سرشت

هدف از مطالعه پیش رو، بررسی روابط ساختاری ابعاد سرشت، حساسیت انزجاری و اختلال وسواسی اجباری با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری است. فرض بر این است که ابعاد سرشت و حساسیت انزجاری در تعامل با یکدیگر به اختلال وسواسی اجباری منجر می شوند. با وجود اهمیت این مدل، پژوهش های کافی برای ارزیابی تجربی آن انجام نشده است. طرح پژوهش حاضر از نوع توصیفی همبستگی است. برای این منظور، 377 نفر از دانشجویان دانشگاه ارومیه با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند و به پرسشنامه های سرشت و منش کلونینجر، مقیاس حساسیت انزجاری و پرسشنامه بازنگری شده وسواسی اجباری که در اختیار آنها گذاشته شده بود، پاسخ دادند. تحلیل داده ها با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. همچنین، برای طبقه بندی، پردازش و تحلیل داده ها و بررسی فرضیه های پژوهش از نرم افزارهای SPSS و AMOS استفاده شد. ارزیابی مدل فرضی پژوهش با استفاده از شاخص های برازندگی نشان داد مدل فرضی، با مدل اندازه گیری برازش دارد (0/96=CFI، 91/0= , NFI 7 0/0=RMSEA). نتایج پژوهش نشان داد ابعاد سرشت با واسطه گری حساسیت انزجاری با اختلال وسواسی اجباری در سطح 05/0P< رابطه معناداری دارد. یافته های این پژوهش در کنار حمایت از مدل فرضی برای اختلال وسواسی اجباری، الگوی مناسبی برای سبب شناسی این اختلال ارائه می دهد. بر این اساس، ابعاد سرشت و به ویژه آسیب پرهیزی با واسطه گری حساسیت انزجاری، به افزایش نشانه های اختلال وسواسی اجباری منجر می شود.

سرشت انسان عبارت است از چگونگی وجود و گونه آفرینش او که خاستگاه بینش ها، گرایش ها، توانش ها و انفعالات است. توانش های سرشتی، از جمله اموری است که در کنار سایر امور سرشتی، خاستگاه آفرینشی داشته و از ابتدای خلقت هر انسانی، در نهاد او نهفته شده و به مرور زمان شکوفا می گردد. این تحقیق با هدف بررسی توانمندی های سرشتی زن و مرد از دیدگاه قرآن، به روش تحلیلی توصیفی، آیات را در قالب تفسیر موضوعی مورد بررسی قرار داده است. خداوند به هنگام خلقت انسان ، اهدافی داشت که جز با آفرینش دو صنف (زن و مرد) محقق نمی شد. برای تحقق این اهداف، توانش های ویژه ای به زن و مرد داد تا هریک به سوی نقش های ویژه متمایل شوند. گرچه هر دو در تکثیر نسل بشر و آرامش بخشی به یکدیگر نقش آفرینی دارند؛ اما خداوند بخش عمده مسئولیت تکثیر نسل را بر عهده زن گذاشت و توانایی های لازم برای تحقق این هدف به وی ارزانی داشت و با اعطاء افزون برخی توانایی ها به مردان آنان را در خدمت خانواده و تحقق اهداف موردنظر از تشکیل آن قرار داد. براین اساس اگرچه زنان و مردان در اصل برخورداری از برخی توانش ها با یکدیگر مشترکند؛ اما در همین امور مشترک برخی کاستی های و فزونی ها بین ایشان وجود دارد.

افسردگی یکی از اختلالات شایع روانی است که عوامل متعددی در پدیدآیی و تداوم آن نقش دارند. شناخت این عوامل در پیشگیری و درمان افسردگی می تواند موثر باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش ابعاد سرشت، نشخوارذهنی، انعطاف پذیری شناختی و صفت اضطرابی در پیش بینی خلق افسردگی بود. روش پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری شامل دانشجویان سال ۹۸-۹۷ دانشگاه شهید مدنی آذربایجان بود. ۳۲۰ دانشجو به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و به پرسشنامه های افسردگی بک، اضطراب پنهان اسپیل برگر، سبک پاسخ دهی نشخواری و انعط اف پ ذیری ش ناختی پاسخ دادند. داده ها با استفاده از همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر تحلیل شد. نتایج حاکی از آن بود که ابعاد سرشت اجتناب از آسیب، خود هدایتی و پشتکار بیشترین همبستگی را با خلق افسردگی داشتند. همچنین در پیش بینی خلق افسردگی، نشخوارذهنی و انعطاف پذیری شناختی دارای نقش میانجی و ابعاد سرشت و صفت اضطرابی دارای نقش پیش بین بودند. به عبارت دیگر افزایش نشخوار ذهنی و کاهش انعطاف پذیری شناختی به عنوان متغیرهای میانجی سبب افزایش نقش سرشت و صفت اضطرابی در پیش بینی افسردگی می شود. بنابراین در نظر گرفتن متغیرهای فوق در پیش بینی و درمان افسردگی با استفاده از روش هایی مانند رواندرمانی دارای اهمیت می باشد.

زمینه: مطالعه خرده فرهنگ ها در زمینه ی مصرف مواد مخدر نسبت به سایر مطالعات نه تنها در ایران بلکه در سایر کشورها نیز سهم ناچیزی از مطالعات را به خود اختصاص داده است. با وجود این خلاء تحقیقاتی ناشی از مطالعه ی ویژگی های شخصیتی درباره ی خرده فرهنگ ها و هنجارهای مشوق مصرف مواد احساس می شود. هدف: هدف از این پژوهش مقایسه ویژگی های شخصیتی کلونینجر در وابستگان به مواد مخدر در فرهنگ های مختلف بود. روش: این پژوهش از نوع توصیفی - مقایسه ای بود. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش شامل مردان 20 تا 40 ساله مصرف کننده مواد از چهار خرده فرهنگ گیلک، تالش، کُرد و سایر (فارس) بود. تعداد 300 نفر از آن ها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. همه آن ها پرسشنامه ویژگی های شخصیتی کلونینجر و همکاران (1993) را تکمیل کردند. درنهایت برای توصیف داده ها از روش های آمار توصیفی و آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری (MANOVA) استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد بین هیچ کدام از فرهنگ های مختلف در ویژگی های شخصیتی تفاوت معنی داری وجود ندارد (0/05 <P). به این معنی که می توان گفت تقریباً افراد معتاد قومیت های مختلف از ویژگی های شخصیتی مشابهی برخوردار بودند. نتیجه گیری: درنهایت بر اساس نتایج مطالعه حاضر می توان گفت افراد وابسته به مواد در فرهنگ های مختلف در پژوهش حاضر از ویژگی های شخصیتی مشابهی برخوردار بودند و ازاین رو آگاهی از این نتایج می تواند برای روانشناسان شخصیت، جامعه شناسان و سایر متخصصان حائز اهمیت باشد.

زمینه و هدف: نوجوانی یک دوره رشد حیاتی است که با در نظر گرفتن کمّیت و شدّت تغییرات مرتبط (به عنوان مثال، بیولوژیکی و روان شناختی) ممکن است به خودی خود زمینه را برای بزهکاری فرد ایجاد کند. این پژوهش با هدف بررسی نقش ابعاد سرشت و منش پیش بینی کننده بزهکاری در کودکان و نوجوانان انجام شد. روش : این پژوهش، مطالعه ای پیمایشی و از نوع همبستگی است. نمونه های پژوهش شامل 400 نفر از دانش آموزان پسر دبیرستان های شهرستان خرم آباد هستند که به صورت تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه ابعاد سرشت و منش کلونینجر (1994)، پرسش نامه بزهکاری نوجوانان و جوانان سهامی و همکاران (1395) استفاده شد. به منظور تحلیل داده ها از همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد. داده ها با استفاده از نسخه 26 نرم افزار  SPSSتحلیل شدند.   یافته ها: نتایج ضریب همبستگی نشان داد که بین ابعاد سرشت و منش با بزهکاری نوجوانان رابطه وجود دارد (001/0≥P). بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون، نوجویی، آسیب پرهیزی و خودفراروی به طور معناداری پیش بینی کننده نگرش مثبت به بزهکاری دانش آموزان بودند (05/0≥P). نتیجه گیری: ویژگی های شخصیتی به عنوان یک عامل خطر برای گرایش نوجوانان به بزهکاری می توانند محسوب شوند. لزوم مطالعات بیشتر در راستای بررسی کنش عوامل شخصیتی، خانوادگی، اجتماعی و فرهنگی در بروز رفتارهای بزهکارانه جهت سبب شناسی نظام مند بزهکاری برای طراحی مداخلات پیشگیرانه و درمانی کارآمد مورد بحث قرار گرفت.

مقدمه: سرشت های هیجانی به طور ثابتی با آسیب شناسی روانی ارتباط داشته و به عنوان عوامل آسیب پذیر کننده برای تعداد زیادی از اختلالات روانشناختی مطرح می باشند، در حالی که مکانیسم های زیربنایی این ارتباط چندان روشن نیست. هدف: هدف مطالعه حاضر تحلیل مسیر اثر سرشت های هیجانی بر نشانه های اختلال سلوک در نوجوانان با بررسی نقش میانجی نشخوار خشم بود. روش : روش این مطالعه، توصیفی از نوع همبستگی بود که به روش مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دوره های اول و دوم متوسطه شهر ارومیه در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بود. تعداد ۲۲۰ نفر به روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب و به پرسشنامه توانایی ها و مشکلات (۲۰۰۳)، مقیاس مرکب سرشت های عاطفی هیجانی (۲۰۱۲) و مقیاس نشخوار خشم (۲۰۰۱) پاسخ دادند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آماره های توصیفی با نرم افزار SPSS نسخه ۲۷ و برای آزمون فرضیات از تحلیل مسیر با نرم افزار SmartPLS نسخه ۳ استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که سرشت های فعال سازی (۰/۰۱>p؛ ۰/۲۱=ß) و حساسیت (۰/۰۱>p؛ ۰/۲۶=ß) اثر مثبت مستقیم و سرشت های کنترل (۰/۰۱>p؛ ۰/۲۹-=ß)، مقابله (۰/۰۱>p؛ ۰/۱۸-=ß) و بازداری (۰/۰۱>p؛ ۰/۱۱-=ß) اثر منفی مستقیمی بر نشانه های سلوک دارند. سرشت های فعال سازی (۰/۰۵>p؛ ۰/۲۱=ß)، بازداری (۰/۰۱>p؛ ۰/۱۱=ß) و حساسیت (۰/۰۱>p؛ ۰/۳۶=ß) اثر مثبت مستقیم ولی سرشت های مقابله (۰/۰۱>p؛ ۰/۴۵-=ß) و کنترل (۰/۰۵>p؛ ۰/۲۸-=ß) اثر منفی مستقیمی بر نشخوار خشم دارند. نتایج اثرات غیرمستقیم نیز نشان داد که نشخوار خشم میانجی روابط سرشت های هیجانی با اختلال سلوک می باشد (۰/۰۵>p). نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که سرشت های فعال سازی و حساسیت عامل خطر و سرشت های کنترل، مقابله و بازداری عامل حفاظتی در برابر اختلال سلوک می باشند و سرشت های هیجانی با واسطه گری نشخوار خشم بر اختلال سلوک اثر می گذارند.

هدف: هدف از مطالعه حاضر بررسی نقش واسطه ای حساسیت انزجاری در رابطه بین ابعاد سرشت با اختلال پانیک بود. روش: طرح پژوهش حاضر از نوع توصیفی همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی دانشجویان دانشگاه ارومیه در نیمسال تحصیلی 1398-1399 بودند که تعداد 377 نفر از آن ها با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب و پرسش نامه های سرشت و منش (کلونینجر، شوراکیک و پرزیبرک، 1993)، حساسیت انزجاری (هیدت 1994) و نشانه های پانیک لیبویتز (1984) را تکمیل کردند. تحلیل داده ها با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری انجام شد. همچنین برای طبقه بندی، پردازش، تحلیل داده ها و بررسی فرضیه های پژوهش از نرم افزار Smart-PLS استفاده شده است. یافته ها: در پژوهش حاضر ضریب مسیر غیرمستقیم بین پاداش وابستگی (01/0p<، 309/0-β=) و پشتکار (01/0p<، 096/0-β=) با اختلال پانیک منفی و در سطح 01/0 معنادار بود. ضریب مسیر غیرمستقیم بین آسیب پرهیزی (01/0p<، 135/0β=) با اختلال پانیک مثبت و در سطح 01/0 معنادار بود. نتیجه گیری: این یافته ها نقش سرشت در ایجاد اختلال پانیک را مورد تأیید قرار می دهد و بیانگر توجه هرچه بیشتر به مبانی زیستی در درمان اختلال پانیک است. همچنین مدل آسیب شناختی پیشنهادی حاضر می تواند به فهم بهتر نقش انزجار در آسیب روانی و اثربخشی درمان های شناختی رفتاری در افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی از جمله اختلال پانیک کمک کند.

بحث درباره حقیقت وجودی یا سرشت انسان و ویژگی های خاص او به عنوان اشرف مخلوقات همواره موردتوجه و اهتمام اندیشمندان و پژوهشگران اسلامی و غیر اسلامی بوده است. واژه هایی که درباره حقیقت وجود انسان به کاررفته است در متون گوناگون متفاوت است، برای نمونه قرآن کریم برای نخستین مرتبه، واژه ی «فطرت» را به کاربرده است و از آفرینش انسان بر سرشت و نهاد پاک سخن گفته شده است. در عهدین نیز سخن از سرشت و نهاد شده است با این تفاوت که در عهدین دو دیدگاه متفاوت درباره سرشت و نهاد انسان به چشم می خورد و ذهن مخاطب را دچار چالش می کند، درجایی صحبت از گناه آلود بودن سرشت انسان ها است و در جای دیگر از سرشت های پاک و ملکوتی انسان سخن می گوید. همچنین در موضوع میل به جاودانگی انسان نیز در تورات تناقضاتی به چشم می خورد. این پژوهش با مراجعه ی مستقیم به قرآن کریم و روایات معصومین و عهدین درصدد بررسی دیدگاه قرآن کریم و روایات به حقیقت وجودی انسان (فطرت) و مقایسه آن با دیدگاه عهدین به ویژه در این خصوص است. در همین راستا، تعریف لغوی و اصطلاحی «فطرت» در منابع اسلامی و نحوه نگاه عهدین به عنوان یکی از منابع غیر اسلامی به این موضوع مورد بررسی قرارگرفته است.

سرشت انسان نحوه وجودی و نوع آفرینش اوست که در قرآن از آن به «فطرت» یاد شده و آیاتی بر وجود آن دلالت دارد. از سوی دیگر برداشتی سطحی از آیاتی همچون آیه شاکله (اسراء: 84)، آیه تقسیم کننده انسان ها به دو گروه مؤمن و کافر در آغاز آفرینش (تغابن: 2)، نیز آیات بیانگر برخی از ویژگی های انسان (همچون جزوع، منوع، ظلوم، جهول، مفسد و خونریز بودن) ممکن است موهم اثبات چنین سرشتی دست کم در گروهی از انسان ها تلقی شود. این پژوهش با هدف دستیابی به دیدگاه قرآن و با روش توصیفی تحلیلی به دلالت شناسی این قبیل آیات و وجه جمع میان آنها سامان یافته و به این نتیجه رسیده که آیات یادشده بیانگر خاستگاه تکوینی چنین صفاتی در انسان نیست و بر این اساس نمی توان از آنها تعدد سرشت آدمیان را اثبات کرد.