معافیت های مالیاتی

یکی از مهمترین وظایف اقتصادی دولت ها، حمایت از اقشار کم درآمد و توزیع عادلانه درآمد است. از ابزارهای توزیع عادلانه تر درآمد می توان معافیت های مالیاتی را نام برد که عمدتاً برای اصلاح توزیع درآمد و کاهش فقر انجام می شود. در کشورهای توسعه یافته معافیت های مالیاتی بر درآمد اشخاص گستردگی و دقت نظر بیشتری دارند که یکی از این موارد معافیت های مالیاتی مربوط به افراد معلول است. مطالعه صورت گرفته نشان می دهد که در اغلب کشورهای توسعه یافته درآمد معلولین و یا سرپرست آنها مورد معافیت ها و یا کسور مالیاتی قرار می گیرد اما در ایران حمایت از معلولین عمدتا در قالب کسر هزینه های معالجه و مراقبت از درآمد مشمول مالیات آنها است. حمایت از جامعه معلولان کشور با هدف ارتقاء سلامت و توانمندسازی آنانیکی از محورهای اصلی سیاست های کلی نظام سلامت است. بر همین اساس در این تحقیق نشان داده می شود که اگر درآمد مشمول مالیات معلولین یا سرپرست آنها جدای از هزینه های درمانی، مورد معافیت مالیاتی قرار گیرد و یا سقف معافیت مالیات حقوق آنها افزایش یابد، در کاهش نابرابری درآمد که یکی از اهداف سیاست های مالیاتی است، مثمر ثمرتر خواهد بود.

امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از امتیازات مالیاتی برای تأثیر گذاری بر اقتصاد منطقه ای استفاده می شود؛ هرچند اغلب سرمایه گذاران اظهار می کنند که این مشوق ها در مقایسه با سایر موانع و مشکلات سرمایه گذاری چندان مهم نیستند. به هرحال، برای سیاستگذاران اقتصادی کشورهای در حال توسعه و حتی توسعه یافته، تعیین شرایط و چارچوب منسجم برای بهره مندی از امتیازات مالیاتی مانند معافیت های مالیاتی و بررسی تأثیر آنها بر سرمایه گذاری، اشتغال و تولید، چالشی جدی است. نظام مالیاتی ایران یکی از معدود نظام های مالی دنیاست که شامل تعداد زیادی از اشکال مشوق های مالیاتی برای طیف وسیعی از مخاطبان است. هدف این مطالعه ارزیابی تأثیر معافیت های مالیاتی موضوع ماده (132) بر اشتغال شهرستان های کمتر توسعه یافته کشور برای دوره زمانی 1387-1375 است. در این مقاله از روش گروه کنترل ترکیبی (SCM) استفاده شده است. در این روش واحدهای کنترل مناسب به صورت سیستماتیک از یک فرایند بهینه یابی می شوند. نتایج نشان می دهند معافیت های مالیاتی موضوع ماده (132) تأثیری بر اشتغال مناطق کمتر توسعه یافته کشور نداشته اند.

مالیات مهمترین منبع تامین مالی هزینه های دولت محسوب می شود. دولت برای ارتقا رشد اقتصادی اقدام به ایجاد مناطق آزاد تجاری کرده است که با ارائه تسهیلات ویژه بتواند رونق اقتصادی را به آن مناطق اعطا کند. یکی از مهمترین ویژگی های مناطق آزاد، معافیت های مالیاتی و تخفیفات گمرکی می باشد. هدف از این معافیت ها ایجاد مناطق امن و توسعه یافته برای فعالیت های اقتصادی که توانایی جذب بالای سرمایه داخلی و خارجی را داشته و قادر به ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی است، می باشد. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر معافیت های مالیاتی بر رشد و توسعه مناطق آزاد تجاری در بازه زمانی 1399 می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شرکت ها و غرفه های واقع در منطقه آزاد تجاری چابهار است که براساس فرمول کوکران نمونه ای به حجم 303 شرکت انتخاب شدند و روش نمونه گیری از نوع تصادفی می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر گردآوری اطلاعات، توصیفی- همبستگی است. روش جمع آوری اطلاعات میدانی و پیمایشی است و جهت جمع آوری داده های تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و مقدار آلفای کرونباخ پرسشنامه 0/951 بدست آمد. در مرحله بعد با استفاده از نرم افزار SPSS آزمون های کلوموگروف اسمیرنوف و رگرسیون ساده بر روی فرضیه های تحقیق صورت گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که بین معافیت های مالیاتی و متغیرهای رشد و توسعه مناطق آزاد تجاری، ورود شرکت ها و سطح اشتغال رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

معافیت های مالیاتی گسترده و بلندمدت در سال های اخیر مانع استفاده حداکثری از ظرفیت های مالیات ستانی از بخش های تولیدی در کشور شده است. همچنین، حجم بالا و همچنین موارد متعدد معافیت مالیاتی در اقتصاد تبعاتی مانند: افزایش تبعیض مالیاتی و تحمیل فشار بیشتر بر فعالیت های غیرمعاف ، کاهش فضای رقابتی، عدم دسترسی مناسب به اطلاعات مالی و اقتصادی فعالیت های معاف، افزایش زمینه های اجتناب و فرار مالیاتی، پراکندگی معافیت های مالیاتی در قوانین مختلف و افزایش درخواست های مکرر در خصوص استفاده از معافیت های مالیاتی را به همراه داشته است. لذا، اهمیت بازنگری در معافیت های مالیاتی موجود اهمیت وافری دارد. از این رو، ضمن پیشنهاد به بررسی لزوم یا عدم لزوم استمرار معافیت های مالیاتی؛ کاهش دامنه معافیت های مالیاتی، طراحی مالیات ها در جهت افزایش کارایی اقتصاد، کوتاه مدت بودن معافیت های مالیاتی و حذف تدریجی آن و شفافیت و صریح بودن قوانین مالیاتی، پیشنهاد می شوند.

مالیات به عنوان یکی از مهم ترین منابع درآمدی دولت، همواره در برنامه های توسعه، جایگاه ویژه ای داشته است. اعطای تخفیف مالیاتی برای سرمایه گذاری هایی است که به تولید، ارزآوری و استقرار تولیدکنندگان در مناطق محروم، کمک نماید. دولت با برقراری سیاست حمایت از سرمایه گذاران و فعالان اقتصادی مناطق مورد نظر، زمینه را برای انتقال سرمایه به مناطق مذکور فراهم می کند. معافیت های مالیاتی از دلایل اصلی رشد و توسعه مناطق آزاد تجاری می باشد. لذا در مطالعه حاضر به بررسی ارتباط بین معافیت های مالیاتی و میزان سرمایه گذاری در منطقه آزاد تجاری چابهار پرداخته شده است. تحقیق به لحاظ هدف از نوع مطالعات کاربردی و به لحاظ روش تحقیق از نوع مطالعات توصیفی- پیمایشی می باشد. از بین کلیه شرکت ها و غرفه های واقع در منطقه آزاد تجاری چابهار، تعداد 303 شرکت طبق فرمول کوکران و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج نشان می دهد که بین معافیت های مالیاتی و میزان سرمایه گذاری ارتباط معناداری وجود دارد.

نوآوری به طور گسترده ای به عنوان یکی از مکانیسم های کلیدی برای شرکت ها برای حفظ و هدایت رشد کسب و کار در نظر گرفته می شود. مالیات نیز برای شرکتها یک بار مالی محسوب میشود اما در قانون مالیاتهای مستقیم همواره مشوقها و معافیتهایی برای عملکرد شرکتها در نظرگرفته می شود. هدف این تحقیق تبیین رابطه بین معافیتهای مالیاتی و نوآوری شرکت می باشد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش علی همبستگی می باشد. جامعه آماری تحقیق کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال 1400 بوده است که از طریق نمونه گیری حذف سیستماتیک در مجموع 450 شرکت مورد مطالعه قرار گرفتند. برای اندازه گیری نوآوری شرکت از پرسشنامه استفاده شد که تعداد 450 پرسشنامه برای مدیران ارشد شرکت ارسال گردید و در نهایت 396 پرسشنامه دریافت و مورد تحلیل قرار گرفت. متغیر وابسته تحقیق نوآوری شرکت شامل نوآوری محصول و نوآوری پردازش و متغیر مستقل آن معافیتهای مالیاتی می باشد. برای آزمون فرضیه های تحقیق از مدل رگرسیون تعمیم یافته استفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد که بین معافیتهای مالیاتی و نوآوری محصول رابطه معنی داری وجود ندارد اما بین معافیتهای مالیاتی و نوآوری پردازش رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بنابراین افزایش معافیتهای مالیاتی موجب ایجاد ایده ها و فرآیندهای جدید برای تولید محصول خواهد شد.

به طور کلی معماری نظام مالیاتی باید به گونه ای باشد که منجر به افزایش درآمد دولت و کاهش استقراض برای تامین مخارج گردد و از سوی دیگر کارگزاران اقتصادی را برای فعالیت بی انگیزه ننماید. معافیت مالیاتی به معنای خروج قانونی برخی از منابع درآمدی و سرمایه ای از شمول پرداخت موقت و غیردائمی مالیات است که عمدتاً به عنوان روشی در جهت اعمال سیاست های حمایتی دولت اعمال می گردد. دولت ها با استفاده از معافیت مالیاتی سعی می کنند نقدینگی جامعه را به سمت طرح-های پرریسک، عام المنفعه و یا کم بازده جهت دهی نمایند. کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی که یکی از راهبردهای ایجاد توسعه و رشد اقتصادی پایدار محسوب می شود، مستلزم انجام برخی اصلاحات در ساختار غیرکارآمد نظام مالیاتی است. موثرترین استراتژی جهت ترقی پایدار سرمایه گذاری، فراهم نمودن چارچوب قانونی و مقرراتی شفاف و باثبات نظام مالیاتی است که در آن معافیت ها و مشوق های مالیاتی مشخص و کارآمد باشند. سه ویژگی معافیت های مالیاتی کارآمد عبارتند از هدفمند بودن، مشروط بودن و غیردائمی بودن. لذا حجم بالا و موارد متعدد معافیت های مالیاتی در اقتصاد کشور از یک سو و ناکارآمدی فعالیت های اقتصادی در بخش های مختلف از جمله کشاورزی از سوی دیگر، سبب بوجود آمدن برخی از چالش ها در اقتصاد شده است که از جمله می توان به کاهش درآمدهای مالیاتی دولت؛ عدم دسترسی مناسب به اطلاعات مالی و اقتصادی فعالیت های معاف از مالیات؛ افزایش زمینه اجتناب و فرار از مالیات؛ پراکندگی معافیت های مالیاتی در قوانین مختلف و افزایش درخواست مکرر در خصوص استفاده و یا تمدید معافیت های مالیاتی شده است. در این پژوهش ضمن بررسی مفاهیم معافیت های مالیاتی، انواع معافیت های مالیاتی مصوب در قوانین و مقررات را شناسایی و پیشنهاداتی برای ساماندهی آن ارائه می گردد.