دیپلماسی توئیتری

ایالات متحده آمریکا همواره در سیاست خارجی خود در قبال جمهوری اسلامی ایران از ابزار دیپلماسی عمومی به صورت «راهبردی» استفاده کرده است اما به دلایلی ازجمله نداشتن رابطه دیپلماتیک سنتی با ایران و لزوم داشتن ابزاری برای مدیریت افکار عمومی و جمع آوری اطلاعات از داخل ایران، در سال های ریاست جمهوری باراک اوباما توجه ویژه ای به «دیپلماسی دیجیتال» و «شبکه های اجتماعی» ایجاد شد. استفاده از دیپلماسی دیجیتال و به طور خاص دیپلماسی توئیتر ی (توئیپلماسی) به عنوان ابزاری کارآمد برای سیاست خارجی آمریکا در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما و وزارت خارجه هیلاری کلینتون شدت گرفت و به نقش آفرینی مؤثر در انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 در ایران با استفاده از توئیتر ، فیس بوک و یوتیوب و بعدازآن منجر شد. ازاین رو، سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که چگونه وزارت خارجه آمریکا از دیپلماسی دیجیتال برای تأثیرگذاری بر ایران در دوران ریاست جمهوری اوباما بهره برده است؟ در پاسخ با استفاده از روش تبیینی، این فرضیه بررسی می گردد که وزارت خارجه آمریکا در چارچوب دیپلماسی دیجیتال با استفاده از توئیتر و ظرفیت های آن برای به خیابان کشاندن و سازمان دهی معترضین به نتیجه انتخابات، جمع آوری اطلاعات از داخل ایران و انتشار تحلیل های هدفمند و اشاعه ایران هراسی در مقیاس جهانی به مدیریت جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.

عرصه دیپلماسی در سطح جهان شاهد ورود ابزارهای تازه ای برای تعاملات دیپلماتیک است. بعبارتی ورود تکنولوژی بویژه تکنولوژی-های ارتباط جمعی همچون توئیتر، نوع تازه ای از روند دیپلماتیک را به نمایش گذاشته است. توئیتر به صحنه حمله، نقد و اظهارنظرهای فعالان و سیاستمداران به مسائل مختلف سیاسی و جهانی تبدیل شده که اثرات متقابلی را هم می گذارد. این نوع روش دیپلماسی با عنوان «تئودیپلماسی» بوجود آمده که تا اوایل سال ۲۰۱۹ تعداد 193 کشور رسمی عضو سازمان ملل متحد از این نوع در روند دیپلماتیک استفاده می کردند؛ در همین راستا این پژوهش به بررسی دیپلماسی توئیتری ریاست جمهوری ترامپ پرداخته است. پرسش اصلی این است که ترامپ چگونه و با چه روایتی دیپلماسی خود را در شبکه اجتماعی توئیتر عرضه می نماید؟ یافته های پژوهش نشان می دهد قوانین و قراردادهای زبان دیپلماتیک نیازمند زبانی مودب، سازنده و مثبت، ملایم و مبهم است. زبان ترامپ در توییتر مودبانه، سازنده و مثبت و مبهم نیست، اگرچه اغلب غیرهیجانی است. برای پاسخ به پرسش های پژوهش و رسیدن به اهداف مورد نظر، از روش های دیجیتالی تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان با دو تکنیک مقوله ای و ارزیابی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش مجموع توییت های صفحات توییتر رئیس جمهور آمریکا (ترامپ) در سال های 2017-2019 میلادی است.

ت توئیتر به ابزاری جدید برای امور دیپلماتیک و روابط بین الملل تبدیل شده است، و استفاده از این ابزار برای کشورها در راستای اعمال قدرت نرم در محیط بین الملل و بعنوان نوعی دیپلماسی رسانه ای دیجیتال، بسیار جای بررسی و تحلیل دارد. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته،"چگونگی عملکرد و کارکرد دیپلماسی توییتری دو کشور ایران و آمریکا" و هدف تحقیق مطالعه کارکرد دیپلماسی توئیتری بعنوان ابزار دیپلماسی رسانه ای و شناخت نقش توئیتر در انتقال مؤثر پیامهای سیاسی؛با بررسی پیام های توئیتری رییس جمهور سابق آمریکا و وزیرامورخارجه سابق ایران می باشد. چگونگی بهره برداری از توییتر برای پیشبرد مقاصد و اهداف و تامین منافع ملی دو کشور ، شناخت دیپلماسی رسانه ای و بررسی نحوه بازنمایی سیاست خارجی،و در نهایت شباهت ها و تفاوت های دیپلماسی توییتری دو کشور ایران و آمریکا، مواردی است که با کنکاش در محتوای پیام های توئیتری این دو مقام، و ازطریق روش تحلیل مضمون بررسی گردید. بازنمایی خود و دیگری،اعتبارسازی واعتبارزدایی برای خود و دیگری؛ محورهای اصلی کاربرد دیپلماسی توییتری ایران و آمریکا بوده است و در شرایط فقدان دیپلماسی رسمی بین دو کشور،کلیدی ترین ابزار برای بازتولید قدرت نرم و فرصتی برای دیپلماسی هردو کشور محسوب می شود.

فرایند تحول دیجیتالی و گسترش نقش رسانه های ارتباطی- اجتماعی، باعث تحول عمیق در محیط اجراء و هدایت دیپلماسی و نحوه ارتباط و تعامل آن با مخاطبین شده است. در واقع، رسانه های ارتباطی- اجتماعی به یکی از ابزارهای اصلی دیپلماسی در هدایت الگوریتمی اطلاعات، تولید محتوی مخاطب محور و رقابت با روایت هاو داستان های رقیب به منظور شکل دهی و جلب حمایت افکار عمومی تبدیل شده اند. در پاسخ به این سئوال که مهمترین پیامدهای رسانه های ارتباطی- اجتماعی بر دیپلماسی چیست؟ و موثرترین روش جهت افزایش کارامدی آن در استفاده از این رسانه هاکدام است؟ ادعای نویسنده این است که موفقیت دیپلماسی، منوط به درک درست فضای آن لاین، ظرفیت سازی نهادی و طراحی راهبرد دیپلماسی دیجیتالی است. حرکت از مدل انفعالی و یکسویه انتشار اطلاعات به سمت مدل تولید دانش و مشارکت در ساخت معانی و تعامل فعال با مخاطبین، زمینه تبدیل برون دادهای دیپلماسی دیجیتالی به بروندادهای محسوس در سیاست خارجی را تسهیل می کند.

رشد و توسعه فناوری های ارتباطی در سال های اخیر سبب شده شبکه های اجتماعی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شوند و استفاده از این شبکه ها در راستای دیپلماسی عمومی و سایبر دیپلماسی افزایش پیدا کند. در این میان، توییتر به عنوان یکی از مهم ترین شبکه های اجتماعی موجود، به بستری مهم برای اجرای دیپلماسی عمومی تبدیل شده و پژوهش حاضر در تلاش است با معرفی دو شاخص نزدیکی به ساختار افقی شبکه های اجتماعی و استفاده از ظرفیت شبکه اجتماعی به منظور شبکه سازی، به بررسی و مقایسه عملکرد دو حساب کاربری سفیر چین در تهران و حساب کاربری وزارت امور خارجه آمریکا- فارسی، به عنوان نماد دیپلماسی توییتری دو کشور پیشرو در حوزه دیپلماسی عمومی و سایبر دیپلماسی، در قبال جمهوری اسلامی ایران بر پایه شاخص های تعریف شده و تحلیل داده های جمع آوری شده از شبکه اجتماعی توییتر بپردازد. بر مبنای پژوهش انجام شده ذیل شاخص نخست، میزان محافظه کاری و اعمال قدرت ساختار عمودی بر حساب کاربری وزارت خارجه آمریکا- فارسی در مقایسه با حساب کاربری سفیر چین در تهران کمتر بوده و در دیگر سو، عملکرد حساب کاربری سفیر چین در تهران در مقایسه با حساب کاربری وزارت خارجه آمریکا- فارسی در استفاده از قابلیت شبکه اجتماعی توییتر برای ایجاد ارتباط دو سویه از طریق رپیلای، مطلوب تر بوده است. در خصوص شاخص دوم نیز حساب کاربری سفیر چین در تهران هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی، عملکرد بهتری در استفاده از ظرفیت شبکه اجتماعی توییتر برای شبکه سازی در مقایسه با حساب کاربری وزارت خارجه آمریکا- فارسی داشته است.