش شرکت ها نسبت به مسائل زیست محیطی، اولین و شاید مهم ترین گام در حوزه مطالعات گزارشگری مالی محیط زیست باشد که از طریق تحلیل محتوای گزارش فعالیت زیست محیطی هیئت مدیره شرکت های بورسی به عنوان شرکت های شاخص معرف جامعه حاصل می شود. مطالعه حاضر، این مهم را با هدف استخراج کلمات و شاخص های کلیدی و همچنین بررسی تفاوت افشا در صنایع مختلف دنبال می کند. به منظور موشکافی عمیق، بخش زیست محیطی گزارشات فعالیت هیئت مدیره شرکت های بورسی طی سال های 90 تا 94 استخراج گردید و با استفاده از استقرا در روش تحلیل محتوای کیفی و به کمک نرم افزار MAXQDA 12 Analytical Pro به بررسی این گزارشات پرداخته شد. نتیجه این پژوهش تعداد 15 کد مادر و 55 زیرکد است که گویای جریان حاکم بر گزارشات مذکور می باشد. همچنین نتایج حاصل از بررسی تأثیر صنعت بر ارائه گزارشات زیست محیطی تأیید فرضیه پژوهش را به همراه دارد که بیانگر معناداری تفاوت نوع افشا در صنایع مختلف است. جهت شناخت و مقایسه عمیق تر، تفسیرهای متفاوتی از نتایج خروجی نرم افزار ارائه شده است. همچنین ویژگی شرکت هایی که گزارشات مشابهی منتشر کرده اند، بررسی و تجزیه و تحلیل شده است.

آلودگی محیط زیست به عنوان یکی از مهمترین معضلات جامعه بشری امروز می باشد. این موضوع، لزوم به کارگیری حسابداری محیط زیست را به عنوان تلاشی در جهت حفاظت از محیط زیست توجیه می کند. حسابداری محیط زیست اطلاعاتی را فراهم می کند که در امر ارزیابی، عملکرد، کنترل، تصمیم گیری و گزارشگری به مدیران کمک می کنند. در صورت استقرار نظام مطلوب حسابداری و حسابرسی محیط زیست در کشور، حسابداران می توانند بازوی قدرتمندی برای دولت در ارتباط با کنترلهای اقتصادی و مالی باشند. با توجه به فواید این نوع حسابداری، هدف اصلی این پژوهش بررسی موانع و کاستیهای آموزشی در اجرای آن بوده است. برای دستیابی به این هدف 95 نفر از دانشجویان حسابداری مقطع کارشناسی ارشد دانشگاههای دولتی و آزاد به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و سعی شده است ابتدا موانع اصلی حسابداری محیط زیست از طریق منابع کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه تعیین و با استفاده از روش کای دو و تحلیل عاملی اولویت و اهمیت موانع مشخص گردید تا با داشتن دید مناسب و با توجه به شرایط فعلی پیشنهاداتی جهت رفع این موانع ارئه گردد. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان میدهد: عدم کفایت واحدهای درسی مربوطه، کمبود منابع آموزشی مناسب و به روز و عدم کفایت آموزشهای کافی در دانشگاهها از جمله موانع آموزشی در اجرای حسابداری محیط زیست می باشد.

باتوجه به رشد و توسعه کارخانه ها و همچنین آلاینده های مرتبط با آن ها، حسابداری محیط زیست در سال های اخیر توجه بسیاری از محققان رشته حسابداری و حامیان محیط زیست را به خود جلب کرده است. مدیریت بهینه هزینه های زیست محیطی باعث اجرای بهتر سیستم مدیریت محیط زیست شده و مزایای مهمی برای جامعه و موفقیت واحد تجاری دارد. حسابداری محیط زیست به عنوان یکی از زیرمجموعه های حسابداری در طول سال های گذشته توسعه پبدا کرد و با افزایش تمرکز جامعه پیرامون مباحث زیست محیطی، حسابداری نقش ویژه ای در راستای اندازه گیری عملکرد شرکت بر عهده خواهد داشت.در این تحقیق به بررسی مفاهیم، اهداف، کاربرد، گزارشگری و حسابداری محیط زیست و مزایا و معایب حسابداری زیست محیطی پرداخت خواهد شد.

در عصر کنونی سیر فزاینده تخریب محیط زیست به بحرانی بدل گشته که روز به روز بر وخامت و دامنه تاثیر آن افزوده می گردد. اگرچه، توسعه پایدار اقتصادی مسئولیت مشترکی بین سازمان، دولت و مصرف کنندگان است، لیکن سازمان ها می توانند نقش پویایی در کاهش تخریب محیط زیست ایفا نمایند. در این راستا، ارزیابی کامل هزینه های زیست محیطی مرتبط با فعالیت و یا محصولات سازمان ها، از حسابداری محیط زیست انجام می شود. با این حال، سیستم حسابداری محیط زیست جهت ارزیابی و افشای اثرات زیست محیطی است و نمی تواند اطمینان کافی در خصوص رعایت الزامات قانونی محیط زیست را فراهم آورد. از سوی دیگر، سازمان هایی که فعالیت های مربوط به محیط زیست را در گزارش های خود وارد می کنند، برای صحت اطلاعات خود نزد استفاده کنندگان نیاز به تایید برون سازمانی حرفه ای مستقل تحت عنوان حسابرسی محیط زیست دارند. لذا، در این تحقیق بر حسب اهمیت موضوع، پذیرفتن تعهد به انجام حسابرسی محیط زیست، مخارج و منافع حسابرسی محیط زیست، نقش حسابرسی محیط زیست در سیستم مدیریت محیط زیست و هزینه های محیط زیست در حسابداری محیط زیست بطور اخص مورد بحث قرار گرفته اند.