تدریس پژوهی

دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان زمان تحصیل در درس پژوهش و توسعه حرفه ای ۳: درس پژوهی و کارورزی ضمن آشنایی با درس پژوهی، اقدام به انجام درس پژوهی می کنند. لذا در این پژوهش تجارب زیسته دانشجومعلمان دبیری دانشگاه فرهنگیان خراسان جنوبی در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ از پیامدهای درس پژوهی به شیوه کیفی و از نوع پدیدارشناسی بررسی شد. با توجه به ماهیت پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند از نوع معیار استفاده شد که با مصاحبه ۱۳ دانشجومعلم دبیری، داده های اخذشده به اشباع رسید. برای تجزیه وتحلیل داده ها جمع آوری شده، از روش تجزیه وتحلیل کلایزی و از نرم افزار MAXQDA12 به عنوان ابزار تحلیل داده ها استفاده شد. یافته ها در قالب ۶ مضمون اصلی افزایش ارتباطات، ایجاد فرصت و موقعیت یادگیری، یادگیری از راه تجربه، مهارت های طراحی آموزشی، حل مشکلات فرآیند یاددهی-یادگیری، تغییر در باور و رفتار معلمان ارائه گردید که هرکدام از این مضامین اصلی دارای چندین مضمون فرعی است. به طورکلی دانشجومعلمان بر این باور بودند که انجام درس پژوهی باعث افزایش صلاحیت های آن ها در ابعاد مختلف شده است؛ بنابراین انجام و اجرای درس پژوهی ضمن توسعه حرفه ای معلمان و دانشجومعلمان، سبب تغییر رویکرد آن ها نسبت به تدریس آن ها شده و موجبات اثربخشی تدریس آن ها را فراهم می آورد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخصه های اصلی فرایند تدریس پژوهی در راستای  بهبود  توانمندی های معلمان در اجرای برنامه های درسی در دوره ابتدایی بود. رویکرد تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوای استقرایی با تأکید بر شیوه خودمفهومی بود. مشارکت کنندگان دانشجویان رشته آموزش ابتدایی شاغل در دانشگاه فرهنگیان شهید مطهری خوی در سال تحصیلی 1401-1400 بوده است که 18 نفر از آنان به صورت نمونه گیری هدفمند از نوع شاخص مورد مطالعه قرار گرفتند. در این راستا مصاحبه های نیمه سازمان یافته ای از آن ها صورت گرفت و نمونه گیری تا اشباع داده ها ادامه یافت. برای اعتبارسنجی یافته ها از روش توصیف غنی داده ها و خودبازبینی محقق و برای تعیین پایایی داده ها از روش تحلیل موازی استفاده شد. یافته های این تحقیق 9 مقوله اصلی 25 مقوله فرعی و 177 کد اولیه را در بر می گیرد که این مقوله های اصلی مبتنی بر شاخصه های هم افزایی، سنتزگرایی، پژوهشگری، خودمعلم نگری، گفتمان تدریس، فراشناخت، مسئله محوری، امکان سنجی تدریس و زیست آموزشی است. نتایج نشان داد که با ترسیم چارچوب مؤلفه های تدریس پژوهی، باید زمینه را برای ارتباط هدف مند این فرایند با عناصر برنامه های درسی فراهم آورد تا توازن مناسبی در برآورد طراحی سطوح برنامه های درسی به وجود آید و شرایط برای دستیابی به پیاده سازی مطلوب برنامه ها و دستیابی به نتایج مورد انتظار محقق شود.

تدریس پژوهی رویکردی برای توسعه ی حرفه ای است که طی آن معلمان با یکدیگر در جهت تدوین طرح درس، اجرا، مشاهده و تحلیل نتایج آن در جهت بهبود یادگیری دانش آموزان همکاری و مشارکت می نمایند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر تدریس پژوهی بر غنی سازی شغلی معلمان ابتدایی با روش تحقیق نیمه آزمایشی با پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه معلمان ابتدایی شهرستان کوهدشت بود که در سال تحصیلی 02-01 در مدارس محل خدمت خود مشغول به اجرای فرایند تدرس پژوهی بودند و همچنین معلمانی که در این دوره ها شرکت نکرده بودند. متغیر مستقل شرکت در فرایند تدریس پژوهی بود که تأثیر استفاده از آن بر غنی سازی شغلی معلمان و مؤلفه های آن به عنوان متغیر وابسته بررسی شد. کل فرآیند تدریس پژوهی در 9 جلسه ی 90 دقیقه ای دو روز در هفته برگزار شد. حجم نمونه برای گروه آزمایش 45 نفر و برای گروه کنترل 45 نفر در نظر گرفته شد که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه غنی سازی شغلی Hockman and Oldham (1976) گردآوری شد. روایی ابزار توسط متخصصان و آلفای کرونباخ پنج عامل استخراج شده نیز از 58% تا 62% گزارش شده است. آلفای کرونباخ کلی پنج استخراج شده در این پژوهش 724% به دست آمد. در این پژوهش، داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS ویرایش 26 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در بخش آمار توصیفی از آماره های میانگین و انحراف استاندارد استفاده شد و در قسمت آمار استنباطی برای تحلیل سؤالات از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که بین نمرات غنی سازی شغلی معلمان شرکت کرده در فرایند تدریس پژوهی و معلمان شرکت نکرده در این فرایند تفاوت معناداری وجود دارد (p= 0/000). از این رو می توان گفت که تدریس پژوهی می تواند به غنی سازی شغلی معلمان کمک کند.

مقدمه: تدریس پژوهی یک رویکرد توسعه حرفه ای با پژوهش گروهی در کلاس درس است که در طی آن اساتید با یکدیگر برای تدوین طرح درس، اجرا و با مشاهده نتایج آن در جهت بهبود یادگیری دانشجویان همکاری و مشارکت می کنند این پژوهش با هدف طراحی و اعتبار یابی ابزار سنجش تدریس پژوهی انجام شده است. روش کار: پژوهش حاضر از نوع آمیخته(کمی و کیفی)، جامعه آماری بخش کیفی شامل اعضای هیات علمی خبره در زمینه تدریس پژوهی بخش کمی شامل کلیه اعضای هیات علمی دانشگاه های آزاد اسلامی مازندران بوده است. نمونه ها در بخش کیفی13نفر به روش هدفمند و در بخش کمی 301نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. پس از مصاحبه با 13نفر، اشباع داده ها حاصل شد. مقوله ها از طریق مصاحبه، شناسایی و کدگذاری و بر اساس آن پرسشنامه ای با 4بعد و 77گویه طراحی شد. پس از آن روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بررسی، و روایی سازه از روش عاملی تأییدی، جهت تعیین پایایی پرسشنامه از آزمون های آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده گردید. نتایج: ابتدا روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بررسی، و 23سوال حذف شد و 54سوال باقی ماند پس از آن روایی سازه ای مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بار عاملی تمامی سوالات بالای 7/0و میانگین واریانس استخراج شده بالای 5/0 و نیز پایایی هر دو ملاک (آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی) تمام ابعاد بالای 9/0 بوده است و پرسشنامه با 54 سوال تایید شد. نتیجه گیری: دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی می توانند از ابزار طراحی شده برای سنجش کارکردهای تدریس پژوهی و با هدف ارزیابی وضعیت موجود و شناسایی نقاط قوت و ضعف کارکردهای تدریس پژوهی جهت تحقق کیفیت آموزشی استفاده نمایند.