حزب توده ایران

اگرچه جریان اسلامگرای سراسرگسترش یابنده تحت رهبری امام خمینی در شکل گیری و پیروزی نهایی انقلاب ایران، در سال های 1356-1357، نقش تعیین کننده و درجه اولی ایفا کرد؛ اما انقلاب ایران، از حضور و مشارکت، هرچند کمتر محسوس، سه جریان موسوم به ملی گرای لیبرال، چپ و التقاطی نیز متأثر بود. حزب توده ایران، مهم ترین تشکل سیاسی جریان چپ، به رغم حضور کم رنگ در تحولات دوره انقلاب، پس از پیروزی انقلاب، کوشید، در عرصه سیاسی و اجتماعی کشور، موقعیت خود را تقویت و تحکیم بخشد. هدف این مقاله مطالعه سیاست ها و شیوه های مواجهه حزب توده ایران (در فاصله همه پرسی تعیین نوع نظام تا رفراندوم قانون اساسی)، با نظام نوپای جمهوری اسلامی و جریان های سیاسی رقیب، برای تقویت و تحکیم موقعیت خود در عرصه سیاسی و اجتماعی است. روش تحقیق مقاله بررسی تاریخی موضوع مورد مطالعه با بهره گیری از الگو یا تکنیک ردیابی فرآیند است.یافته های تحقیق نشان می دهد، حزب توده ایران، در راستای نیل به اهداف سیاسی خود، مصلحت اندیشانه، تلاش می کرد، با برجسته سازی وکانونی نمودن رویکرد ضدامپریالیستی و آمریکاستیزانه انقلاب و نظام جمهوری اسلامی، تلقی کمابیش همسانی از اهداف انقلابی خود با جریان اسلامگرای تحت رهبری امام به نمایش بگذارد؛ و در همان حال، نسبت به جریان ملی گرای لیبرال و دیگر احزاب و گروه های سیاسی چپ رقیب، که برخلاف آن حزب، عموماً گرایشات ضدشوروی داشتند (به مثابه جریان های ناهمسازگرا با اهداف انقلاب ایران)، موضعی مخالف و بلکه خصمانه اتخاذ کند.

  اعضای فارسی زبان آن در حال افزایش می باشند و جوانان در حال استفاده ی روز افزون از آن به عنوان بستری برای طی کردن فرآیند اجتماعی شدن و ارتباط بر قرار کردن، هستند. به تازگی، تغییراتی در شیوه های زبانی این نسل جوان به صورت لفاظی های رکیک جنسی مشاهده شده است. این موضوع حتی در برخی از سپهر ها و اماکن عمومی نیز به راحتی قابل مشاهده است. در پژوهش حاضر شبکه ی اجتماعی توییتر و بخش مورد استفاده از آن توسط فارسی زبانان مورد پایش قرار گرفته است. هدف این پایش حصول پاسخ برای این پرسش است که آیا با توجه به سابقه ی ادبی محافظه کار ایران و میراث ادبی بسیار عظیم آن، چنین تغییرات نا گهانی در ساختار های زبان شناختی عینی و واقعی هستند؟ آیا هیچ جنبش هوییت خواهی پشت این تغییرات نا گهانی میان ایرانیان و فارسی زبانان وجود دارد یا خیر؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ به سوالات قبل، ویژگی ها و مشخصه ی چنین پدیده ای چیست؟برای نیل به این هدف، رویکرد زبان شناسی اجتماعی در سایه ی انسان شناسی و قوم نگاری مورد استفاده قرار گرفته است تا این رویداد مورد بررسی قرار قرار گیرد. روش کیفی «تحلیل محتوا» برای تجزیه و تحلیل توزیع ها و فراوانی و کمیت این توهین های جنسی در توییتر فارسی به کار گرفته شده است. توییت های مورد بررسی، توییت های فارسی زبانی هستند که توسط کار بران ایرانی توییتر در این بستر قرار گرفته اند.محور اصلی این پژوهش، ارائه ی فرضیه ای مبنی بر ظهور هویت یا هویت های اجتماعی جدیدی در میان ایرانیان است که چنین «ضد-زبان» یا «ضد- گفتماتی» به عنوان نشانه ی حکایت گر آن مطرح می باشد.

حزب توده در 10 مهر 1320 تأسیس شد. فعالیت گسترده این حزب در میان گروه های اجتماعی ، حکومت را وادار به کنترل آن نمود. تبعید یکی از ابزارهای حکومت برای کنترل اعضا و هواداران حزب توده بود. شناخت گروه های اجتماعی، تبعیدگاه ها و نیزمیزان تأثیر استفاده از کیفر تبعید بر عملکرد این افراد، هدف این پژوهش است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با کمک اسناد و منابع اصلی در پی پاسخگویی به این پرسش است که آیا استفاده از کیفر تبعید برای مجازات توده ای ها در دوره پهلوی دوم مؤثر بوده و توانسته آنان را از فعالیت به نفع حزب توده در تبعیدگاه و پس از آزادی از تبعید بازدارد؟ یافته ها نشان می دهد تبعیدیان حزب توده در اتفاقات تبعیدگاه مانند انتخابات و رویدادهای کشور از خود واکنش نشان دادند. تنظیم زندگی بر اساس تشکیلات، مطالعه و ترجمه، تحصیل مکاتبه ای، فشار سازمان یافته (اعتصاب) برای رسیدن به خواسته های خود و ارتقای آن از مسائل معیشتی به خواسته های حزبی و جلب سایر گروه های اجتماعی مانند دانشجویان و روزنامه نگاران نشان می دهد که تبعیدیان حزب توده، کنش سیاسی خود را ادامه دادند. تبعید این افراد باعث گسترش فعالیت های حزب توده در سراسر کشور و به ویژه در تبعیدگاه ها گردید. تبعید کارگران و رده های پایین حزب توده باعث ارتقای جایگاه آنان پس از پایان تبعید شد. دولت با تأمین معاش شان سعی کرد تا آنان، دست از کنش سیاسی بردارند اما ادامه یافتن فعالیت سیاسی این تبعیدیان چه در تبعیدگاه و چه پس از آزادی در زادگاهشان، نشان از عدم اثرگذاری کیفر تبعید در تغییر رویکرد آنان دارد.

دهه 1320، هم زمان با تبعید رضاشاه از ایران، با گشایش فضای فرهنگی سیاسی کشور آغاز می شود. حزب توده قدرت بیشتری می یابد. اما، قدرتِ حزبْ مدیون حضور نیروهای شوروی در ایران، طی جنگ جهانی دوم، است. این پرسش برای اعضا و هواداران مطرح می شود که پس از خروج نیروهای شوروی از ایران برای حزب و اعضا و هواداران حزب چه اتفاقی می افتد؟ در نتیجه، برای در دست گرفتن قدرت و سرنگونی رژیم شاه، در میان آنان درخواست اقدام و عمل فوری شدت می گیرد. حزب از عمل امتناع می کند و اعضا و هواداران را به بردباری و صبر دعوت می کند. ابراهیم گلستان، در مجموعه داستان آذر، ماه آخر پاییز، به شکلی هنری، این پاسخ حزب را مجسم کرده است. این مطالعه، با استفاده از نظریه بازتاب، بر آن است تا روشن کند شرایط و انتظارات این دوره، به ویژه اعضا و هواداران، چگونه در این اثر بازتاب یافته است؟ پاسخ این انتظارات چه بوده است؟ و این پاسخ تا چه حد به پاسخ حزب نزدیک یا از آن دور بوده است؟ ادعای مطالعه حاضر این است که، به رغم اینکه نویسنده آشکارا از سبک های روایتی مدرن بهره جسته است، همچنان در همان قالب های مرسوم مکتب رئالیسم سوسیالیستی، مکتب رسمی ادبیات و هنر اتحاد جماهیر شوروی، عمل می کند و تا حد بسیار زیادی به پاسخ های حزب و انتظارات اعضا و هواداران خود مشروعیتی ایدئولوژیک می بخشد.

جزیره خارک در عصر حکومت محمدرضا پهلوی میزبان تبعیدیانی از حزب توده ایران بود. جریانی که به نوعی منسجم ترین تشکل سیاسی کشور به شمار می رفت. عمده آنها زندگی در یک محیط جزیره ای با حداقل امکانات و شرایط طبیعیِ طاقت فرسا را تاکنون تجربه نکرده بودند. بدین ترتیب زندگی آنها با سابقه ای از فعالیت سیاسی ضد رژیم حاکم، با چالش هایی مواجه بود. این پژوهش درپی آن است تا ضمن بررسی چالش های تبعیدیان حزب توده در چارچوب شرایط طبیعی - امنیتی جزیره خارک در فاصله سال های 1327 تا 1337 ه .ش. اقداماتشان برای غلبه بر آن چالش ها را تبیین نماید. بنابراین پرسش پژوهش پیش رو این است که: زندگی تبعیدیان حزب توده ایران در جزیره خارک بین سال های 1327 تا 1337 ه .ش. تحت تأثیر چه عواملی بوده و آنها چه اقداماتی برای غلبه بر چالش های خود انجام دادند؟ این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، اسناد آرشیوی، نشریات و داده های مبتنی بر تاریخ شفاهی انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد زندگی تبعیدیان وابسته به حزب توده در جزیره خارک در زمان مذکور آمیزه ای از تمامی محرومیت های جغرافیایی جزیره و محدودیت های تأمینی و تأدیبی بود. اما آنها توانسته بودند با بهره گیری از تنوع قابلیت های تخصصی خود، کادرسازی و تقسیم مسئولیت ها و تعامل با جامعه کوچک بومیان خارک، بر مشکلات خود فائق آیند و تا حدودی از محدودیت های خود در تبعیدگاهی امنیتی بکاهند و محیط جزیره را برای ادامه حیات خود مناسب تر کنند.