مطالب مرتبط با کلیدواژه

استجابت


۱.

تحلیل فلسفی رابطه قضا و قدر با مسأله استجابت دعا از نظر ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ 113 - 135

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا دعا قضا و قدر استجابت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۳ تعداد دانلود : ۴۲۹
یکی از مفاهیم عمیق در ادیان توحیدی و اسلامی، فرهنگ دعا و نیایش است. اگر حقیقت دعا و استجابت آن به خوبی تبیین نگردد، ابهاماتی با برخی مباحث کلامی همانند پذیرش نظام قضا و قدر الهی به دنبال خواهد داشت. در پژوهش حاضر با رهیافتی فلسفی-عقلانی بر مساله استجابت دعا در حکمت متعالیه، یکی از ابهامات اساسی یعنی رابطه استجابت دعا و نظام قضا و قدر را مورد بررسی قرار دادیم. در این مقاله سعی نمودیم تا در تحلیل و تبیین مساله استجابت دعا و رابطه آن با نظام قضا و قدر، رویکرد هستی شناسی ملاصدرا به عالم هستی و مراتب سیر وجودی و معرفتی ایشان را نیز لحاظ نماییم. پرسش اساسی این جستار عبارت است از "بر اساس مبانی فکری ملاصدرا چه نسبتی میان نظام قضا و قدر الهی و مساله استجابت دعا برقرار است؟" برخی از نکاتی که در این پژوهش بدان دست یافتیم عبارت است از این که استجابت دعا نه تنها با نظام قضا و قدر الهی در تناقض نبوده بلکه به عنوان بخشی از این نظام، به منزله اسباب و وسایطی است که سبب وصول داعی به مقصد می گردد. لذا هر چند برخی علل و روابط مبهم و ناشناخته ای در تحقق مطلوب و استجابت دعا موجود می باشد، اما دعا و استجابت آن خارج از نظام علی معلولی عالم که در راستای همان قضا و قدر الهی است، نمی باشد و نوعی وحدت میان علت استجابت دعا و قضا وقدر برقرار است.
۲.

مفهوم شناسی «شفاعت» از منظر آیات و روایات و تحلیل دیدگاه علامه طباطبائی (با تکیه بر المیزان) و برخی از متفکران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال هشتم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 7 - 30

کلیدواژه‌ها: شفاعت دعا استجابت مغفرت آیات قرآن روایات اهل بیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۳ تعداد دانلود : ۴۴۴
«شفاعت» به معنی «واسطه گری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقه های گوناگون اسلامی بوده است. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی می شود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سوره بقره، شفاعت زر و زور را در دستگاه الهی مردود اعلان فرموده است، لیکن در بسیاری از آیات، به ویژه آیه 44 سوره زمر، به صحت شفاعت تصریح نموده است و آن را منحصر به خداوند و کار گزاران او می داند. در این جستار، نویسنده نخست مفهوم شناسی شفاعت را از منظر آیات و روایات تبیین نموده، آنگاه دیدگاه علامه طباطبائی و برخی از متفکران اسلامی دیگر را به روش تحلیلی بررسی نموده است.
۳.

محرومان از اجابت دعا بر اساس روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 87 - 110

کلیدواژه‌ها: دعا استجابت روایات قرآن محرومیت از اجابت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۲۷۸
دعا یکی از اسباب معنوی در عالم است، اما گاهی در اجابت آن موانعی ایجاد می شود و عده ای از اجابت دعایشان محروم می گردند. مقاله حاضر با روشی توصیفی-تطبیقی روایات مربوط به عدم اجابت دعا را بررسی کرده است. این روایات گروهی از افراد را نام می برد که دعایشان مورد اجابت قرار نمی گیرد؛ که عبارتند از: عریف (والی حکومت)، عشار(گیرنده مالیات)، داروغه، صاحب طبل و طنبور، شاعر، کسی که زنش را نفرین می کند در حالی که می تواند او را طلاق دهد، فردی که همسایه اش را نفرین می کند در حالی که می تواند خانه اش را تغییر دهد، فردی که پولش را بدون گرفتن شاهد قرض داده و پولش را خورده اند، کسی که بدون تلاش از خدا روزی می خواهد، کسی که در قطع رحم و علیه والدینش دعا کند. علت های عدم اجابت دعا نیز در روایات دیگری آمده است، که با انطباق آن علت ها با روایات مورد بحث، علت استثناء شدن این افراد مشخص می گردد؛ که شامل ظلم، تنبلی و تخلف این افراد از عوامل الهی است. این ها تنها نمونه ای از مصادیق فراوانی هستند که دعایشان مستجاب نمی شود و علاوه بر این ها می توان مصادیق دیگری نیز برای این گروه ذکر کرد.
۴.

استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلت گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فلسفه دین سال هجدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۷) 221 - 242

کلیدواژه‌ها: استجابت اراده اعتدال تأثیرپذیری دعا فضیلت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۱ تعداد دانلود : ۴۴۴
در خصوص استجابت دعا یک تصور عرفی وجود دارد و آن اینکه خداوند از دعای بندگان متأثر می شود و با تغییر اراده خود در عالم تصرف کرده و دعا را اجابت می کند. آیا به واقع، دعای ما موجب تغییر در اراده الهی می شود؟ در این مقاله، ضمن تبیین پنج پاسخ ممکن به این مسئله در اندیشه اسلامی شیعی، تلاش شده تا تبیین موجه تری از پاسخ این مسئله در ساختار اخلاق فضیلت جست وجو شود. پاسخ نخست متعلق به ابن سیناست که دعا را از مقدرات الهی می داند؛ پاسخ دوم را صدرالمتألهین بیان کرده که تأثیرپذیری را به واسطه های فیض الهی نسبت داده است. پاسخ سوم را می توان در قالب تفکیک صفات ذات از صفات فعل جست وجو کرد. پاسخ چهارم را کسانی دنبال می کنند که فرایند استجابت دعا را سرّ قدر می دانند. پاسخ پنجم از سوی عرفا، استجابت را به تجلی الهی گره زده است. اما پاسخ مدنظر مطابق تقریر دینی از اخلاق فضیلت، این است که در فرایند استجابت، تغیر و انفعال در مدعو رخ نمی دهد، بلکه در داعی محقق می شود. ذات و اراده مدعو ثابت است و فیضیان وجودیِ خداوند همواره جاری است. ازاین رو به هر اندازه که داعی مهذب تر شود، سنخیت وجودی بیشتری با مدعو می یابد و اراده او همراستا با خدا خواهد شد، قدرت او بر تصرف در تکوین بیشتر می شود و طلب او به اجابت نزدیک تر خواهد شد. هر اندازه انسان از معرفت و حکمت حقیقی و از نفسی پالوده و مهذب برخوردار شده باشد، به همان اندازه سخنش در ملکوت شنیده خواهد شد و دعا و طلب مبتنی بر اراده و خواسته اصیل او محقق خواهد شد.
۵.

دعا از دیدگاه قرآن و حدیث

نویسنده:
منبع: تأمل سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 37 - 48

کلیدواژه‌ها: دعا استجابت موانع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۵۱۵
دعا و نیایش یکی از مباحثی است که به شکلی غریزی در وجود انسان قرار داده شده است. حالت و فعلی است که انسان توسط آن، از وجود محدود و مادی خود فراتر رفته و ارتباطی نزدیک و صمیمانه با وجودی نامحدود و فراتر از هر زمان و مکان و فارغ از هر قید و بندی، را برقرار میکند.در چنین حالتى، گاهى انسان به سراغ بهترین دوست مى رود تا با او راز دل گوید. در هر حال، تنها راه درمان و آرامش، انس با محبوب و باز کردن سفره دل نزد معشوق است، یعنی رابطه بین خلق و خالق است.این تحقیق دارای یک مقدمه و چهار فصل میباشد که به صورت کتابخانه ای توصیفی تهیه گردیده است ،که پس از ذکر مقدمه و مطالبی چند در مورد دعا ، اهمیّت ، فضیلت دعا ، آداب شرایط دعا و موانع استجابت دعا توضیح داده شده است.
۶.

اجابت دعا در اندیشه ی ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال اول پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 82 - 96

کلیدواژه‌ها: ابن سینا دعا استجابت مبادی عالیه نفس انسان قضا و قدر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۸
ابن سینا از بزرگ ترین حکمای مسلمان در عین توجه تام به عقل و برهان، به شریعت مقدس نیز التفات ویژه ای دارد. او گذشته از مسائل اعتقادی، به تبیین حقیقت بسیاری از فروعات، اعمال و مناسک دینی هم پرداخته است. یکی از این مناسک و آداب دینی، دعا است و از جمله بحث های فلسفی در حوزه دعاپژوهی، مسئله استجابت دعا است. این که حق تعالی و مبادی عالیه که مجرد تام هستند، چگونه با دعای انسان مضطر به خواسته او لبیک می گویند، به طوری که با عدم انفعال آنها سازگار باشد از جمله این مسائل است. از ابن سینا در مسئله اجابت، سه نظر باقی مانده است که به ظاهر متعارض و ناسازگارند، اما با دقت در آنها می توان آنها را سه جزء از یک نظریه جامع دانست. در این مقاله، با محوریت آرای شیخ الرئیس به تبیین مسئله اجابت، حقیقت دعا، سازگاری اجابت با عدم انفعال مبادی عالیه و نیز سازگاری دعا با قضا و قدر الهی پرداخته می شود.
۷.

رابطه دعا با اصل علیت

نویسنده:
منبع: کلام حکمت سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰ 117 - 134

کلیدواژه‌ها: دعا و نظام تکوین اجابت استجابت علیت نظام تکوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۱۱۷
پژوهش حاضر، رابطه دعا با اصل علیت را بررسی می کند. هدف از مسئله این است که تبیینی فلسفی-کلامی از دعا صورت گیرد و تاحدودی ابهامات مربوط به شیوه تأثیرگذاری دعا در نظام هستی رفع و فرهنگ دعا که آموزه ای دینی است شفاف سازی شود؛ زیرا درمیان حکما، نخستین بار ابن سینا به طور جدی و مدون برای تبیین دعا و شیوه تأثیرگذاری آن در نظام هستی تلاش کرد. پژوهش حاضر از منابع دست اول کتابخانه ای استفاده کرده است و با روشی تبیینی-تحلیلی، مسئله دعا و اصل علیت را یررسی می کند. با تبیین رابطه دعا با اصل علیت این نتیجه حاصل شد که دعا با اصل علیت منافات ندارد، بلکه خود، علتى فراطبیعی در سلسله علت ها و معلول هاست که نقش مقتضی یا جزء علت را در تحقق پدیده ها ایفا می کند. بنابراین، دعا از بعد عقلی نیز قابل پذیرش است.
۸.

تأملی در ماهیت دعای ملحون و بررسی سرّ عدم تعالی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 181 - 198

کلیدواژه‌ها: دعا ملحون استجابت نفس علت اعدادی نظام تکوین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۷۶
مسئله اصلی این پژوهش تأثیر وضعی و تکوینی الفاظ و کلمات در نظام هستی با تمرکز بر مسئله استجابت دعای ملحون است. دعای ملحون دعایی است که با الفاظ غلط و اِعراب ناصحیح ادا می شود که طبق روایتی از امام جواد علیه السّلام، چنین دعایی بالا نمی رود. یافته اصلی این پژوهش – که از نوع پژوهش های کتابخانه ای و اسنادی و به شیوه تحلیل عقلی و منطقیِ داده ها به نگارش در آمده – آن است که استجابت دعا اثر نفس انسانی است که به اذن الهی در نظام تکوین اثرگذار است. نفسی که با ابراز فقر،  به مبدأ هستی متصل می شود، از قدرت آن مبدأ در اثرگذاری بر امور مختلف بهره مند می شود. از آنجا که حقیقت نفس به قدرت الهی متصل شده، تمام آثار و تجلیات نفس دعاکننده هم مانند کلمات، حالت خضوع، بکاء یا تباکی در اشتداد ظهور قدرت الهی در آن مؤثر است؛ همان طور که اجتماع دعاکنندگان و تکرار دعا نیز بر ظهور این قدرت می افزاید. الفاظ و کلمات و نیز اموری مانند زمان مناسب، مکان شریف و غیره اثر اِعدادی بر نفس دارند؛ یعنی نفس را برای تأثیرگذاری در نظام تکوین آماده می کنند نه این که الفاظ و کلمات علتِ فاعلی در استجابت دعا باشند، بنابراین دعای ملحون نمی تواند مانع استجابت دعا باشد. در این پژوهش به برخی از توجیهاتی که از کلام امام جواد (ع) شده است، پرداخته و جهات ضعف آن ها تبیین شده است.
۹.

اثبات افضلیت پیامبر اکرم (ص) نسبت به سایر انبیاء با استفاده از دعاهای قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 60 - 78

کلیدواژه‌ها: دعا استجابت پیامبر اکرم آیات قرآن دعاهای پیامبران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰ تعداد دانلود : ۷
بر اساس تعالیم اسلامی، پیامبران الهی از آن جهت که در بالاترین مراتب کمال انسانی قرار دارند از خدای متعال جز خیر و خوبی مسئلت ندارند، هم چنین از آنجا که آن بزرگواران معصوم هستند، نه گناه و معصیت را تصور می کنند و نه در عمل کاری بر خلاف دستور و اذن باری تعالی انجام می دهند. از طرف دیگر با توجه به عنایت و توجه خاص خداوند رحیم نسبت به آن ها، اکثر دعاها و درخواست هایشان جز در موارد اندکی که  مصلحت نبوده است، محقق شده اند. هم چنین از آنجا که مراتب فضیلت و کمال آن ها یکسان نیست و برخی از آن ها بر برخی دیگر برتری دارند، میزان خیرهای محقق شده در خصوص آن ها متفاوت است. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی – توصیفی و با بررسی آیات مربوط به دعاها و درخواست های انبیاء و اولیاء الهی، سعی شده است که میزان تحقق این دعاها در خصوص پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت پاک او که در بالاترین مراتب کمال قرار دارند، بررسی گردد. نتیجه به دست آمده از این بررسی ها این است که این دعاها در خصوص پیامبر اکرم (ص) به نحو اکمل و اتمّ اجابت شده اند و این بیانگر افضلیت آن حضرت نسبت به سایر پیامبران است.
۱۰.

بررسی ادعای وقوع بداء در استجابت دعای حضرت زکریا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 79 - 93

کلیدواژه‌ها: دعاء استجابت بداء آیات بداء حضرت زکریا (ع) حضرت یحیی (ع)

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
به دلیل اهمیت و جایگاه دعا در آیات قرآن کریم و روایات وارد شده از پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) یکی از مسائل اعتقادی که اندیشمندان مسلمان، همواره در مورد آن بحث نموده و به بررسی شبهات ناظر به آن پرداخته اند، نحوه استجابت دعا و لوازم کلامی مربوط به آن می باشد. اعتقاد به مستجاب الدعوه بودن انبیای الهی اقتضای آن را دارد که بپذیریم خواسته های آنان از درگاه الهی به استجابت می رسد، اما از سویی، ممکن است کسانی چنین بپندارند که در مواردی ادعیه انبیای الهی به اجابت نرسیده است. کسانی راه چاره را در این قبیل موارد تمسّک به آموزه بداء دانسته اند. یکی از این موارد که موضوع پژوهش حاضر را به خود اختصاص داده، ناظر به آیات مربوط به تولد و شهادت حضرت یحیی (ع) و ادعای وقوع بداء در استجابت دعای حضرت زکریا (ع) است. این پژوهش با هدف تبیین و تحلیل وجه بداء در آیات مذکور و بررسی انتقادی آن، به روش توصیفی- تحلیلی و انتقادی و با استناد به منابع موجود در کتابخانه ها انجام گرفته است و می کوشد با تقریر چیدمانی از آیه های متعدد قرآن که ناظر به دعاهای حضرت زکریا (ع) و بشارت های الهی به استجابت آن هاست، مجال طرح آموزه بداء را روشن سازد و بعد از تحلیل دیدگاه قائلان به آن، در نگاهی انتقادی نشان دهد، ادعای وقوع بداء در این ماجرا و استناد به آن برای نشان دادن وجه عدم استجابت دعای حضرت زکریا (ع) ادعایی بی مناقشه نیست و ضرورتی هم برای تمسک به این آموزه جهت توجیه عدم استجابت دعای حضرت زکریا (ع) وجود ندارد.
۱۱.

ارتباط آداب پذیری و عمل گرایی با پذیرش دعا «با توجه به آیه 10 سوره فاطر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دعاپژوهی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵ 233 - 252

کلیدواژه‌ها: استجابت دعا رعایت آداب عمل صالح قوانین جهان هستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۶
دعا وسیله ای برای درخواست حاجات و خواسته ها از خداوند متعال و کلید دستیابی به گنجینه های ارزشمند است. آدمی برای رسیدن به اهداف و آرزوهای خود و در هجوم سختی، بیماری و تنگدستی دست نیاز به سوی خالق خویش دراز می کند و به دعا و نیایش می پردازد تا از درگاه خداوند طلب حاجت کند؛ اما اجابت دعا نیازمند تحقق شرایطی است. در مطالعه حاضر به بررسی شرایط پذیرش دعا و پاسخ به درخواست بندگان خدا با توجه به آیه 10 سوره فاطر و بر اساس قوانین جهان هستی پرداخته شده است. این مطالعه با روش توصیفی تحلیلی و  به صورت کتابخانه ای اسنادی با رویکرد کاربردی توسعه ای انجام شده است. برای استخراج و تحلیل متون با کلیدواژه های اجابت دعا، قوانین جهان هستی، رعایت آداب دعا و عمل صالح از منابع اسلامی استفاده شده است. طبق یافته های به دست آمده بر اساس آیات و روایات به ویژه آیه 10 سوره فاطر، داشتن دو شرط برای استجابت دعا ضروری است؛ یکی از آن ها ادبیات مناسب هنگام دعا و دیگری داشتن عمل صالح به میزان کافی است. خداوند متعال، جهان هستی را طبق قوانین آفریده است و آن را اداره می کند. استجابت دعا از این قوانین مستثنی نیست و شرایطی دارد که اگر رعایت نشود، نتیجه مطلوبی در پی ندارد و به اجابت ختم نمی شود. با توجه به آیه 10 سوره فاطر با رعایت دو شرط، آثار دعا نمایان می شود و مورد پذیرش خداوند قرار خواهد گرفت.