مبانی ارزش شناختی

این مقاله در پی یافتن مبانی عدالت در اندیشه مقام معظم رهبری میباشد. در بسیاری از جنبش ها، انقلاب ها و اصلاحات صورت گرفته در سطح جهان، عدالت همواره به عنوان یکی از شعارهای اصلی مطرح بوده است، اما اکثر آنها به لحاظ عملی نتوانسته اند آن را محقق کنند. برای تحقق عدالت ابتدا باید به دنبال یافتن مبانی عدالت باشیم. با آشکار شدن مبانی، نوع نگرش و زاویه دید ما نسبت به ارزش عدالت مشخص، و حدود و ثغور آن بر اساس اندیشه های اسلام معین میشود. آن گاه میتوانیم بر اساس همین مبانی، راهکارهای عملی برای پیاده شدن این ارزش اساسی را ارائه دهیم. مشخص کردن مبانی عدالت برای ما، که عدالت محوری از شعارهای اساسی و مهم برنامه های ماست، بسیار مهم و اساسی میباشد. روش پژوهش حاضر، عمدتا از طریق جست وجو و بررسی سخنان رهبری با استفاده از نرم افزارهای موجود و سایت پایگاه مقام معظم رهبری است و به دنبال تبیین مبانی نظری عدالت در اندیشه رهبری است.

بی گمان هر الگوی توسعه یا پیشرفتی- به رغم انکار برخی اندیشمندان- در پی اهداف و آرمان های خاصی است که بر یک سری پیش فرض ها و زیرساخت های نظری و بنیادین ارزشی مبتنی است. در این مقال برآنیم مبانی ارزش شناختی ای را که در تدوین اصول و قواعد نظری و راهبردی الگوی اسلامی-  ایرانی پیشرفت و در راستای نیل به اهداف و آرمان های متعالی انسان اسلامی مؤثر است، تبیین کنیم. از نظر این نوشتار مبانی فرااخلاقی همچون معناداری مفاهیم و گزاره های اخلاقی، وجود رابطة منطقی باید و هست، اطلاق احکام اصلی اخلاق و نظریة اخلاقی خوددوستی، ضمن توجیه امکان الگوسازی، دربردارندة پیشرفت پایدار و همه جانبة جامعة انسانی اسلامی است.

هنجارها، از مهم ترین و بارزترین مولفه های فرهنگی و از مؤثرترین عوامل شکل گیری هویت فردی و جمعی می باشند. نوشتار پیش رو، فرآیند پیدایش هنجارها و نیز مهم ترین کارکرد های آن ها را با استفاده از روش تحلیلِ علم النفس (روان شناسی) فلسفی و استنطاق از قرآن کریم بررسی می کند.<br /> در این نوشتار، با تحلیل فرآیند صدور افعال اختیاری و آثار فکری و روحی آن، روشن شده که بر اساس علم النفس فلسفی و نیز آیات الهی، اولاً، آن عاملی که باعث می شود تا جامعه یا فرد، برخی رفتارها یا قالب های رفتاری را بهنجار به حساب آورده و بر دیگر قالب های رفتاری ترجیح دهند، اصول و مبانی ارزش شناختی بوده که خود نیز مبتنی بر جهان بینی و مُنتَجّ از آن هستند.<br /> ثانیاً، مهم ترین کارکرد هنجارها، تقویت و تثبیت همان مبانی ارزش شناختی و اندیشه های جهان شناختی است و البته این کارکرد اساسی، خود، واجد خُرده کارکردهایِ دیگری مانند؛ تثبیت ارزش ها در جامعه، رفع اختلافات و تحقق همبستگی است.

یکی از اهداف اساسی نظام آموزش و پرورش، هدایت آگاهانه به سوی ارزش های اخلاقی برای جهت دهی به زندگی دانش آموزان است. این موضوع، در حیطه اخلاق جنسی با توجه به فاصله بین بلوغ جنسی و بلوغ اقتصادی برای تشکیل زندگی مشترک، در معرض ارزش های متعارض قرار گرفتن و نیرومندی غریزه جنسی دارای اهمیتی ویژه است. براین اساس، هدف این پژوهش، تبیین مبانی ارزش شناختی اخلاق جنسی در اسلام، با روش توصیفی−تحلیلی است. بنابراین، با توجه به نظام ارزشی اسلام در حیطه اخلاق جنسی، مبانی همچون فطری بودن ارزش های اخلاقی، خیر علی الاطلاق بودن خداوند، اعتباری بودن ارزش ها، ثبات و تغییر در ارزش ها و عدالت استخراج شد. تأثیر این مبانی در اخلاقی جنسی به ترتیب عبارت اند از: عفت و حیا، حجاب، غیرت، ازدواج؛ خداوند معیار ارزش های اخلاق جنسی، اعتبارسازی، اعتباریابی؛ ساختارمند شدن اخلاق جنسی، فهم نسبتاً آسان دیگر سیستم های اخلاق جنسی؛ رعایت اعتدال، تناسب و هماهنگی بین زوجین، عدالت عاطفی در تعدد زوجات و عدالت اجتماعی بین زن و مرد.  

مقدمه: وجود افراد مختلف از اقوام متفاوت در کشورهای چند فرهنگی، تفاوت در نوع دیدگاه ها و نحوه ی زندگی آن ها را به دنبال خواهد داشت، پس یکی از مسائل مهم در این گونه جوامع، ایجاد تعامل بین اقوام و گروه های گوناگون است. در این میان بررسی مبانی ارزش شناسی آموزش همزیستی برای تبیین بهتر آموزش همزیستی در کشورهای موردمطالعه ضروری است. هدف پژوهش حاضر دستیابی به شیوه های آموزش همزیستی در این گونه جوامع برای ارائه ی راهکار به آموزش وپرورش ایران است. روش ها: روش رسیدن به این شیوه ها مطالعه ی تطبیقی آموزش وپرورش کشورهای چند فرهنگی است. روش پژوهش، روش جرج بردی است که در چهار مرحله ی توصیف، تفسیر، هم جواری و مقایسه صورت می گیرد. ابزار پژوهش فیش بوده و چون روش مطالعه، کیفی است، نمونه گیری انجام نشده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد، برخی از مبانی ارزش شناختی آموزش همزیستی عبارت اند از آزادی عقیده و فکر و همچنین حفظ کرامت انسانی. دو کشور چین و کانادا اهمیت قابل قبولی برای آموزش همزیستی قائل هستند. همچنین روش های متنوعی برای آموزش همزیستی در این دو کشور وجود دارد که بر تعامل بین افراد و گروه های کلاسی استوار هستند. نهایتاً اینکه برخی از روش های آموزش همزیستی در کشورهای چین و کانادا وجود دارد که باملاحظه ی فرهنگ غالب کشور ایران می توان از آن ها جهت آموزش همزیستی استفاده نمود. نتیجه گیری: از نتایج حاصل از پژوهش می توان به این دریافت رسید که ضمن توجه به بافت فرهنگی هر کشور می توان روش های تربیتی مختلف را در برنامه درسی کشورهای مختلف جستجو کرده و از آن برای بهبود آموزش وپرورش کشورها استفاده کرد.

مبانی ارزش شناختی علوم انسانی اسلامی گزاره هایی ارزشی هستند که توجه به آنها و پذیرش آنها در تبیین، پیش بینی و هدف گذاری کنش های انسانی نقش ایفا می کنند. مبانی ارزش شناختی علوم انسانی در دانش مدیریت اسلامی ماهیت ارزش ها، طبقه بندی و انواع ارزش ها، معیار و ملاک ارزش ها، و جایگاه متافیزیکی ارزش ها را نشان می دهند. این پژوهش با به کارگیری روش «توصیفی تبیینی» و جمع آوری داده ها به شیوه «اسنادی کتابخانه ای»، به بررسی نظرات علامه مصباح یزدی در رابطه با مبانی ارزش شناختی در دانش مدیریت اسلامی پرداخته است. سؤال اصلی این است که از منظر علامه مصباح یزدی، مبانی ارزشی برخاسته از جهان بینی اسلامی کدام است؟ و کاربست آنها در شئون گوناگون مدیریت چگونه است؟ یافته ها نشان داد مبانی ارزش شناسی اسلام در حوزه مدیریت، شامل جامعیت ارزش ها، قابلیت تبیین، برخورداری از انسجام درونی، و اصالت سود نامحدود اخروی است. ارزش مدنظر در مدیریت اسلامی، ارزش اخلاقی است؛ یعنی ارزشی که در خصوص اخلاق مطرح می شود و موضوع آن نیز رفتار اختیاری انسان است. ارزش ها با داشتن خاصیت کنترل کنندگی و نظارتگری، به مثابه اساس رفتار، مشرف بر رفتارهای مدیران هستند و به حرکت آنها جهت می بخشند. معیار و ملاک ارزشمندی عمل یک مدیر، رضایت الهی و نزدیک شدن به خداوند است. به کارگیری مبانی ارزش شناسی، هم اثربخشی مدیریتی به همراه دارد و هم در سطحی بالاتر، به تکامل روحی و معنوی انسان کمک می کند.

توحید اصلی ترین و مهم ترین رکن هندسه معرفتی قرآن، و آموزش توحید از محوری ترین مسائل تربیتی است که قرآن بدان توجه کرده و برای دستیابی به آن از روش هایی بهره برده است که می توان با بررسی آیات، آنها را کشف و استخراج نمود. روش آموزش توحید در قرآن، مبتنی بر پیش فرض هایی است که این مقاله درصدد است آنها را با تأکید بر اندیشه های کلامی و تفسیری علامه مصباح یزدی تبیین نماید تا در پژوهش های مربوط به روش آموزش توحید در قرآن مدنظر واقع شود. روش این تحقیق توصیفی تحلیلی با بهره گیری از منابع کتابخانه ای است. یافته های تحقیق نشان می دهد این مبانی در ساحت های پنجگانه معرفت شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی و قرآن شناختی قابل شناخت و مهم ترین آنها عبارت است از: مراتب، نصاب و اقسام بودن توحید؛ هماهنگی روش آموزش توحید در قرآن با قوانین هستی شناسانه؛ ارزش مراتب توحید؛ هماهنگی روش آموزش توحید در قرآن با فطرت انسان؛ امکان شناخت توحید؛ انواع و مراتب شناخت توحید؛ و روشمندی آموزش توحید در قرآن.